Mehmet MAÇ

Yeminli Mali Müşavir

 

 

 

 

 

      Bilindiği üzere fatura Vergi Usul Kanunu’nun 229’uncu maddesinde;

 

      “ Fatura, satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari vesikadır.”

 

      şeklinde tanımlanmış olan önemli bir ticari belgedir.

 

Tutarı 2007 yılı için 560 YTL yi geçen teslim ve hizmetlerin fatura ile belgelenmesi mecburidir. Bunun altındaki satışların perakende satış vesikaları ile belgelenmesi mümkün olmakla beraber, alıcının talebi halinde 560 YTL nin altındaki satışlar için de fatura kesilmesi gereklidir. (VUK Md.232)

 

Faturada bulunması gereken bilgiler VUK’nun 230’uncu maddesinde düzenlenmiş ve aynı Kanun’un 231’inci maddesinde fatura nizamı hakkında hükümlere yer verilmiştir.

 

231’inci maddenin 4 no.lu bendinde;

 

“ Faturaların baş tarafında iş sahibinin veya namına imzaya mezun olanların imzası bulunur.”

 

cümlesi yer almaktadır.

 

Görüldüğü gibi, faturada imza bulunması Vergi Usul Kanunu’nun gereklerinden biri olup, imzanın varlığı ve yetkili kişiye ait olup olmadığı faturanın hukuki değerini de etkileyebilen önemli bir unsurdur.

 

Faturayı kimin imzalaması gerektiği, çok fazla sayıda fatura düzenleyen firmaların fatura imzası işlemini matbaada baskı, imza kaşesi, bilgisayar ile yazdırma gibi usullerle yapıp yapamayacağı, faturada imza eksikliği, yanlış kişinin imza koyması ve imzanın konuluş usulü ile ilgili cezalar hakkındaki özet açıklamalarımız aşağıdaki bölümlerde sunulmuştur:

 

 

      Vergi Usul Kanunu açısından faturayı imzalayacak kişi, yukarıda belirtildiği gibi, şahsi işletmelerde iş sahibi, adi ortaklıklarda ortaklardan herhangi biri, tüzel kişi işletmelerde, fatura imzalamaya yetkili kılınmış kişi veya kişilerdir.

 

      Tüzel kişilerce düzenlenen faturaları, imza sirküleri veya vekaletname ile imza yetkisi verilmiş kişiler imzalayabilirler. O tüzel kişiyi hukuki açıdan bağlayacak ve fatura imzasını da kapsayacak şekilde yetkilendirilmiş kişilerin imzaları da fatura açısından geçerlidir. Mesela bir şirketin imza sirkülerinde fatura imzalama konusunda yetkili kılınmış kişi yerine, o şirket adına her açıdan bağlayıcı imza koymaya yetkili başka bir kişi faturayı imzalayabilir.

 

      Özellikle kesilen fatura sayısının çok fazla olduğu durumlarda, her bir faturaya, fatura imza yetkililerinin el ile orijinal imza atması zahmetli bir iş olduğundan, fatura imzası konusunda pratik yöntem arayışı baş göstermektedir.

 

      Bu konuda Maliye İdaresi’ne muhtelif başvurular yapılmıştır.

 

      Bu başvurulardan birine verilmiş olan cevap aşağıdaki bölümde sunulmuştur :

 

      Maliye İdaresi fatura adedinin çok fazla olması durumunda, faturaların anlaşmalı matbaada peşinen imzalı halde basılması yönteminin geçerli olduğuna dair muktezalar vermekte olup, uygulamada telefon hizmetleri gibi çok sayıda fatura kesilmesini gerektiren yaygın hizmetlere ilişkin faturalardaki imzanın matbaa baskılı olduğu görülmektedir.

 

      Aşağıdaki muktezada bu husus tekrarlanmış fakat imzanın, faturanın düzenlenmesi esnasında bilgisayar aracılığıyla yazdırılmasına izin verilmemiştir.

 

      Muktezanın metni şöyledir :

 

Bilgi edinilmesini rica ederim.”

