Mehmet MAÇ
Yeminli Mali Müşavir
DENET YMM A.Ş.
KAMU İKTİSADİ TEŞEBBÜSLERİNCE
KESİLEN GECİKME ZAMMI FATURALARI
PTT, TEDAŞ, İSKİ gibi kuruluşlarca, telefon elektrik, su ve başka nitelikteki kamu iktisadi teşebbüslerince verilen mal ve hizmet bedellerinin geç ödenmesi nedeniyle bu kuruluşlarca “GECİKME ZAMMI” adı altında istenen vade farklarının gider kaydı ve KDV indirimi yönünden tereddüt konusu olabildiği görülmektedir.
Gelir Vergisi Kanunu’nun 90 ıncı ve Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 15/6 ncı maddesinde, GECİKME ZAMLARININ GELİR UNSURLARINDAN İNDİRİLEMEYECEĞİ belirtilmiştir.
Gecikme zamlarının bu hükümler uyarınca kanunen kabul edilmeyen gider olması için söz konusu gecikme zammının 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun uyarınca doğmuş olması gerekir. (Kanunen kabul edilmeyen giderlerle ilgili geniş bilgi için “KURUMLAR VERGİSİ” isimli kitabımızın 3 üncü baskısına bakınız Sahife 605-657)
6183 sayılı Kanun’un 1 inci maddesinde ise, AKİTTEN DOĞAN AMME HİZMETLERİNDEN MÜTEVELLİT ALACAKLARIN BU KANUN KAPSAMINDA OLMADIĞI belirtilmiştir.
Kamu iktisadi teşebbüslerince verilen mal ve hizmetlerin bedeli geç ödendiği için ilgili kuruluşlarca gecikme zammı adı altında istenen paralar akitten doğduğu için 6183 sayılı Kanun kapsamında doğan gecikme zammı değildir ve alelade bir VADE FARKI (finansman gideri) niteliğindedir. (Bu vade farklarının gecikme zammı olarak isimlendirilmesi, 6183 sayılı Kanun kapsamındaki gecikme zammı zannedilmesine yol açmaktadır.)
Sonuç olarak ;
- Telefon, elektrik, su ve sair her hangibir mal veya hizmet alımı ile ilgili bedellerin geç ödenmesinden kaynaklanan vade farkları işle ilgili olmak ve suç faktörü (kaçak kullanım gibi) içermemek şartıyle GİDER YAZILABİLİR. (Bunların gecikme zammı olarak isimlendirilmiş olması gider kaydına engel değildir.)
- Bunların KDV’si İNDİRİLEBİLİR. (KDV indirimleri ve indirilmeyen KDV ler hakkında KDV uygulaması isimli kitabımızın 4 üncü baskısına bakınız.)
İstanbul Defterdarlığı tarafından verilmiş olan 13.7.1998 tarihli muktezada bu görüşlerimiz teyid edilmekte olup, söz konusu muktezada şöyle denilmektedir :
“ ilgi dilekçenizde geç ödenen elektrik faturalarının gecikme zamlarının ve gecikme zammı KDV sinin gider olarak yazılıp yazılmayacağı sorulmaktadır.
Ticari kazancın tespitinde gider kaydedilemeyeceği belirtilen ceza, faiz, gecikme zammı gibi fer’i alacakların gerek tarh ve tahakkukları, gerekse tahsil usul ve esaslarının müşterek olan yanı bunların Kamu Hukuku çerçevesinde işlem görmeleridir. Diğer bir anlatımla, sözü edilen cezalar ve faizler birer kamu alacağı olup, tahsil ve takibinde 6183 Sayılı Amme Alacaklarının Tahsili Usulü Hakkındaki Kanun hükümleri uygulanmaktadır.
Sözü edilen Kanunun 1 nci maddesinde ise;
“Devlete, vilayet hususi idarelerine ve belediyelere ait vergi, resim, harç, ceza tahkik ve takiplerine ait muhakeme masrafı vergi cezası, para cezası gibi aslı, gecikme zammı, faizi gibi fer’i amme alacakları ve ayni idarelerin akitten haksız fiil ve haksız iktisaptan doğanlar dışında kalan ve amme hizmetleri tatbikatından mütevellit olan diğer alacakları ile; bunların takip masrafları hakkında bu kanun hükümleri tatbik olunur.
Türk Ceza Kanunun para cezalarını tahsil şekli ve hapse tahvili hakkındaki hükümleri mahfuzdur.”
şeklinde amir hüküm bulunmaktadır.
Buradan çıkan sonuç ise, bahse konu gecikme bedelinin ödeneceği kuruluş kamu kurum ve kuruluşu olsa dahî akitten doğan bir alacak olması bakımından bu alacak hakkında kamu hukuku çerçevesinde işlem yapılamayacağıdır.
Diğer bir deyişle akitten doğan bu tür alacaklar özel hukuk hükümlerine tabi olacaktır.
Bu itibarla elektrik bedelinin geç ödenmesinden örtülü anılan kuruluşça gecikme zammı adı altında tahsil edilen bedel abone ile yapılan bir akit sonucu doğduğundan bu tür alacaklar özel hukuk hükümleri çerçevesinde değerlendirilecektir.
Bu nedenle bu tür ödemelerin Gelir Vergisi uygulaması açısından gider kaydedilip edilemeyeceği, sözkonusu ödemenin ticari kazancın elde edilmesi ve idamesi için yapılan bir gider mahiyetinde olup olmadığına bağlı bulunmaktadır.
Bu açıklamalardan hareketle, elektrik faturalarının zamanında ödenmemesi sebebiyle tahakkuk ettirilen gecikme zammı, vade farkı mahiyetinde bir ödeme olduğundan işletme ile ilgili bulunmak ve başka bir fiil nedeniyle tahakkuk ettirilmemiş (kaçak kullanım vs.) olmak şartıyla ticari kazancın tespitinde gider olarak dikkate alınabilecektir.
Öte yandan, Kanunun 30/d maddesinde; “Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunlarına göre kazancın tespitinde indirimi kabul edilmeyen giderler dolayısıyla ödenen katma değer vergisi, mükellefin vergiye tabi işlemleri üzerinden hesaplanan katma değer vergisinden indirilemez” hükmü bulunmaktadır.
Buna göre elektrik faturalarının zamanında ödenmemesi sebebiyle tahakkuk ettirilen gecikme zamlarının işletme ile ilgili bulunmak ve başka bir fiil nedeniyle tahakkuk ettirilmemiş olması şartıyla ticari kazancın tespitinde gider olarak kabul edilmesi, dolayısıyla sözkonusu gecikme zamları üzerinden hesaplanan KDV nin de indirim konusu yapılması mümkün olacaktır.”
ÖNEMLİ NOT :
MALİ ÇÖZÜM dergisi’nin 50 nci sayısında, TEDAŞ’a ödenen gecikme zammına ilişkin faturada gösterilen KDV nin indirilemeyeceği şeklinde özetlenen bir karar yer almıştır. (Sahife 162)
Söz konusu karara bakılarak yukarıda izah ettiğimiz ve muktezada belirtilen hususların doğruluğu konusunda tereddüde düşülmemelidir. Aslında Danıştay’ın görüşü bizimkinden farklı değildir. (Söz konusu kararda bahsi geçen KDV indirimi özel bir nedenle reddedilmiş olabilir veya Vergi Mahkemesi kararı mükellef aleyhine hatalı olduğu halde bu karar mükellefçe değil, ceza yönünden sadece idarece temyiz edildiği için Vergi Mahkemesi Kararının esasa ilişkin hatalı yönü, Danıştay’ca ele alınmamış olabilir.)