Türkiye, Güney Kore'yi dünya ihracatında yüzde 3.1 paya
ulaştıran serbest bölgeleri ve 3 yıl verginin alınmadığı Incheon Serbest Ekonomi
Bölgesi modelini kendi koşullarına uyarlamaya hazırlanıyor.
Hüseyin
GÖKÇE
ANKARA -
Türkiye, daha fazla yabancı yatırımcı çekilmesi konusunda Samsung, LG ve Hyundai
gibi dünya çapında markalar üreten Güney Kore modelini yakın incelemeye aldı.
Ekonomi
Bakanı Zafer Çağlayan'ın geçen yıl ziyaret ettiği Güney Kore'de inceleme yaptığı
Incheon Serbest Ekonomi Bölgesi Türkiye'deki yeni nesil serbest bölgeler için
özel olarak inceleniyor. Bakan Çağlayan'ın bir süre önce "Gaziantep, Adana,
Mersin neden Inhceon olmasın?" şeklinde atıfta bulunduğu Incheon'da yapılacak
yatırımlarda 3 yıl için gelir ve kurumlar vergisi alınmıyor. İlk 5 yılda yatırım
malları ithalatında gümrük muafiyeti, 15 yıl boyunda da gayrımenkul satın alma
vergisi muafiyeti sağlanıyor.
75 milyar
doları aşan cari açığın boyutunu azaltmaya yönelik, bir yandan yeni teşvik
mevzuatı oluşturmaya çalışılırken, diğer yandan da serbest bölgelerin ‘özel
ekonomi bölgeleri' haline getirilmesi konusunda dünya örnekleri üzerinde
inceleme yapılıyor.
Bu kapsamda
ilk olarak geçen yıl yapılan düzenleme ile teşvik mevzuatıyla ilgili yetkiler
Ekonomi Bakanlığı'na verilirken, bakanlığın teşkilat yapısı da değiştirildi.
Daha önce Hazine bünyesinde ayrı ayrı bulunan teşvik ve yabancı sermayeyle
ilgili müdürlükler, Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü haline
getirilirken, ayrıca Serbest Bölgeler Yurtdışı Yatırımlar ve Hizmetler Genel
Müdürlüğü adı altında yeni bir birim daha ihdas edildi.
Son
dönemlerde her fırsatta cari açığı azalmak için ithal ikamesi modeline ağırlık
verileceğini belirten Ekonomi Bakanı Çağlayan geçen yıl Ağustos ayında Samsung,
LG, Hyundai gibi dünyaca bilinen markaların yaratıcısı Güney Kore'de yeni
oluşturulan Incheon özel ekonomi bölgesinde incelemelerde bulundu. Daha sonra
Incheon'un Uluslararası İlişkiler Direktörü Benjamin Won Tung Yoon Türkiye'ye
davet edilerek tecrübeleri anlattırıldı.
DÜNYA'nın
Incheon ekonomi bölgesiyle ilgili yaptığı araştırmalara göre, çalışmalarına 2003
yılında başlanan ve 3 aşamadan oluşan Incheon bölgesi tam anlamıyla faaliyete
geçtiğinde 27.5 milyar dolar yatırım yapılmış olacak. Toplamda 512 bin kişinin
yaşaması planlanan Incheon'da halen; uluslararası ticaret, lojistik, bilişim
teknolojileri, biyoteknoloji, Ar-Ge ve turizm merkezi faaliyet
gösteriyor.
Asya-Pasifik
ülkelerinden küresel ölçekte iş yapan çok uluslu şirketlerin merkezlerinin yer
aldığı bölgede, bilgi temelli sanayi kompleksi (knowledge-based industrial
complex), biyoteknoloji kompleksi, teknopark, uluslararası akademik kompleks ve
liman yer alıyor.
Uluslararası
yatırımcıların bölgeye çekilebilmesi amacıyla alt bölgede;
oteller,
uluslararası okullar, hastaneler, müzeler, kültür merkezleri, Northeast Aisan
Trade Tower (NEATT), Central Park, lüks alışveriş merkezleri, kongre ve fuar
merkezi, golf kulübü vb. yatırımları hayata geçirilecek.
Lojiksik
merkez olarak planlanan bir diğer alt bölgede, havaalanı, serbest ticaret
merkezi, turizm kompleksi yer alırken, finansman ağırlıklı üçüncü bölgede ise
uluslararası iş merkezi ve finansman merkezi yer alıyor.