 

İmzanın fatura basımı esnasında boş fatura formları üzerine matbaada konulmasının kabul edilmesine rağmen, faturayı imzasız olarak bastırıp imzanın faturanın düzenlenmesi esnasında bilgisayarda yazdırmak suretiyle konulmasının niçin yasaklandığını ve muktezadaki “…. şu aşamada…..” ibaresi ile ne kasdedildiğini anlamamız mümkün olmamıştır.

 

Mukteza isteyen firmanın imza basım işlemini matbaada değil, fatura düzenlenirken bilgisayar aracılığı ile yapmak istemesinin nedeni, imza yetkililerinin değiştiği durumlarda bu değişime ayak uydurabilmektir. İmza matbaada peşinen bastırıldığında, boş fatura formlarında imzası bulunan kişi vefat ederse veya şirketten ayrılırsa, imza yetkisi sona ermiş bir şahsın imzalarını taşıyan boş fatura formlarının ziyan olması veya bu faturalar kullanıldığında, fatura düzenleme tarihi itibariyle yetkisiz imza taşıması söz konusu olmaktadır.

 

Faturanın düzenlenmesi esnasında bilgisayar ile imzanın yazdırılması veya imza kaşesi kullanılması yöntemine de izin verilmesinin isabetli olacağı görüşündeyiz.

 

 

      Faturada imza bulunmaması, bulunan imzanın Kanunla belirlenen kişiye yani iş sahibine veya iş sahibi adına fatura imzasına yetkili olan kişiye ait olmaması yahut imzanın Maliye İdaresi’nce kabul edilmeyen bir usulle konulması hallerinde Vergi Usul Kanunu açısından hangi cezanın uygulanacağı konusunda net bir belirleme yoktur.

 

Faturanın imzasız olması veya faturadaki imzanın iş sahibine veya fatura imzasına yetkili kılınmış kişiye ait olmaması, bu faturanın hiç düzenlenmemiş sayılmasına sebep olmaz ve dolayısıyla fatura düzenlememe (özel usulsüzlük) cezası (VUK Md.353) uygulanamaz. Çünkü fatura düzenlenmiş olmakla beraber imza ile ilgili noksanlık taşıması halinde o faturanın hiç düzenlenmemiş sayılacağına dair bir hüküm yoktur.

 

Bizim anlayışımıza göre, faturada imza bulunmayışı veya imzanın yasa ile belirlenmiş kişiye ait olmaması, bir usulsüzlük fiili olup, bu usulsüzlüğün cezası VUK’nun 352/II - 7’nci maddesindeki ;

 

“Vergi beyannameleri, bildirimler, evrak ve vesikaların kanunen belli şekil ve muhteviyatı ve ekleri ile bunlarla ilgili olarak yapılan diğer düzenlemelere ilişkin hükümlere uyulmamış olması”

 

      şeklinde tanımlanmış usulsüzlük fiiline uyan ikinci derece usulsüzlük cezasından ibarettir.

 

      2007 yılı için belirlenmiş olan ikinci derece usulsüzlük cezası, usulsüzlük fiilini işleyen mükellefe göre değişmekte olup, aşağıda hangi mükellef için ne miktarda ikinci derece usulsüzlük cezası uygulanacağı belirtilmiştir :

 

 

 

      Yukarıdaki ceza, imza usulsüzlüğü bulunan her bir fatura için ayrı ayrı mı kesilecektir ?

 

      VUK nun 337 maddesinde, 352 nci maddedeki usulsüzlüklerden aynı takvim yılı içinde aynı neviden birden fazla defa işlenirse, birden fazlasının her biri için, birincisine ait cezanın dörtte birinin kesileceği hükmü yer almaktadır.

