Naki BAKIR
ANKARA - Haziran ayında yürürlüğe giren yeni teşvik sistemi meyvesini vermeye
başladı. Teşvik belgesine bağlanan yatırımlar bu yıl aylar itibariyle ilk kez
ağustosta artışa geçtikten sonra, eylül ayında da artış rekoru kırdı.
DÜNYA’nın Ekonomi Bakanlığı verilerinden yaptığı belirlemeye göre eylül
ayında alınan teşvik belgesi sayısı geçen yıla göre yüzde 48 artışla 379’a,
teşviğe bağlanan yatırım tutarı yüzde 46 artışla 5 milyar 129 milyon liraya, bu
kapsamda öngörülen istihdam da yüzde 60.9 artışla 12 bin 725 kişiye ulaştı. Bu
yıl teşvik belgesine bağlanan yatırımlarda yaşanan hızlı düşüşler ağustosta
yerini yüzde 31.5’le artışa bırakmıştı.
Eylüldeki yüzde 46’lık artış ise yatırım eğimlindeki artışın giderek daha da
ivme kazandığına işaret etti. 4.3 milyar lira yerli yatırım Eylül ayında yerli
yatırımcılar toplam 4 milyar 311 milyon liralık yatırım için 360, yabancı
yatırımcılar da 818 milyon liralık yatırım için 19 teşvik belgesi aldılar. Yerli
girişimcilerin teşvik belgesi kapsamındaki yatırım tutarı geçen yılın aynı ayına
göre yüzde 127.3, yabancıların teşvik belgesine bağlattığı yatırım tutarı ise
yüzde 549.2 artış gösterdi.
Eylül ayları itibariyle teşvik belgesine bağlanan yatırım tutarında
1.Bölgenin geçen yıl yüzde 51 olan payı, bu yıl yüzde 32’ye, 2. Bölgenin payı
yüzde 18’den yüzde 8’e, 5. Bölgenin payı da yüzde 7’den yüzde 3’e geriledi. Buna
karşılık 3. Bölgenin payı yüzde 15’ten yüzde 19’a, 4. Bölgenin payı yüzde 4’ten
18’e, en cazip teşviklerin getirildiği 6. Bölgenin payı da yüzde 5’ten yüzde
20’ye yükseldi.
Dokuz ayda 35.1 milyar TL
Son iki aydaki hızlı artışa rağmen ocak-eylül itibariyle teşvik belgesine
bağlanan tutar, geçen yılın aynı dönemindekinin altında kalmaya devam etti.
Yılın ilk dokuz ayında alınan 3 bin 107 teşvik belgesi kapsamındaki yatırım
tutarı 35 milyar 132 milyon TL, bu kapsamda öngörülen istihdam 98 bin 488 kişi
olarak gerçekleşti. Geçen yılın aynı dönemine göre teşvik belgesi sayısı yüzde
11.8, yatırım tutarı yüzde 19.1, istihdam ise yüzde 0.4 daha düşük kaldı.
6. bölgeye ilgi arttı
İlk dokuz ayda en fazla teşvik belgesi 1.111 adetle 1. Bölge için alındı. En
gelişmiş 8 ili kapsayan 1. Bölge, yatırım tutarında da 12 milyar 978 milyon TL
ile en büyük payı aldı. 2. Bölge için toplam tutarı 6 milyar 606 milyon lira
olan 558 adet, 3. Bölgeye yönelik toplam 5 milyar tutarlı 519 teşvik belgesi
düzenlendi. 4. Bölgeye yönelik 362 teşvik belgesi kapsamındaki yatırım tutarı 4
milyar 429 milyon, 5. Bölgeye yönelik 318 belge kapsamındaki tutar da 3 milyar
296 milyon lira olarak gerçekleşti.
