İlk yapılması gereken mahkemeye başvurarak ‘hizmet tespiti’ yapılmasını talep etmek olmalı. Buradan çıkacak olumlu sonuca, işveren uymak zorunda.
Sigortasız çalıştırılan işçiler iş mahkemesinde hizmet tespit davası açabilirler. İşe giriş bildirgeleri işveren tarafından verilmeyen veya çalıştıkları kurumca tespit edilemeyen işçiler, hizmetlerinin geçtiği yılın sonundan başlayarak 5 yıl içerisinde mahkemeye dava açarak çalıştıklarını ispat etmeleri gerekmektedir. İşçi çalıştığını mahkemeden alacağı ilam ile ispatlayabilirlerse, mahkeme kararında belirtilen aylık kazanç toplamları ile prim ödeme gün sayıları kurumca dikkate alınır. Beş yıllık süre içtihat ve kurum uygulamasına göre hak düşürücü süre niteliğindedir (Bakınız. Arif Temir, Apartman Yönetimi ve Kapıcılar 2.Baskı, Yaklaşım Yayınları,).
ALO 170’İ ARAYIN
Çıkarılan işçi ücret, tazminat ve yıllık izinparasını alamamışsa nereye başvuracak?
İşten çıkarılan işçi ücret, tazminat ve yıllık izin parasını alamamışsa işyerinin bağlı olduğu yerin çalışma ve iş kurumu il müdürlüğüne dilekçe ile başvurabilir veya doğrudan Çalışma ve sosyal güvenlik iletişim merkezini (ALO 170’i) arayarak durumunu anlatarak şikayette bulunabilir. Çalışma ve iş kurumu il müdürlüğüne verilecek dilekçelerde işçilerin kendilerine ait iletişim ve adres bilgileri ile işyerinin unvanı, adresi ve taleplerinin ne olduğunu belirtmeleri gerekiyor. İdari makamlardan istediği sonucu alamayan işçi iş mahkemesinde dava açabilir.
Sözleşmeden doğan hakların ödenmemesi
İş sözleşmesi ile işçiye kanunlarda belirtilenlerin dışında bazı haklar tanınmışsa bu haklarında işten atılma tarihinde ödenmesi gerekiyor. Örneğin iş sözleşmesinin haklı neden olmadan taraflarca sona erdirilemeyeceği belirtilip, bu kurala işveren uymadığı takdirde sözleşmede öngörülen tazminatın işveren tarafından işçiye ödenmesi gerekiyor.
Yıllık izin ücreti nasıl alınır?
İşyerinden ayrılmadan önce hak edip de kullanmadığı izinleri olan işçiler kullanmadıkları izinlerin ücretini işten atıldıktan sonra işverenden talep edebilirler. Diğer ücret alacaklarından farklı olarak izin ücreti alacağında zamanaşımı süresi iş sözleşmesinin feshedildiği tarihten itibaren işlemeye başlamaktadır. İzin alacağında da zaman aşımı süresi beş yıldır. Örneğin bir işyerinde 01.01.2000 tarihinden itibaren çalışmaya başlayan bir işçinin 2001 ve 2002 yılındaki izinlerini kullanmadığını ve işçinin iş sözleşmesinin 01.04.2009 tarihinde feshedildiğini varsayalım. Bu işçinin 2001 ve 2002 yılına ait hak edip de kullanmadığı izinlerine ilişkin zaman aşımı süresi iş sözleşmesinin sona erdiği 01.04.2009 tarihinden itibaren işlemeye başlayacaktır. 2001 ve 2002 yılına ait izinlerin ücreti 01.04.2009 tarihindeki ücret üzerinden hesap edilecektir.
Bir örnekle açıklayalım...
Örnek: Hasan Bey, 2005 yılına ait 10 günlük iznini kullanmamıştır. Hasan Bey, 30.04.2014 tarihinde işten atılmıştır. Hasan Bey’in 2014 yılı Nisan ayı ücreti 3000 TL’dir. Hasan Bey’in 10 günlük izin ücreti ne kadar olacaktır? Hasan Bey’in 10 günlük izin ücreti 1000 TL olacaktır.
İşçiye yeni iş arama izni verilmesi
Bildirim süreleri içinde işveren, işçiye yeni bir iş bulması için gerekli olan iş arama iznini iş saatleri içinde ve ücret kesintisi yapmadan verir. İş arama izninin süresi günde iki saatten az olamaz ve işçi isterse iş arama izin saatlerini birleştirerek toplu olarak kullanabilir. İş arama iznini toplu kullanmak isteyen işçi, bunu işten ayrılacağı günden evvelki günlere rastlatmak ve bu durumu işverene bildirmek zorundadır.
KARŞILIĞINI ÖDEMELİ
İşveren yeni iş arama iznini vermez veya eksik kullandırırsa o süreye ilişkin ücret işçiye ödenir. İşveren, iş arama izni esnasında işçiyi çalıştırır ise işçinin izin kullanarak bir çalışma karşılığı olmaksızın alacağı ücrete ilaveten, çalıştırdığı sürenin ücretini yüzde yüz zamlı öder.
Örnek: İşçinin saatlik ücreti 5 TL ise işçinin günde iki saat olarak kullanması gereken iş arama izni süresi kendisine verilmemişse, bu durumda işçiye çalışmadan alacağı 10 TL ve çalıştığı için ayrıca 20 TL daha olmak üzere toplam 30 TL ücret ödenmesi gerekir.
Kaynak: SGK Rehberi