İşsizlik sigortası; bir işyerinde çalışırken, çalışma istek, yetenek, sağlık ve yeterliliğinde olmasına rağmen, kendi istek ve kusuru dışında işini kaybedenlere, uğrkadıkları gelir kayıplarını kısmen de olsa karşılayarak kendilerinin ve aile fertlerinin zor duruma düşmelerini önleyen, sigortacılık tekniği ile faaliyet gösteren, Devlet tarafından kurulan zorunlu bir sigorta koludur.
Kimler işsizlik sigortası kapsamındadır?
· 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi ile ikinci fıkrası kapsamında olanlardan bir hizmet akdine dayalı olarak çalışan sigortalılar,
· 4587 sayılı Kanuna göre kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışanlardan 5510 sayılı Kanunun 52 nci maddesi kapsamında isteğe bağlı sigortalı olanlardan işsizlik sigortası primi ödemek isteyenler,
· 5510 sayılı Kanunun ek 6 ncı maddesi kapsamında 10 günden az süreyle çalıştırılan sanatçılar ile toplu taşıma araçlarında çalışanlardan işsizlik sigortası primi ödemek isteyenler,
· 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun geçici 20 nci maddesinde açıklanan sandıklara tabi sigortalılar.
· Ülkemizde çalışma vizesi ile çalışan yabancı işçiler.
Kimler işsizlik sigortası kapsamında değildir?
· 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının; (b) bendi kapsamında kendi adına ve hesabına bağımsız olarak çalışanlar, aynı fıkranın (c) bendi kapsamındaki devlet memurları,
· 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu,
· 926 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanunu,
· 3269 sayılı Uzman Erbaş Kanunu,
· 3466 sayılı Uzman Jandarma Kanunu,
· 2802 sayılı Hakimler ve Savcılar Kanunu,
· 2547 sayılı Yüksek Öğretim Kanunu,
· 2914 sayılı Yüksek Öğretim Personel Kanunu,
· 233 ve 399 sayılı kanun hükmünde kararnameler ile 190 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye tabi kamu kurum ve kuruluşlarının teşkilat kanunlarındaki hükümlerine göre sözleşmeli personel statüsünde çalışanlar ile
· 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa göre geçici personel statüsünde çalıştırılanlar,
İşsizlik sigortası kapsamında değildir.
İşsizlik sigortası için hangi oranda prim alınır?
İşsizlik sigortasının gerektirdiği ödemeleri, hizmet ve yönetim giderlerini karşılamak üzere, bu Kanunun 46 ncı maddesi kapsamına giren tüm sigortalılar, işverenler ve Devlet, işsizlik sigortası primi öder. Alınacak prim toplamı % 4’dür.
İşsizlik sigortası primlerinin dağılım ne şekildedir?
İşsizlik sigortası primi, sigortalının 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 80 ve 82 nci maddelerinde belirtilen prime esas aylık brüt kazançlarından
· % 1 sigortalı,
· % 2 işveren ve
· % 1 Devlet payı olarak alınır.
· İşsizlik sigortası primi ödemek isteyen isteğe bağlı sigortalılar ile 5510 sayılı Kanunun ek 6 ncı maddesi kapsamında işsizlik sigortası primi ödemek isteyenlerden, % 1 sigortalı ve % 2 işveren payı alınır.
İşsizlik ödeneği alanlara hangi hizmetler sunulmaktadır?
İşsizlik ödeneğine hak kazanan sigortalı işsizlere aşağıda belirtilen hizmetler sunulacaktır;
· İşsizlik ödeneği ödenecektir. Bu ödenek, sigortalı işsizin çalışmış olduğu süre ile doğrudan ilişkilidir. Sigortalı işsizler prim ödeme sürelerine göre; en az 180, en fazla 300 gün süre ile işsizlik ödeneği alabileceklerdir.
· İşsizlerin ödenek aldıkları süre içinde; genel sağlık sigortası primleri, Sosyal Güvenlik Kurumu’na yatırılacaktır.
· İşsizlik ödeneği alan sigortalı işsizlere, işgücü piyasası ve mesleki eğitim alanında danışmanlık hizmeti verilecektir.
· Meslek geliştirme, edindirme ve yetiştirme eğitimi verilecektir.
· İşsizlik ödeneği alan sigortalı işsizlere, yeni bir iş bulmalarında yardımcı olunacaktır.
İşsizlik ödeneğinden yararlanılmasının genel şartları nedir?
İşsizlik ödeneği alabilmek için dört temel koşulun yerine getirilmesi gerekir.
· Hizmet akdinin sona erdiği tarihten önceki son 3 yıl içinde en az 600 gün sigortalı olarak prim ödenmiş olması,
· İş akdinin feshedildiği tarihten geriye doğru sürekli 120 gün prim ödenmiş olması,
· Hizmet akdinin, İşsizlik Sigortası Kanununun 51’inci maddesinde sayılan hallerden birisine dayalı olarak sona ermiş olması,
· Sigortalı işsizin, İşten Ayrılma Bildirgesini işten ayrıldığı tarihten itibaren 30 gün içinde İŞKUR’un ilgili birimine doğrudan veya elektronik ortamda başvurması.
İşsizlik ödeneği hangi fesih halleri için geçerlidir?
· Hizmet akitleri, ihbar önellerine uygun olarak işveren tarafından feshedilenler,
· Hizmet akitleri, sağlık sebepleri, işverenin kanunda belirtilen ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan davranışları ve işçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler nedeniyle bizzat kendileri tarafından feshedilen sigortalı işçiler,
· Sağlık sebepleri veya işyerinde işçiyi bir haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan bir zorlayıcı sebebin ortaya çıkması halinde işveren tarafından hizmet akdi feshedilenler,
· Belirli süreli hizmet akdi ile çalışmakta olup da sürenin bitiminde işsiz kalanlar,
· İşyerinin el değiştirmesi veya başkasına geçmesi, kapanması veya kapatılması, işin veya işyerinin niteliğinin değişmesi nedenleriyle işten çıkarılmış olanlar,
· Özelleştirme nedeniyle hizmet akdi sona erenler,
İşsizlik ödeneğine hak kazanırlar.
