İki haftadan bu yana gündemi meşgul eden en kıdem tazminatında okurlarımızın soruları en çok eski hakların ne olacağına ilişkindi. Burada özellikle eski hakların ne olacağı sorusunun cevabını paylaşmak istiyorum.
Okurumuz Ferhat Calış, "Yeni yasa çıktığında eskiye dönük tazminat hakları firmalar tarafindan , kıdem tazminatı hesabına aktarılmak zorunda olacak mı? Toplam sigortalılık gün sayısı 3700 ve sigorta başlangıcı 13 yıl olan bir kişi yeni yasa çıktıktan sonra (1-2 ay içinde) istifa ederse , eskiye dönük kıdem tazminatını alabilecek mi? Ya da firmasına eski yıllara ait tazminatını yeni bireysel kıdem tazminatı hesabına aktarılmasını isteyebilecek mi?" diyor.
Konu herkesi doğrudan ilgilendiren önemli bir konu. Kıdem tazminatında artık yeni sistem şekilenmeye başladı. Tabi gazetelerde, TV'lerde kıdem tazminatı haberleri verilmeye başlandıkça çalışanları tazminat korkusu sardı.
Emeğinin karşılığı olarak gördüğü kıdem tazminatının kaldırılacağını düşünen bir çok işçi kardeşimiz, kıdem tazminatını alabilmek için emekliliğe başvuruyor.
Burada iki şeyi birbirinden ayırt etmek gerekiyor. Henüz bu yönde bir yasa taslağı dışında kesinleşmiş bir şey yok. Yine ileride yasa çıksa bile eski hakları güvenceye alıyor ve eski koşullarla çekilmesine izin veriyor. Kaldı ki, yeni sistemde de kıdem tazminatı kaldırılmıyor ve sadece ödenme şekli değiştiriliyor.

***

Yeni sistemde yüzde 4 hak kaybına sebep olur

İşveren yerine bireysel hesaplara yatırılacak kıdem priminin Emeklilik Gözetim Merkezi kontrolündeki şirketler tarafından ödenmesi öngörülüyor. SGK matrahının yüzde 4'ü olarak planlanan kıdem priminin mevcut haklarda yarı yarıya azalmaya neden olacak. Aktüeryal hesaplamalar çerçevesinde SGK matrahının yüzde 5.6'sı civarındaki bir tutarın nemalandırılması suretiyle mevcut hakların korunması mümkündür.

***

Eski haklar etkilenecek mi?

Burada özellikle tekrar hatırlatmakta yarar var. Eski haklar bundan etkilenmeyecek. İşçinin eski hakları kaybolmayacak, eski haklar yine eski koşullara göre ödenebilecek. Kanunun yürürlük tarihinden önce iş sözleşmesi ile çalışanların kıdem tazminatlarına ilişkin hususlarda 1475 sayılı İş Kanunu'nun 14'üncü maddesi, 854 sayılı Kanun'un 20'nci maddesi veya 5953 sayılı Kanun'un 6'ncı maddesi hükümleri geçerli olacak. Diğer bir deyişle kıdem tazminatında eski haklar için yine eski mevzuat geçerli olacak. Çalışanlar eski haklarını;
- İşçinin ölümü,
- İş sözleşmesinin işçi tarafından 4857/24 uyarınca feshi,
- İş sözleşmesinin işveren tarafından 4857/25-II hariç herhangi bir nedenle feshi,
- İş sözleşmesinin muvazzaf askerlik sebebiyle feshi,
- Emeklilik
- Evlilik (Kadın işçi için)
- Yaş dışında sigortalılık süresi ve prim gününü tamamlama (15 yıl 3600 günü doldurma)
şartlarıyla alabilecek.
Ancak, işçi ve işveren birlikte anlaştığında eski hakları yeni sisteme aktarabilecek. Buna göre; çalışanların işverenleri ile yapacakları sözleşmelerle eski haklar bireysel kıdem hesabına dâhil edilebilecek. Bu durumda işçinin bireysel kıdem hesabına dâhil olmadan önceki hizmet süresi bireysel kıdem hesabında prim ödeme gün sayılarının hesabında dikkate alınacak.
Örneğin, yasa çıktığında 10 yıllık bir çalışması olan işçinin 5 yıl daha çalışıp son ücreti 2000.TL brüt/ay olarak emekli olduğunda hem eski sistemdeki hemde yeni sistemdeki kıdem tazminatını alabilecek. Eski hakları kesinlikle kaybolmayacak. Bu durumda eski 10 yıllık çalışma karşılığındaki 10 * 2.000.-TL=20.000.-TL kıdem tazminatı ödenecek. Görüldüğü eski döneme ait kıdem tazminatında bir hak kaybı olmuyor.
Ayrıca yeni sistemde geçen 5 yıllık çalışması karşılığında ise bireysel hesabında biriken tutarı çekebilecek. Bu tutar SGK matrahının yüzde 5.6'sı oranında olursa mevcut haklara yakın bir oranda kıdem tazminatı almış olacaktır. Mutlaka en az yüzde 5.6 oranında belirlenmelidir.

***

Yeni sistemde kimler tazminat alabiliyor

Yeni sistemde kıdem tazminatının ödenme koşulları da değişiyor. Bireysel kıdem hesabından para çekme hakkını ilk kez kullanabilmek için, on beş yıl sigortalılık süresini ve 3600 prim ödeme gün sayısını doldurmak gerekecek. Ayrıca konut alırken de kıdem tazminatı çekilebilecek. Yine emeklilik ve malullük aylığı bağlanması yada ölüm halinde de ödenecek. Beş yıl boyunca bireysel kıdem hesabına kıdem primi tahakkuk ettirilmemesi halinde de kıdem tazminatı çekilebilecek.

Kötü niyet tazminatı ve ibraname

Zaman zaman iş ve sosyal güvenlik hukuku alanında yayınlanan ve siz değerli okurlarımızın yararlanabileceği yeni eserleri tanıtmaya çalışıyorum. Uygulamaya dönük ve okurlarımızın yararlanabileceği bu tür eserlerden haberdar olmalarına önem veriyorum.
Değerli meslektaşım SGK Başmüfettişi İsa Karakaş'ın Bilge Yayınevinden "Kötü niyet Tazminatından Kaynaklanan Uyuşmazlıklar ile Çözüm Yolları ve İbraname" adlı eseriyle işçi-işveren arasındaki uyuşmazlıklardan doğan sorunlara ışık tutuyor.
Eserin ilk bölümünde "Geçerli İbraname"nin nasıl düzenlenmesi gerektiği Yargıtay kararları ve yeni Borçlar Kanunu ile diğer hukuksal düzenlemeler ışığında tüm yönleriyle ele alınmış ve somut örneklere yer verilmiştir. Kitapta;
- Geçerli ibraname düzenlemesine ilişkin usul ve esaslar,
- Kıdem tazminatı kavramı ve hak kazanabilme şartları,
- Kıdem tazminatının hesaplanması,
- Kıdem tazminatı ihtilaflarına ilişkin yargı kararları,
- Basın ve deniz işlerinde çalışanların kıdem tazminatı,
- İhbar ve kötü niyet tazminatı uygulamaları,
- İbraname düzenleme - kıdem - ihbar ve kötü niyet tazminatlarına ilişkin en çok sorulan sorular ve cevapları,
- Kıdem - ihbar ve kötüniyet tazminatı ihtilaflarının çözümü,
- Kıdem - ihbar ve kötüniyet tazminatları uygulamalarına ilişkin yararlı bilgiler,
bibi önemli konular ayrıntılı olarak ele alınıyor.