Doğu ve Güneydoğu’daki en yoksul 15 ili kapsayan ve “yeni teşvik sisteminin
yıldızı olacağı” söylenen 6. Bölge içinde toplam 2 milyar 818 milyon liralık
yatırımı kapsayan 318 teşvik belgesi alındı. Dokuz aylık dönemler itibariyle
teşviğe bağlanan yatırım tutarı artış gösteren tek bölge 6. Bölge oldu.
En gelişmiş illerin yer aldığı 1. Bölge’nin geçen yıl ilk dokuz ay itibariyle
teşvik belgesine bağlanan toplam yatırım tutarı içinde yüzde 47 olan payı, bu
yıl aynı dönemde yüzde 37’ye geriledi. Buna karşılık 2. Bölgenin payı yüzde
17’den yüzde 19’a, 3. Bölgenin payı yüzde 13’ten yüzde 14’e yükseldi. 4.
Bölgenin yüzde 13’lük payı değişmezken, 5. Bölgenin payı yüzde 8’den yüzde 9’a,
en fazla teşvik verilen 6. Bölgenin payı da özellikle son iki aydaki artışlarla
yüzde 6’dan yüzde 8’e yükseldi.
İlk dokuz ayda alınan teşvik belgelerinin 1.966’sı imalat sanayii, 778’i
hizmetler, 208’i madencilik, 155’i enerji sektörü yatırımlarına ait bulunuyor.
Ocak-eylül döneminde düzenlenen teşvik belgelerinde öngörülen yatırımların 13.4
milyar TL’si imalat sanayiinde, 10.7 milyar TL’si hizmetler, 9.3 milyar TL’si
enerji, 1.7 milyar TL’si ise madencilik sektöründe gerçekleşecek. Teşvik
belgesine bağlanan yatırım tutarı geçen yılın aynı dönemine göre imalat
sanayiinde yüzde 34.4, enerjide yüzde 16.5 gerilerken, madencilikte yüzde 33.2,
hizmetlerde yüzde 1.5 artış gösterdi.
1975 yeni yatırım belgesi Ocak-eylül döneminde düzenlenen 3.107 belgenin
1.975’i komple yeni yatırım, 821 adedi tevsi, 311’i de diğer nitelikte
yatırımlardan oluşuyor. Dokuz ayda düzenlenen belgelerde öngörülen 35.1 milyar
TL’lik toplam sabit yatırım tutarının 25.8 milyar TL’sini komple yeni
yatırımlar, yaklaşık 7 milyar TL’sini tevsi yatırımları ve 2.4 milyar TL’sini
ise diğer nitelikteki yatırımlar oluşturuyor.
Teşvikte yeni dönem
Ocak-eylül döneminde 3 bin 107’ye ulaşan teşvik belgelerinin 1.096 adedi yeni
teşvik sisteminin yürürlüğe girdiği 20 Haziran’dan sonraki dönemde alındı. Dokuz
ayda 35.1 milyar liraya ulaşan yatırımların da 13.1 milyar liralık bölümü yeni
dönemde teşvik belgesine bağlandı. Bu yatırımlardan 1.bölge 4.5 milyar lira ile
yüzde 34 pay aldı. Yeni dönemde 2. Bölge için 1.3 milyar, 3 bölge için 2.6
milyar, 4. Bölge için 1.6 milyar, 4.bölgeye yönelik 1.5 milyar, 6. Bölgeye
yönelik 1.7 milyar liralık yatırım teşviğe bağlandı. Yatırımlarda en yoksul 6.
Bölge yüzde 13 pay aldı. Başka deyişle
yatırımların hızla artırılması
amacıyla en cazip teşvik unsurlarının getirildiği 6. Bölgenin payı yeni dönemde
ikiye katlandı. Yeni dönemde imalat sanayii için toplam 6.2 milyar TL tutarlı
692, hizmetlere yönelik 3.9 milyar liralık 272, enerji sektörüne yönelik 2.2
milyar liralık 39 ve madencilik sektöründe gerçekleştirilecek 908 milyon liralık
yatırımı kapsayan 93 teşvik belgesi alındı.
Kaynak: Dünya Gazetesi