Süper
teşvikler uygulanıyor
İncheon
Serbest Ekonomi Bölgesi'nde başta vergi olmak üzere yatırımları cazip kılacak
çok sayıda avantaj sağlanıyor. Yatırım tutarı ve istihdam sayısına bağlı olarak
kademeli şekilde kira indirimi sağlanan bölgede, 20 milyon doları geçen ve en
az 300 istihdam yaratan şirketlerden yüzde 100 yerle hammadde kullanmak şartıyla
kira bedeli alınmıyor.
İlk 5 yıl
için yatırım malları ithalatında gümrük tarifesinden muafiyet sağlanırken, ilk 3
yıl için gelir ve kurumlar vergisinden muafiyet, takip eden 2 yıl için yüzde 50
indirim veriliyor. Yatırımların ilk 15 yılı için gayrimenkul satın alma
vergisinden muafiyet sağlanması yanı sıra 10 yıl için emlak vergisi muafiyeti,
takip eden üç yılda da yüzde 50 indirim uygulanıyor. Yabancı sermayeli
firmaların yöneticileri için yüzde sabit olarak 17 gelir vergisi
alınıyor.
Yabancılar
için okul ve hastane gibi tesislerin inşası için finansal yardım yapılırken,
kamuya ait gayrimenkullerin kullanımı, kiralanması ve satılması için pazarlık
yoluyla sözleşme yapılma yolu getiriliyor. Fabrika inşaatı ve kapasite artırımı
yanı sıra KOBİ'lere iş kurmakta kolaylık sağlanan Incheon'da yabancı
yatırımcılara eğitim ve sağlık hizmetleri sunma hakkı da veriliyor. Bölgede 10
bin doların altındaki para transferlerinde ise bildirim zorunluluğu
bulunmuyor.
Incheon
Özel Ekonomi Bölgesi'nde sağlanan avantajlar
Gümrük ve
vergi muafiyetleri:
- İlk 5 yıl
için yatırım malları ithalatında gümrük tarifesinden
muafiyet,
- İlk 3 yıl
için gelir ve kurumlar vergisinden muafiyet, takip eden 2 yıl için yüzde 50
indirim,
- İlk 15 yıl
için gayrimenkul satın alma vergisinden muafiyet,
- İlk 10 yıl
için emlak vergisinden muafiyet, takip eden 3 yıl için yüzde 50
indirim,
- Sürekli
olarak, yabancı sermayeli firmaların yöneticileri için artan oranlı olmayan
yüzde 17 gelir vergisi oranı.
Kamuya
ait arazilerin 50 yıla kadar kiralanabilmesi şartları:
- 1 milyon
doları geçen ileri teknoloji yatırımı yapılması,
- 20 milyon
doları geçen yabancı yatırım yapılması,
- Günlük
ortalama en az 300 kişilik istihdam sağlanması,
- Bölgede
üretilen ürünlerin tamamının yurt dışına ihraç edilmesi
veya
- Yüzde 100
yerli hammadde ve aramalı kullanılan ürünlerin yüzde 50'sinin yurt dışına ihraç
edilmesi durumlarında kira bedelinde yüzde 100 muafiyet
uygulanıyor.
Arazi
kira bedelinden yüzde 75 indirim:
- 10 ila 20
milyon dolar arasında yabancı sermaye yatırımı yapılması,
- Günlük
ortalama 200 ila 300 kişilik istihdam sağlanması,
- Bölgede
üretilen ürünlerin yüzde 75-100'ünün yurt dışına ihraç edilmesi
veya
- En az
yüzde 75-100 oranında yerli hammadde ve aramalı kullanılan ürünlerin yüzde
50'sinin yurt dışına ihraç edilmesi
Arazi
kira bedelinden yüzde 50 indirim:
- 5 ila 10
milyon dolar arasında yabancı sermaye yatırımı yapılması,
- Günlük
ortalama 100 ila 200 kişilik istihdam sağlanması,
- Bölgede
üretilen ürünlerin yüzde 50-75'inin yurt dışına ihraç edilmesi
veya
- En az
yüzde 50-75 oranında yerli hammadde ve aramalı kullanılan ürünlerin yüzde
50'sinin yurt dışına ihraç edilmesi
Kaynak: Dünya Gazetesi