İşsizlik ödeneği için müracaat gerekli mi?
İşsizlik ödeneğine hak kazananların, bu ödenekten faydalanmak üzere İşten Ayrılma Bildirgesi ile birlikte hizmet akdinin feshedildiği tarihi izleyen günden itibaren 30 gün içinde, İŞKUR’un en yakın birimine başvurmaları gerekmektedir. Elektronik ortamda da başvuru yapılabilmektedir.
İşsizlik ödeneği için hak düşürücü süre var mı?
Öngörülen 30 gün içinde müracaat etmeyenlerin işsiz ödeneğinden yararlanamaz.
Kimler işsizlik ödeneğinden yararlanamaz?
Aşağıda belirtilen koşullarda, işsizlik ödeneğine hak kazanılamaz;
· Son 120 günü sürekli olmak üzere, işsiz kalmadan önceki son üç yıl içinde 600 gün süre ile prim ödememiş olanlar,
· Hizmet akitlerini kendi istek ve iradeleri ile feshedenler,
· Herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı alanlar,
· Hizmet akitleri grev, lokavt veya kanundan doğan ödevler nedeniyle askıya alınmış olanlar,
· Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan halleri nedeniyle hizmet akitleri işverenler tarafından feshedilmiş bulunanlar.
İşsizlik ödeneği nasıl hesaplanır?
Günlük işsizlik ödeneği, sigortalının son dört aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının yüzde kırkıdır.
Örneğin, 2013 yılının ilk altı aylık dönemindeki son dört aylık (120 gün) kazançlar toplamı asgariden bildirilen sigortalının kazanç toplamı 3.914,40 TL’dir. Toplam kazancın 120 güne bulunması sonucunda sigortalının ortalama günlük kazancı 32,62 TL, bunun da % 40’ı 13,05 TL’dir. Sigortalının aylık işsizlik ödenek miktarı 13,05 x 30 = 391,50 TL’dir.
İşsizlik ödeneği miktarı için üst sınır var mı?
Sigortalının ortalama günlük kazancına göre belirlenen aylık ödenek miktarı hiçbir şekilde 16 yaşından büyükler için uygulanan aylık asgari ücretin % 80’nini geçememektedir.
2013 yılı ilk altı aylık dönemde alınabilecek azami ödenek miktarı 978,60 x % 80 = 752,40 TL’yi geçemez.
Üst sınır hesaplamasına göre aynı dönemde günlük kazancı 62,70 TL olan sigortalının aylık prime esas kazancı 1881’TL’dir.
SGK’ya 1881 TL ve üzerinde kazanç bildirimi yapan sigortalıların alacağı işsizlik ödeneği miktarı üst sınır uygulaması nedeniyle 752 TL’yi geçememektedir.
İşsizlik ödeneği verilme süreleri nedir?
Ödenek için genel şartları yerine getirenlerden;
· 600 gün prim ödemiş olanlara 180 gün,
· 900 gün prim ödemiş olanlara 240 gün,
· 1080 gün ve daha fazla prim ödemiş olanlara 300 gün,
süre ile işsizlik ödeneği ödenecektir.
Ödenek alınan sürede yeniden çalışanların durumu nasıl değerlendirilir?
Sigortalı işsizler, işsizlik ödeneğinden yararlanma süresini doldurmadan tekrar işe girer ve işsizlik ödeneğinden yararlanmak için Kanunun öngördüğü şartları yerine getiremeden yeniden işsiz kalırlarsa, daha önce hak ettikleri sürelerini dolduruncaya kadar bu haktan yararlanmaya devam edeceklerdir.
İşsizlik ödeneğinden yararlanmak için Kanunun öngördüğü şartları yerine getirmek suretiyle yeniden işsiz kalırlarsa, sadece bu yeni hak sahipliğinden doğan süre kadar işsizlik ödeneği alacaklardır.
İşsizlik ödeneği hangi hallerde kesilir?
İşsizlik ödeneği almakta iken;
· Kurumca teklif edilen mesleklerine uygun ve son çalıştıkları işin ücret ve çalışma koşullarına yakın ve ikamet edilen yerin belediye mücavir alanı sınırları içinde bir işi haklı bir nedene dayanmaksızın reddeden sigortalı işsizlerin ödenekleri kesilir ve kalan işsizlik ödeneği hak sahipliği kaybedilir.
· Gelir getirici bir işte çalıştığı veya herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı aldığı tespit edilen sigortalı işsizlerin ödenekleri kesilir ve kalan işsizlik ödeneği hak sahipliği kaybedilir.
· Kurum tarafından önerilen meslek geliştirme, edindirme ve yetiştirme eğitimini haklı bir neden göstermeden reddeden veya kabul etmesine karşın devam etmeyen ve haklı bir nedene dayanmaksızın Kurum tarafından yapılan çağrıları zamanında cevaplamayan, istenilen bilgi ve belgeleri öngörülen süre içinde vermeyen sigortalı işsizlerin işsizlik ödenekleri kesilir. Ancak, bu hallerin sona ermesi durumunda, ödemelere yeniden başlanır. Şu kadar ki, bu suretle yapılacak ödemenin süresi başlangıçta belirlenmiş olan toplam hak sahipliği süresinin sona erdiği tarihi geçemez.
Kaynak: SGK Rehberi