Ece CEYHUN

İSTANBUL - Kurulduğu 2005 yılından bu yana çok hızlı büyüme performansı görmeye alıştığımız Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası 2010'dan 2011'e işlem hacminde sadece yüzde 2'lik bir büyüme gösterdi. Bu da daha çok endeks sözleşmelerinin belli bir seviyeye oturmasından kaynaklandı. Ama kontrat bazında bakıldığında altın ve döviz sözleşmeleri vergi düzenlemeleri yapıldıktan sonra hacimlerinin neredeyse bir önceki yılın 3 katına geldiği görülüyor.

Vadeli Borsa geçen yıl euro/dolar paritesi sözleşmesi, altının dolar/ons sözleşmesi, baz elektrik ve Kurban Bayramı vadeli canlı hayvan kontratlarını yatırımcılara sundu. Bunlardan bazıları piyasa tarafından ilgiyle karşılanırken bazılarında işlemler aralıklarla yapılıyor. Piyasa oyuncuları, VOB'un bu yıl yeni yazılımı devreye alıp başta opsiyonlar olmak üzere yeni ürünler geliştirmesi gerektiği üzerinde duruyor.

Zaten VOB Genel Müdürü Çetin Ali Dönmez de bu yıl yatırımcı tabanını büyütmek ve yeni ürünler çıkarmaya odaklanacaklarını anlatıyor. VOB'un yeni yılda ilk sözleşmesi Merkez Bankası'nın da faiz koridorundan piyasayı yönettiği şu günlerde gecelik faizin vadelisi olacak. VOB ardından kaldıraçlı işlem alım-satın platformunu ve yeni yazılımı devreye alacak. Yeni yazılımda piyasanın dört gözle beklediği opsiyonları getirecek.

İlk kurulduğu 2005 yılında 3 milyar TL işlem hacmini elde eden VOB, dünya türev piyasaları liginde hızla tırmanırken 2010 yılında 400 milyar TL'yi devirerek 431 milyar 681 milyon TL'lik hacme ulaştı. 2011 sonunda ise hacim 439 milyar 799 milyon TL'de kaldı. Yani hacimde yıllık büyüme yaklaşık yüzde 2 oldu.

Adet bazında işlem hacmi ise bir önceki yıla göre yüzde 16 artarak 74 milyon 287 bin adede ulaştı. Ana kontratların işlem hacmine bakıldığında 2010 yılında 419.6 milyar TL olan endeks işlem hacmi 2011 sonunda 402 milyar TL'ye inerken altında işlem hacmi aynı dönemde 871.7 milyon TL'den 3 milyar 277.6 milyon TL'ye çıktı.

Dövizde ise BSMV'nin kalkması bu kontratların hacmini 11.1 milyar TL'den 34.4 milyar TL'ye yükseltti. VOB Genel Müdürü Çetin Ali Dönmez, son bir yılda toplam hacimdeki büyümenin önceki yılların artış hızının gerisinde kaldığını ifade ederek daha hızlı büyüme rakamlarını yakalayabilmek için yeni ürünlerin devreye alınması gerektiğini ve mevcut yatırımcı tabanının genişlemesi gerektiği üzerinde durdu. Dönmez, bu yönde çabalarının olduğunu da aktardı. 

Dönmez, "Ürün profilini geliştirince mevcut yatırımcı başka enstrümanlarda değerlendirdiği fonlarını getirir hem de yeni yatırımcı çekersiniz. Bu piyasada işlem  yapmayan fakat farklı ürünler getirdiğinizde ilgisini çekebileceğiniz yatırımcılarda var" dedi.

Türkiye'de FX platformunda işlem yapan ciddi bir yatırımcı kitlesi olduğunu da hatırlatan Dönmez, "Hedef kaldıraçlı işlemlerden pay almak hatta aslan payını almak ama bu yatırımcıların mevcut vadeli ve devreye girecek opsiyon sözleşmelerinde de işlem yapmasını bekliyoruz" değerlendirmesinde yaptı.

Dönmez, şöyle devam etti: "Endekste sözleşmelerinde hacim 2011 sonu ile 2010 sonunu karşılaştırdığınızda bir gerileme var. Ama dövizde hareketlilik var. Döviz neredeyse 2010 sonundaki işlem hacminin 3 katına yaklaştı. Altın da öyle. Endeks tarafında mevcut yatırımcı tabanına nüfuz edebildiğimiz kadarıyla ulaştık. Endekste artık yeni yatırımcı kitlesine ulaşmaya çalışacağız."

HANGİ YENİ ÜRÜNLER GELECEK?

VOB'da bugün İMKB30 Endeksi, İMKB100 Endeksi, İMKB 30-100 Endeks Farkı, TL/dolar, TL /euro, Euro/Dolar, Altın, Dolar/Ons Altın, Pamuk, Buğday, Enerji (Baz Elektrik), Canlı Hayvan ve Faiz

(Gösterge Tahvil/Bono) sözleşmeleri işlem görüyor. VOB, 2011'de 26 Eylül'de enerji (Baz Elektrik) vadeli sözleşmesini, 3 Ekim'de Kurban Bayramı Vadeli Canlı Hayvan sözleşmesini ve 2010 sonunda euro/ dolar sözleşmelerini ve altının dolar/ons sözleşmelerini işleme açtı.

