Bağ-Kur, Emekli Sandığı ya da banka sandıklarına göre emekli olup (4/a) kapsamında çalışmaya başlayanlar da 1986 yılının Mayıs ayından itibaren SGDP’ye tabi tutulmuşlardır
SGDP belirli yaş, sigortalılık süresi ve prim ödeme gün sayısı şartını yerine getirip emeklilik ve yaşlılık aylığı bağlanan sigortalıların yaşlılık aylığı kesilmeden (yaşlılık aylığı almaya devam edilerek) hizmet akdine tabi çalışmaları halinde işverenlerinden, kendi nam ve hesabına tabi çalışmaları halinde kendilerinden alınan primdir.
Bağ-Kur, Emekli Sandığı ya da banka sandıklarına göre emekli olup (4/a) kapsamında çalışmaya başlayanlar da 1986 yılının Mayıs ayından itibaren SGDP’ye tabi tutulmuşlardır.
1999 yılının Ekim ayından itibaren (4/a) kapsamında yaşlılık aylığı bağlandıktan sonra serbest avukat veya noter olarak çalışmalarını sürdürenlerin aylıklarından % 15 oranında SGDP kesilmeye başlanmıştır.
SGDP prim oranı nedir, SGDP primini kim öder?
İşverenler sigortalılara ödedikleri ücretten sigortalıya ilişkin SGDP hissesini kesip Kuruma bildirim yaparlar. (4/a) sigortalılarının yaşlılık aylıklarından SGDP kesilmez. 2008 yılı Ekim ayı başından sonra emekli olup (4/a) kapsamında çalışması olanlardan kısa vadeli sigorta prim oranına % 30 ilave edilerek SGDP alınır. 1/10/2008-31/8/2013 tarihleri arasında SGDP oranı % 31,5 ile 36,5 arasında değişmekte olup 2013 yılının Eylül ayı başı itibariyle bu oran % 32 olacaktır. % 30 oranındaki SGDP’nin ¼’ü (%7,5) sigortalı, ¾’ü (%22,5) işveren hissesi olup işveren kısa vadeli primini de ilave ederek Kuruma bildirim yapar. Yani prim ödeme yükümlüsü işverenlerdir. 2008 yılı Ekim ayı başından sonra yaşlılık ve emeklilik aylığı bağlanıp 4/1-(b) sigortalılığı (Bağ-Kur) çalışması olanların aylıklarından 2008 yılında % 12, 2009 yılında % 13, 2010 yılında %14 ve 2011 yılından itibaren de % 15 oranında SGDP kesilmektedir.
SGDP tabi olarak çalışan sigortalılara yapılan yardımlar nelerdir?
(4/a) sigortalıları yönünden SGDP ödenmiş sürelerde sigortalılara iş kazası ve meslek hastalıkları sigortası yönünden yardım yapılmakta olup, bu süreler malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları yönünden sigortalılık süresi sayılmamakta, primler toptan ödeme olarak iade edilmemekte ve hizmet birleştirilmesinde dikkate alınmamaktadır. (4/b) sigortalıları yönünden SGDP ödenmiş süreler sigortalılık süresi sayılmamakta, primler toptan ödeme olarak iade edilmemekte ve hizmet birleştirilmesinde dikkate alınmamaktadır.
2008 yılı Ekim ayı başından sonra emekli olan ve ilk defa çalışmaya başlayıp emekli olacakların durumu?
5510 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği 2008 yılı Ekim ayı başından sonra (4/a) ve (4/c) sigortalısı olup yaşlılık aylığı bağlananlardan yeniden çalışmaya başlayanlardan kendi nam ve hesabına tarımsal faaliyete tabi çalışanlar haricindeki sigortalıların bağlanan yaşlılık aylıkları kesilir. Aylıkları kesilen sigortalılardan kısa vade, uzun vade ve genel sağlık sigortası primi alınır, bu çalışmaları sona erdikten sonra yeni aylıkları bu hizmetleri de dahil edilerek yeniden hesaplanır. Bunlardan SGDP kesilmez.
2008 yılı Ekim ayı başından sonra ilk defa (4/a), (4/b) ve (4/c)’ye tabi çalışıp yaşlılık aylığı bağlanan kişilerden kendi nam ve hesabına tarımsal faaliyeti olanlar dışında (4/b) sigortalıları bulunanlardan Kuruma yazılı istekte bulunanların yaşlılık aylıkları kesilmeyecek ancak bunların aylıklarından % 15 oranında SGDP kesilecektir.
SGDP kimlerden kesilmez?
