‘İKINCI Bahar Emeklilik’ yazı dizimizde herkesin hayalini kurduğu emeklilikle ilgili bilmek istediğiniz ama doğru bilgiye ulaşamadığınız konuları işleyeceğiz. Önce emekliliğin kısaca tanımını yapalım. Emeklilik, bir sigortalının belli bir yaşa kadar prim veya emekli keseneği ödeyerek çalışması ve gerekli şartları sağlaması durumunda herhangi bir hizmet karşılığı olmaksızın ödediği primlerin karşılığı olarak sosyal güvenlik sistemine göre bir aylık bağlanmasını ifade ediyor. TV’den, radyodan duyduğumuz veya gazetelerden okuduğumuz haberlere, köşe yazılarına kulak kabartmamıza neden olan emeklilik, birçoğumuzun hayalini süslüyor.
ÇALIŞMA STATÜLERİ
Ancak hemen başta belirtelim ki, emeklilik şartları kişinin statüsüne (SSK/4-a;Bağ-Kur/4-b; Devlet Memuru/4-c veya Banka Emekli Sandığı) ve cinsiyetine göre farklılık gösteriyor.
SGK’da kısa ve uzun vadeli sigorta kolları uygulaması bakımından, hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar 4/a kapsamında (SSK’lı) sigortalı sayılmışlardır.
Burada esas olan hizmet akdi yani işçi işveren ilişkisinin olup olmadığıdır.
Sanatçılar, yazarlar, işçi sendikası yöneticileri, çiftçi mallarını koruma bekçileri gibi bazı meslek grupları hizmet akdi olmasa bile 4/a kapsamında (SSK’lı) sigortalı kabul edilmektedir.
Emeklilik, SSK’lılar için ilk defa sigortalı oldukları yaş dikkate alınarak belirlenirken, Bağ-Kur’lular için 01.06.2002 tarihinde kadınların 20 yılı ve erkeklerin ise 25 yılı doldurmalarına ne kadar kaldığı esas alınıyor. Bu da statüye göre emeklilik yaşını değiştiriyor. SSK’lılara daha erken emekli olabilme imkanı veriyor.
Örneğin, ilk defa 1.1.1985 tarihinde sadece 1 gün SSK sigortalısı olan Ahmet Bey, 1.6.2002 itibariyle toplam 3 yıl 4 ay sigortalılığı bulunduğu takdirde, SSK şartlarına göre 25 yıl sigortalılık süresi, 48 yaş ve 5225 prim gün sayısını doldurması durumunda emekli olabilecektir. Aynı sigortalı Bağ-Kur şartlarına göre ise 25 yıl (9000 gün) ve 58 yaşını tamamladığı takdirde emekli olabilecektir.
Görüldüğü üzere iyi bir emeklilik planlamasının yapılması hem daha erken emekli olabilme şansı verirken, daha fazla emekli aylığı alabilmeye de imkan tanıyor.
Bu nedenle okurlarımızın yazı dizimizdeki püf noktalarını dikkatle takip etmelerini tavsiye ediyoruz. Biz de bu yazı dizimizde SSK’lılar ve Bağ-Kur’lular yönünden emeklilikte dikkat edilmesi gereken hususları ve püf noktalarını okurlarımızla paylaşacağız.
SON YEDİ YILIN ÖNEMİ
Bir kimsenin hangi sigorta statüsünden emekli olacağını belirleyen unsur son yedi yıl yani 2520 gündeki sigorta primlerinin hangi statüye (SSK/4-a;Bağ-Kur/4-b; Devlet Memuru/4-c veya Banka Emekli Sandığı) göre ödendiğidir.
Emeklilik yaşı ve prim günü kişinin statüsüne göre farklılık gösterebilir.
1.10.2008 öncesinde ilk defa sigortalı olanlar için son 7 yıllık (2520 günlük) prim ödemelerine en çok hangi statüye göre prim ödendiğine bakılarak, emeklilik şartları belirlenir. Eğer son yedi yıl içinde hem Bağ-Kur ve hem de SSK olmak üzere iki statüye göre en fazla (1261 gün) hangi statüye göre sigorta primleri ödenmişse o statüden emekli olacaktır.
Ancak ilk defa sosyal güvenlik reformunun yürürlük tarihi olan 1.10.2008 tarihinden sonra sigortalı olanlar için son yedi yıl sigorta primlerine değil, tüm çalışma hayatındaki ödenen sigorta primlerine bakılarak en fazla hangi statüye göre prim ödenmiş ise o statüye göre emeklilik şartları belirlenir.
EMEKLİLİK YAŞI DÜŞECEK Mİ?
Ülkemizde önceleri emekli olma yaşı kadınlar için 55, erkekler için 60 olarak belirlenmiş, daha sonra bu yaş şartı 1969 yılında kadınlar için 50, erkekler için ise 55 yaşa indirilmiştir. 1969 yılında yapılan bir diğer değişiklik ise 25 yıl sigortalılık süresini dolduranların 5000 gün prim ödemeleri koşuluyla bu yaşlara tabi tutulmaksızın emekli olabilmeleri olmuştur. 1981 yılında sigortalılık süresi hesabında 18 yaş kuralı getirildiği gibi kadınlar için sigortalılık süresi 20 yıla indirilmiştir. Bu düzenleme sonrası 5000 gün primi olan kadınlar 20 yıl sigortalılık süresiyle 38 yaşında, erkekler ise 25 yıl sigortalılık süresiyle 43 yaşında emekli olabilmiştir. Ancak 1999 yılında kadınların 38 yaşında, erkeklerin ise 43 yaşında emekli olabilmesinin SSK’nın mali yapısını bozduğu dikkate alınarak emeklilik yaşında kademeli artan bir yaş şartı getirildiği gibi 5000 gün prim ödeme süresi de kademeli olarak 5975 güne yükseltilmiştir.
Kademeli emeklilik sistemine geçildiği tarih 8 Eylül 1999 tarihidir ve sigortalılık süresini tamamlamalarına iki yıldan az kalanlar emeklilik yaşından etkilenmemişlerdir. Bugün sosyal medyanın fenomen konularından biri emeklilik yaşının düşürülüp düşürülmeyeceğidir. Halihazırda emeklilik yaşının düşürülmesi veya bir kereye mahsus olmak üzere 20 yılını dolduran kadınlarla 25 yılını dolduran erkeklere emeklilik hakkı verilmesi yönünde bir çalışma yoktur.
Bu makalenin içeriği www.resulkurt.com adresinden alınmaktadır.