ANKA'nın Merkez Bankası'nın finansal kesim dışındaki firmaların döviz ve varlık yükümlülüklerine yönelik verilerinden yaptığı hesaplamaya göre, 2011 yılı sonu itibarıyla şirketlerin döviz yükümlülükleri bir önceki yıla göre yüzde 13 oranında artışla 207 milyar 745 milyon dolara ulaşırken, döviz varlıkları yüzde 5 azalışla 85 milyar 91 milyon dolara geriledi. Böylece 2011 yılı sonu itibariyle şirketlerin döviz yükümlükleri ile varlıkları arasındaki farkı gösteren net döviz pozisyonu açığı (kur riski) 122 milyar 654 milyon dolar oldu. Şirketlerin kur riski son 1 yıllık dönemde 29.1 milyar dolar tutarında artış gösterdi. 2010 yılı sonunda şirketlerin net döviz pozisyonu açığı 93 milyar 534 milyon dolar düzeyinde gerçekleşmişti. 

 

Şirketlerin kur riski 2003'ten bu yana 499 arttı

2003 sonundan 2011 yılı sonuna kadar olan 9 yıllık dönemde şirketlerin kur riski 102 milyar 164 milyon dolar tutarında, yüzde 499 oranında artış gösterdi. Bu dönemde şirketlerin döviz varlıkları yüzde 182, yükümlülükleri ise yüzde 310 oranında arttı. Şirketlerin kur riski 2003'te 20 milyar 490 milyon dolar, 2004'te 21 milyar 115 milyon dolar, 2005'te 27 milyar 49 milyon dolar, 2006'da 38 milyar 244 milyon dolar, 2007'de 64 milyar 270 milyon dolar, 2008'de 81 milyar 822 milyon dolar olmuştu. 2009'un ilk çeyreğinde küresel ekonomik krizin etkisiyle gerileyen şirketlerin kur riski, 2009 yılı genelinde bu pozisyonunu korumuştu. Ekonomideki toparlanmaya paralel olarak, şirketlerin net döviz pozisyonu açığı 2010 yılı sonunda 93 milyar 534 milyon dolar düzeyine yükselmişti. Şirketlerin kur riski, 2011 yılının 1. çeyreğinde 111 milyar 813 milyon dolar, 2'inci çeyreğinde 124 milyar 452 milyon dolar, 3. çeyreğinde 128 milyar 801 milyon dolar düzeyinde gerçekleşmişti. 

 

Şirketler yurtiçi bankalara borçlanmayı tercih etti

Şirketlerin kur riskine neden olan döviz yükümlülüklerinin 187 milyar 267 milyon doları nakdi kredilerden, 20 milyar 478 milyon doları ithalat borçlarından oluştu. Şirketlerin 187 milyar 267 milyon dolara ulaşan nakdi kredi yükümlülükleri incelendiğinde bunun 102 milyar 251 milyon dolarını yurtiçinden, 85 milyar 16 milyon dolarını yurtdışından alınan krediler oluşturdu. 

Yurtiçinden sağlanan kredi borcunun 92 milyar 607 milyon doları bankalardan, 7 milyar 271 milyon doları banka dışı finansal kuruluşlardan, 2 milyar 372 milyon dolarlık kısmı TMSF'ye devrolunan takipli kredilerden kaynaklandı. 

 

Yurtiçi bankalardan sağlanan kredilerin 56 milyar 244 milyon doları uzun vadeli

Yurtiçindeki bankalardan sağlanan nakdi kredilerin dağılımı irdelendiğinde 74 milyar 521 milyon dolarının döviz kredilerinden oluştuğu belirlendi. Bunun 18 milyar 277 milyon dolarını kısa vadeli krediler, 56 milyar 244 milyon dolarını uzun vadeli krediler oluşturdu. Yurtiçindeki bankalardan temin edilen nakdi kredilerin 18 milyar 86 milyon dolarlık kısmı da dövize endeksli kredilerden meydana geldi. 

 

Yurtdışı kredilerinin yüzde 83.7 milyar doları uzun vadeli

Yurtdışından sağlanan 85 milyar 16 milyon dolarlık kredinin 83 milyar 686 milyon dolarlık kısmı uzun vadeli kredilerden oluştu. Bunun 59 milyar 504 milyon doları vadeye kalan sürenin 1 yıldan fazla, 24 milyar 182 milyon dolarlık kısmı vadeye kalan sürenin 1 yıldan az olduğu kredilerden meydana geldi. 

 

Döviz varlıklarının 54.7 milyar doları mevduatta

2011 sonu itibarıyla 85 milyar 91 milyon dolar olan şirketlerin döviz varlıklarının 54 milyar 673 milyon doları mevduat hesaplarında bulunuyor. Bunun 35 milyar 885 milyon doları yurt içi, 18 milyar 808 milyon doları yurtdışı bankalarda tutuluyor. Şirketlerin yabancı para ile işlem gören menkul kıymetleri 930 milyon dolarla sınırlı kalırken, bunun 411 milyon doları devlet borçlanma senetlerinden, 519 milyon doları ise yurtdışındaki portföy yatırımlarından oluştu. 2011 sonu itibarıyla, şirketlerin döviz varlıkları içindeki mevduatları, 2010 yılı sonuna göre yüzde 12 azalırken, 2003 sonuna göre yüzde 174 artış gösterdi. 2011 sonu itibarıyla menkul kıymetleri bir önceki yıla göre yüzde 28 azalırken, 2003 sonuna göre yüzde 1 artış gösterdi. 

 

Yurtdışına doğrudan sermaye yatırımı 18 milyar dolar

Şirketlerin varlıklar kaleminde yer alan ihracat alacakları 11 milyar 475 milyon dolar, yurtdışına doğrudan sermaye yatırımları 18 milyar 13 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti. 2011 sonu itibarıyla ihracat alacakları 2010 yılı sonuna göre yüzde 8, yurtdışına doğrudan sermaye yatırımları yüzde 13 arttı. 

 

Şirketlerin kısa vadeli net döviz pozisyonu açığı 16.2 milyar dolar

2011 sonu itibarıyla şirketlerin kısa vadeli varlıkları 2010 yılı sonuna göre yüzde 9 azalışla 67.1 milyar dolar, kısa vadeli yükümlülükleri yüzde 11 artışla 83.3 milyar dolar düzeyinde gerçekleşti. Dolayısıyla şirketlerin kısa vadeli net döviz pozisyonu açığı 2011 yılı sonunda 972 milyon dolardan 16 milyar 244 milyon dolara yükseldi.

Kaynak: Dünya Gazetesi