Kendi nam ve hesabına tarımsal faaliyette bulunup bu kapsamdaki çalışmaları nedeniyle emekli olanlarla, hizmet akdine tabi çalışması dolayısıyla, kendi nam ve hesabına bağımsız çalışan ya da devlet memuru olarak emekli olduktan sonra kendi nam ve hesabına tarımsal faaliyette bulunanların aylıkları kesilmez, bunlar hakkında SGDP hükümleri uygulanmaz.
Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçilerinden yaşlılık ve emekli aylığı alanlardan SGDP kesilmez. Bunlar hakkında işverenleri tarafından kısa vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası primleri ödenir.
Cumhurbaşkanlığına seçilenler, dışarıdan Bakanlar Kurulu üyeliğine atananlar, yasama organı üyeliğine seçilenler, mahalli idareler seçimleri sonucuna göre görev alanlar, sadece toplantı veya huzur ücreti ya da hakkı ödenen görevleri yürütenler ile yönetim ve denetim kurulu üyeliği ücreti karşılığında görevlendirilenler, yaş haddini aşmamış olmaları kaydıyla her derece ve türdeki örgün ve yaygın eğitim kurumlarında ders ücreti karşılığı ders görevi verilenler, vakıf üniversitelerinde görev alanlar, özel kanunlarında emeklilik veya yaşlılık aylığı kesilmeksizin çalıştırılma veya görev yapma hakkı verilenlerden Cumhurbaşkanı tarafından atananlar, Başbakan tarafından atananlar, Bakanlar Kurulu kararı veya müşterek kararname ile atanan veya görevlendirilenler ve Türkiye Büyük Millet Meclisince yapılan seçimler sonucunda görev verilenler ile 2547 sayılı Yükseköğretim Kanununun 60 ıncı maddesinin (a) fıkrası uyarınca Yasama Organı üyeliğinin bitiminden sonra öğretim üyesi olarak atanmış olanlara SGDP hükümleri uygulanmaz.
3201 sayılı Kanuna göre yurtdışı hizmet sürelerini borçlanarak aylık bağlananlardan Türkiye’de çalışmaya başlayanlar hakkında ne yapılır?
Yurtdışı hizmet borçlanması yaparak emekli olanlardan Türkiye’de çalışmaya başlayanların aylıkları 19/6/2012 tarihine kadar kesilmekte, bunlar hakkında SGDP hükümleri uygulanmamakta iken bu tarihten itibaren yurtdışı hizmetleri borçlanarak aylık bağlananların Türkiye’de sigortalı olarak çalışmaya başlamaları halinde SGDP’ye tabi olmalarına imkan sağlanmıştır.
Sosyal Güvenlik Priminde zamanaşımı var mıdır?
5510 sayılı Sosyal sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanun’un 93. maddesinde “Kurumun prim ve diğer alacakları ödeme süresinin dolduğu tarihi takip eden takvim yılı başından başlayarak 10 yıllık zamanaşımına tâbidir.” şeklinde belirtilmiştir. Buna göre primlerin ödeme dönemini takip eden yılbaşından itibaren başlayacaktır. . Örneklendirmek gerekirse, 2003 yılı Eylül ayına ait primlerinin ödenmesi Ekim 2003 sonudur. Zamanaşımı başlangıcı takip eden yıl olan 01.01.2004 olup 10 yıllık süre 01.01.2014’de dolacaktır. Kurum’un süresi içinde ödenmeyen prim ve diğer alacaklarının tahsilinde 6183 sayılı Kanun hükümleri uygulanmaktadır. Zamanaşımını bazı haller kesmektedir. 6183 sayılı Yasa’nın 103. maddesinde tahsil zamanaşımı kesen haller düzenlenmiştir. Bunlar; ödeme, haciz tatbiki, cebren tahsil ve takip muameleleri sonucunda yapılan her çeşit tahsilat, ödeme emri tebliği, mal bildirimi, borcun ödenmesi için yazı ile müracaat edilmesi ya da ödeme planına bağlanması hallerinde zamanaşımı kesilir. Zamanaşımı kesilmesinin rastladığı takvim yılını takip eden takvim yılı başından itibaren zamanaşımı yeniden işlemeye başlar ve tekrar 10 yıl olarak uygulanır Zamanaşımı ile davacı yönünden dava hakkının yasada belirlenen süre içinde kullanılmaması durumunda hakkın yitirilmesi yolunu açmakta; davalı yönünden ise usul yasasında öngörülen sürede ve usulde ileri sürülmek şartı ile borcundan kurtarmaktadır. Yargıtay bir Kararı’nda: “Zamanaşımı, bir maddi hukuk kurumu değildir. Bir borcu doğuran, değiştiren, ortadan kaldıran bir olgu olmayıp, doğmuş ve var olan bir hakkın istenmesini ortadan kaldıran bir savunma aracıdır. Bu bakımdan zamanaşımı, alacağın varlığını değil, istenebilirliğini ortadan kaldırır. Bunun sonucu olarak da, yargılamayı yapan yargıç, olayda zamanaşımı konusunu kendiliğinden göz önünde tutamaz. Davalının zamanaşımını yasada öngörülen süre içerisinde ve yöntemince ileri sürmesi zorunludur. Bu nedenledir ki zamanaşımı, alacağın doğumu ile ilgili olmayıp, istenmesini önleyen bir savunma olgusudur. Zamanaşımı savunması ileri sürülmedikçe, alacağın konusu olan hakkın var olduğuna ve kabulüne karar verilmesinde hukuksal ve yasal bir engel yoktur.” şeklinde hüküm kurmuştur. Buna göre zamanaşımı ile hak ortadan kalkmamakta “isteme hakkı” ortadan kalkmaktadır. Zamanaşımının düzenlenme amacı kamu düzenini ve kamu yararını korumaktır.