 

      Danıştay 3. Dairesi bir kararında, 151 adet fatura ve 756 adet müstahsil makbuzunda adres yazılmamış olmasının, her bir belge için aynı neviden ayrı usulsüzlük yapıldığını göstereceğinden, 337. maddenin uygulanması gerektiği hükme bağlanmıştır.  (Sayın Turgut CANDAN’ın Vergi Suçları ve Cezaları isimli kitabının 41’inci sahifesinde belirtilen 26.11.1987 tarih ve E.1986/3115; K.1987/2691 sayılı karar)

 

      Bu karara katılmıyoruz. Çünkü bize göre burada faturalara adres yazmama şeklinde tek bir usulsüzlük vardır.

 

      Bu karardaki usulsüzlüğün bir sermaye şirketi tarafından 2007 yılında işlendiğini varsayarsak ve usulsüz belge adedi (151+756 =) 907 olduğuna göre;

     

 

usulsüzlük cezası ortaya çıkacaktır.

 

Belge sayısının 100.907 adet olduğunu varsayarsak ceza tutarı  1.084.793,25 YTL  olacaktır.

 

Böylesine ağır bir cezalandırmayı makul saymak ve uygulanmasına seyirci kalmak mümkün değildir.

 

Bu örneklerdeki ceza mantıksız şekilde ağır olması yanında daha ağır usulsüzlüklerin cezası olan özel usulsüzlük cezasından kat kat fazla olabildiği için bu cezalar arasında nisbetsizlik söz konusu olduğu, böylesine ağır ve nisbetsiz bir cezanın, yorum hatasından kaynaklandığı açıktır.

 

Örneğimizdeki 100.907 adet belge özel usulsüzlük cezası gerektirecek şekilde çok daha ağır bir usulsüzlüğe konu olsaydı ortaya çıkacak özel usulsüzlük cezası, belge türü ve tesbit başına konmuş olan 2006 yılı için geçerli ceza tavanı nedeniyle ;

 

     

ile sınırlı olacaktı.

 

Buna mukabil aynı sayıdaki belge için daha hafif bir usulsüzlük fiili işlendiğinde 1.084.793,25 YTL. gibi anormal bir ceza çıkması, kabul edilemez bir durumdur.

 

      Nitekim ;

 

      Danıştay 3. Dairesi

 

      26.11.1987 tarih ve E:1986/3096, K:1987/2689 sayılı kararında ;

 

      “Yapılan tespitte her belge için söz konusu olan usulsüzlüğün ayrı ayrı suç kabul edilerek dörtte biri oranında cezalandırılmasının mümkün bulunmadığı; her tespit itibariyle bir usulsüzlük eylemi var kabul edilmesi gerektiği; aksi takdirde, daha ağır olan fatura düzenlememe eylemine uygulanan özel usulsüzlük cezasının azami miktarlardan daha fazla ceza kesilmesi gerekeceği; bu durumun ise, Kanun koyucunun amacına aykırı olduğu”

 

şeklinde açıklamada bulunmak suretiyle usulsüzlük cezasının belge başına değil tesbit başına bir defa uygulanması gerektiğini hükme bağlayarak mantıksız bir cezayı önlemiştir. (Sayın Turgut CANDAN’ın yukarıdaki kitabı Sh.42)

 

      Burada bir yasal düzenleme hatası veya eksikliği bulunduğu çok açıktır.

 

      Bu hata veya eksikliğin giderilmesi için, 352 nci maddedeki tüm usulsüzlük fiilerinde cezanın tesbit başına bir kere kesileceğini öngören ve yıllık ceza tavanı getiren hükümler konulmalıdır. (352 nci maddenin sadece I/6 nolu bendinde, kayıt nizamı açısından birden fazla usulsüzlüğün yıl bazında ve tespit başına tek usulsüzlük fiili sayılacağı hükmü vardır. Bu hüküm maddenin tümüne teşmil edilmelidir.)

 

Nitekim geçmişte böyle fahiş cezalara sebebiyet veren özel usulsüzlük cezası, tesbit başına ve yıl bazında tavanlarla sınırlandırılmış, benzer sınırlamalara 352’nci maddedeki usulsüzlükler açısından da ihtiyaç bulunduğu halde, bu düzenleme ihmale uğramıştır. 

