Yıllık izin, Anayasal bir hak olduğu gibi İş Kanunu ve iş sağlığı ve güvenliği açısından da kullanılması zorunlu bir haktır. Ancak, bazen, çalışanların yıllık ücretli izni bir dinlenme hakkı olarak değil, bir nevi ücret biriktirme yöntemi olarak gördükleri, işverenlerin de izin kullandırılmamasını bir kâr olarak değerlendirdikleri sıklıkla karşılaştığımız bir durum. Oysa ki doğru olan çalışanın yıllık iznini hak ettiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde kullanmaları, işverenlerin de aynı sürede kullandırmasıdır. Hatta asıl işverenlerin, taşeron çalışanlarının iznini takip ve kullandırma yükümlülüğü var.
Bugün özellikle daha önceki yazılarımızda da dile getirdiğimiz yıllık izin kullanımı zorunluluğunu okurlarımızın güncel sorularının fazla olması sebebiyle yeniden ele alalım istedik. Özellikle yaz aylarının bitmesi ile birlikte kullanılmamış izinlerinin ne olacağı konusunda çalışanların tereddütleri olduğu için bugün ayrıntılı olarak yazıyoruz.
İşveren, genel kural olarak, işçiye izne hak kazandığı yıl içinde yıllık izni kullandırmalıdır. Ancak, çeşitli sebeplerden dolayı yılın içinde kullanılmayan izinler gelecek hizmet yıllarına devreder; çünkü yıllık izin hakkı, vazgeçilemez bir haktır. İş Kanunu’na göre çalışanlara verilecek yıllık ücretli izin süresi hizmet süresi yaşına ve işyerindeki kıdemine göre belirlenmektedir. Yasada belirtilen günler alt sınır olup, bu sürelerin altında izin kullandırılmaması gerekir. Ancak, bireysel iş sözleşmeleriyle, toplu iş sözleşmeleriyle, sendikalarla yapılan protokollerle, iş yeri uygulamalarıyla bu sürelerin üzerinde izin kullandırılması her zaman mümkün olabilir.
Buna göre;
a) Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) olanlara ondört günden,
b) Beş yıldan fazla onbeş yıldan az olanlara yirmi günden,
c) Onbeş yıl (dahil) ve daha fazla olanlara yirmialtı günden az olamayacaktır.
18 ve daha küçük yaştaki işçilerle 50 ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi yirmi günden az olamaz. Yer altı işlerinde çalışan işçilerin yıllık ücretli izin süreleri dörder gün arttırılarak uygulanır. Yıllık ücretli iznin ne zaman kullanılabileceğine, işverenin yönetim yetkisi gereğince işveren karar verecektir. İşçi hak ettiği yıllık ücretli iznini, kullanmak istediği zamandan en az bir ay önce işverene yazılı olarak bildirir. İşveren veya işveren vekilleri, bu istekleri izin kuruluna veya izin kurulunun görevlerini yerine getiren kişilere bildirir.
İşçi yıllık izin isteminde, adını soyadını, varsa sicil numarasını, iznini hangi tarihler arasında kullanmak istediğini ve ücretsiz yol izni isteyip istemediğini yazar.
Yıllık ücretli izin işveren tarafından bölünemez. Yıllık izin süreleri, tarafların anlaşması ile bir bölümü on günden aşağı olmamak üzere bölünebilir. İşveren tarafından yıl içinde verilmiş bulunan diğer ücretli ve ücretsiz izinler veya dinlenme ve hastalık izinleri yıllık izne mahsup edilemez. Yıllık ücretli izin günlerinin hesabında izin süresine rastlayan ulusal bayram, hafta tatili ve genel tatil günleri izin süresinden sayılmaz
İşçinin yıllık izin hakkı, anayasal temeli olan ve iş mevzuatında özel bir biçimde korunmuş bir dinlenme hakkıdır. Yıllık izin hakkı, çalışırken ücrete dönüşmez ve bu haktan vazgeçilemez. Bu nedenle iş ilişkisi devam ettiği aşamada ve henüz izin kullanılmayan dönemde yıllık izin ücreti adı altında yapılan ödemeler avans mahiyetindedir
Uygulamada sıkça karşılaşıldığı üzere, iş sözleşmesi devam eden bir işçinin yıllık ücretli izin hakkını kullanmayarak, çalışmasını devam ettirmesi ve bu süreye ait ücretini talep etmesi kanuna uygun değildir. İş sözleşmesi devam eden bir işçi, yıllık izin hakkını kullanmayarak bu süreye ait ücretini isteyemeyecektir.
İşçinin yıllık izin hakkı, anayasal temeli olan ve iş mevzuatında özel bir biçimde korunmuş bir dinlenme hakkıdır. Yıllık izin hakkı, çalışırken ücrete dönüşmez ve bu haktan vazgeçilemez.
Belirlenen esaslar çerçevesinde bir işçinin yıllık ücretli izin hakkını kullanmayarak, çalışmasını devam ettirmesi ve bu süreye ait ücretini talep etmesi yasal anlamda uygun değildir. Bu kural, yıllık ücretli iznin satılmazlığını ifade etmektedir.
Sonuç olarak, çalışanlar açısından yıllık izin mutlaka izin olarak kullanılmalıdır. Çalışan bu sürede dinlenmeli ve motivasyonunu toplamalıdır. İşverenler de çalışanların yıllık izinlerini kullanmasını teşvik etmelidir. Çalışırken yıllık iznin satılması söz konusu olamayacağı gibi sadece işten ayrılanlar açısından kullanılmayan izinlerin ücretinin son çıplak brüt ücreti üzerinden ödenmesi gerekmektedir.
Bu makalenin içeriği www.resulkurt.com adresinden alınmaktadır.