Sosyal güvenlik destek prim borçlarının yapılandırılması ile ilgili hükümler nelerdir?
10/01/2013 tarihli ve 6385 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile Bazı kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, 19/01/2013 tarihli ve 28533 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olup, 5510 sayılı Kanuna “Sosyal güvenlik destek prim borçlarının yapılandırılması” başlığını taşıyan Geçici 46 ncı madde yürürlüğe girmiştir. Madde uyarınca emekli olduktan sonra 4/b (Bağ-Kur) kapsamında çalışmasını devam ettiren veya çalışmaya başlayan, dolayısıyla sosyal güvenlik destek primi ödemesi gereken, ancak bu primleri ödemediği için durumu daha sonra Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından tespit edilen ve geriye dönük olarak adına birikmiş sosyal güvenlik destek primi borcu çıkarılan kişilerin, 31/1/2013 tarihi itibarıyla tahakkuk ettiği halde ödenmemiş olan sosyal güvenlik destek primi borçları ve ferîleri için bu kanun hükmünden yararlanmak isteyen borçluların, en geç 31/05/2013 tarihine kadar (bu tarih dahil) müracaat etmeleri gerekmektedir.
Yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı bağlandıktan sonra 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında çalışmaya başlayanların, 1/10/2008 tarihinden önceki sürelere ilişkin sosyal güvenlik destek prim borçları için elden ya da posta kanalıyla, herhangi bir Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğüne / Sosyal Güvenlik Merkezine,
5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında yaşlılık aylığı bağlandıktan sonra aynı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında çalışmaya başlayan veya çalışması devam edenlerin 1/10/2008 tarihinden sonraki sürelere ilişkin sosyal güvenlik destek primi borçları için, elden ya da posta kanalıyla borç dosyalarının oluşturulduğu Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü / Sosyal Güvenlik Merkezi takip birimine,
5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında yaşlılık veya malullük aylığı bağlandıktan sonra aynı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında çalışmaya başlayan veya çalışması devam edenlerin 1/10/2008 tarihinden sonraki sürelere ilişkin sosyal güvenlik destek primi borçları için, elden ya da posta kanalıyla borç dosyalarının oluşturulduğu Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü /Sosyal Güvenlik Merkezi Takip Birimine,
5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında emeklilik veya malullük aylığı bağlandıktan sonra 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında çalışmaya başlayanların 1/10/2008 tarihinden sonraki sürelere ilişkin sosyal güvenlik destek primi borçları için, elden ya da posta kanalıyla “Mithatpaşa Cad. No:7 Sıhhiye/Ankara” adresinde bulunan Emeklilik Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Kamu Görevlileri Emeklilik Daire Başkanlığına, başvuruda bulunmaları gerekmektedir.
25/2/2011 tarihinden önceki aylara ilişkin SGDP borçları 6111 sayılı Kanunla; 1980/Ocak ayından 2004/Aralık ayına kadar toptan eşya fiyatları endeksi (TEFE) aylık değişim oranları, 2005/Ocak ayından 2011/Şubat ayına kadar (bu ay dahil) üretici fiyatları endeksi (ÜFE) aylık değişim oranları, basit usulde uygulanmak, gecikme cezası ve gecikme zammı yerine tahsil edilmek, peşin ya da 6, 9, 12 ve 18 eşit taksitte ödenmesi halinde taksitlendirme farkı ilave edilmek suretiyle ve ikişer aylık taksit süresi içinde ödenmek kaydıyla yapılandırılacaktır.
Kaynak: SGK Rehberi