3 ÜLKEYİ İNCELEDİLER

Dönmez, bu yıl ise overnight future (gecelik faizin vadelisi) sözleşmeleri üzerinde çalıştıklarını ve bu sözleşmeleri de martta yatırımcılara sunmak istediklerini aktardı. Henüz SPK'ya başvuru yapmadıklarını son raporların yazıldığını aktaran Dönmez, Merkez Bankası'nın faiz koridorunu açmasıyla bu sözleşmelere de ilginin yüksek olacağını düşündüklerini anlattı. ABD'de, Avustralya'da Kanada'daki örneklere bakıp araştırdıklarını da kaydeden Dönmez, dünya piyasalarında sözleşmelerin '100-(eksi)faiz' oranı olarak işlem gördüğünü ama Türkiye'de faizin oran üzerinden işlem gördüğü için sözleşmeyi de oran üzerinden çıkartacaklarını belirtti. VOB olarak yılın ilk 6 ayında Dönmez,kaldıraçlı işlemleri açabileceklerini vurguladı.

Dönmez, "Kaldıraçlı işlemlerin şu andaki VOB işlem hacmini geçme ihtimali de var" dedi. Kaldıraçlı işlemler için ayrı bir yazılım hazırlayan ve bu yazılımı ileri yıllarda Körfez ülkelerine de pazarlamayı düşündüklerini kaydeden Dönmez, nisan mayıs gibi yeni yazılımı devreye aldıktan sonra yeni yazılımla eş zamanlı bir şekilde opsiyonları da yatırımcılara sunabiliyor olacaklarını kaydetti.

Dönmez ayrıca 2011 yılında ilk defa işleme açtıkları Kurban Bayramı Vadeli Canlı Hayvan Kontratı'nı bu yıl da işleme açacaklarını, Ziraat Bankası başta olmak üzere tarım ve hayvancılık sektörüne ağırlık veren bankalar, birlikler, Et ve Balık Kurumu ile görüşmelerinin devam edeceğini bildirdi.

SEKTÖRLERDEN KONTRAT ÇIKARTIN TALEBİ GELDİ

Dönmez, çimento, demir-çelik ve polipropilen (yaygın kullanılan plastik hammaddesi) sektörlerinden kendilerine vadeli kontrat çıkartılması yönünde talep geldiğini de söyledi. Dönmez ayrıca yeşil enerjiye dönük sözleşmelerinde hazırlanabileceğini anlattı. Dönmez şu bilgiyi verdi: "Çelik kontratı çıkartmamız için talep geldi. Fakat Marmara Bölgesi'nde Londra Metal Borsası'na çalışan depolar var. Bizde de lisanslı depoculuk kanunu sadece tarım ürünlerine çıktı.

Tarım ürünlerine KDV istisnası var ama uluslararası standartta çalışan bir depo yok. Metalde uluslararası standartta çalışan depo var ama KDV istisnası yok. Yabancı için sorun yok ama yerliden yerliye işlem yaptığınızda vergi sorunu oluyor. Bunun çözülmesi lazım. Çimentoculardan sözleşme açın diye talep geldi. Hatta orada organize bir piyasa oluşturmamızı istiyorlar. Şöyle ki; biz piyasayı oluşturacağız onlar ürettikleri malı orada satıp teslimatını ayarlayacaklar.

Diyelim ki doğudaki bir şirket Ege'de teslimat yapmak istiyorsa piyasa yapısı içinde teslim edilecek noktaya en yakın yerdeki fabrikayla organize bir yapı oluşturabiliriz diyorlar. Enerjide petrol ve doğalgaz ile ilgili kontrat açılması için talep geliyor. Petrolde nakit uzlaşmalı bir sözleşme açılabiliriz. Ama burada depoculuğun da dahil olduğu bir sözleşme oluşturmak istiyoruz. Birde yeşil enerjiye hassasiyeti var. TEİAŞ ile konuştuk yeniden görüşebiliriz. Mesela bir rüzgar santralinin ürettiği elektrik sertifikalandırılıp şebeke üzerinden iletilebilir. Biz bunun kontratı için platform oluşturabiliriz. Bu sertifikalar ayrıca karbon emisyon borsaları gibi bir yapıya da dönüşebilir. Üstelik bu yeşil enerjiyi alan da çevreyi destekliyorum diyebilir."

Bana göre piyasaların türev tarafı VOB'da olacak

"İMKB ile bende olsun sende olsun tartışmasının bitmesini bekliyoruz" diyen Dönmez, "Yeni sistemi açamadık ve opsiyonları da yeni sistemle devreye almaya bekliyorduk ama tek hisse senedi vadelisini yapamadık, tartışma konusu oldu. İMKB- 100 ve İMKB-30'dan sonra farklı sektör endekslerini denemek istedik olmadı" dedi. Dönmez, iki borsa arasındaki ilişkinin daha bütünsel bir çerçeveye oturmasını beklediklerini de anlatarak "Beklentimiz türev tarafını bize bırakacakları yönünde" yorumunu yaptı.

Yeni yazılım bitince road show'a çıkarız

Dönmez, "Asıl bizim hareketlendiğimiz an yazılımı devreye aldığımızda olacak. Yeni yazılımı da nisan veya mayıs gibi devreye almaya düşünüyoruz. Yazılımın ardından üyelerimizle beraber yılın ikinci yarısında road show'a çıkmayı düşünür, Uzakdoğu, Amerika ve Avrupa'ya gideriz" diye konuştu. Sadece bir borsa yazılımı yapmadıklarını tamamen risk yönetimi ile entegre bir yazılım oluşturmaya çalıştıklarını da ifade eden Dönmez, "Opsiyonlarda da hesap bazında risk takibi yaparken açık kapı bırakmamamız lazım" dedi.

Kaynak: Dünya Gazetesi