 

Yukarıda izah ettiğimiz ceza, faturada hiç imza olmaması veya imzanın yasada belirtilen kişilere ait olmaması halinde uygulanabilir.

 

 

Her ne kadar Maliye İdaresi, belgelerin şekli ve muhtevası konusunda kural koymaya yetkili ise de imzanın faturaya konuluş usulü hakkında tebliğ ile öngörülmüş bir kural yoktur.

 

 

Bazı mükellefler, yasal olarak perakende satış vesikası ile belgeleyebilecekleri yani VUK nun 232 nci maddesine göre faturaya bağlanmak zorunda olmadıkları küçük meblağlı satışları için kendi rızaları ile veya sistemleri gereği fatura düzenlemektedirler.          

 

Bu şekilde düzenlenen faturalarda bulunması gereken bilgiler, perakende satış vesikalarında olması gereken bilgilerden ibarettir. Dolayısıyla perakende satış vesikası ile belgelenebilir konumdaki faturalarda imza bulunmamasının, yetkisiz kişilerce imzalanmış oluşunun veya imzanın konuluş usulü bakımından geçersiz sayılmasının usulsüzlük cezası gerektirmeyeceği görüşündeyiz.  

 

 

Eskiden sözü edilen kuruluşlar, fatura nizamına uyum göstermemekte ve usulsüzlük cezası riski altında faaliyetlerini sürdürmekteydiler.

 

243 no.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği’nde bu kuruluşlara ilişkin özel düzenlemeler yapılmıştır.

 

Buna göre bankalar, Tebliğde aranan özellikleri taşıyan dekont düzenlemek suretiyle fatura gereğini yerine getirmiş sayılacaklardır. Bu dekontlarda imza aranmadığı için bankalar açısından dekont imzası sorunu yoktur.

 

Sigorta şirketleri ve bunların acentaları da gelirlerini poliçe ve zeyilname ile belgeleyebilmekte olup ayrıca fatura kesmelerine gerek yoktur. Söz konusu poliçe ve zeyilnamelerde de vergisel açıdan  imza aranmamaktadır.

 

Sermaye Piyasası Kanunu kapsamında menkul kıymet alım satımlarına aracılık eden aracı kuruluşlar, aracılık işlemlerini işlem sonuç formları ile belgelemekte olup bu formlar fatura yerine kabul edilmektedir. İşlem sonuç formlarında aracı kurum yetkilisinin isminin ve imzasının bulunması mecburi kılınmıştır. Bu nedenle yukarıda bahsettiğimiz fatura imzasına ilişkin hususlar ve cezalar hakkındaki görüşlerimiz, işlem sonuç formları açısından da geçerlidir.

 

 

      Faturaya imza konulması işlemi, uygulamada genellikle önemsenmeyen bir husustur.

 

      Yukarıdaki bölümlerde, faturada kimin imzasının bulunması gerektiği, imzanın konulmasına ilişkin usuller, faturada hiç imza olmaması, imzanın yetkisiz kişilerce konulmuş olması hususları irdelenmiş ve fatura imzası ile ilgili olarak ortaya çıkabilecek usulsüzlük cezasına ilişkin görüşlerimiz belirtilmiştir.

 

      Fatura imzası ile ilgili usulsüzlük cezası bizim anlayışımıza göre önemsiz düzeydedir ve böyle olması da gereklidir. Ancak bu konuda hatalı yorum ve uygulama sonucu fahiş cezalarla da karşılaşılabileceği için her firmanın yukarıdaki açıklamalarımız ışında fatura imzası konusundaki durumunu gözden geçirmesinde yarar vardır.

 

      Vergi Usul Kanunumuzun 352 nci maddesindeki usulsüzlük cezalarının tümünde, tesbit başına bir kere ceza kesileceği, bir takvim yılında kesilecek usulsüzlük cezasının makul bir tavanı aşmayacağı yönünde yasa değişikliği yapılmasına ihtiyaç bulunduğunu, yetkilerin dikkatlerine sunuyoruz.