506 VE 5510 SAYILI KANUNLARDA İDARİ PARA CEZALARININ KARŞILAŞTIRILMASI
Mahmut ÇOLAK - SGK Müfettişi
I-GİRİŞ
Bilindiği üzere, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu[1] 01.10.2008 tarihinde yürürlüğe girecektir.
Bu çalışmamızda, bir hizmet akdine istinaden çalıştırılan sigortalıların sosyal güvenliğini düzenleyen 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nda yer alan idari para cezaları ile yeni sosyal güvenlik sistemini düzenleyen 5510 sayılı Kanunda hizmet akdine istinaden sigortalı çalıştıran işverenlere uygulanacak idari para cezalarının karşılaştırılması yapılarak değerlendirmelerde bulunulacaktır.
İdari para cezaları, 506 sayılı Kanunda 140 ncı, 5510 sayılı Kanunda 102 nci maddelerinde düzenlenmiştir. Öncelikle, idari para cezalarını gerektiren fiiller ile uygulanacak müeyyideler belirtildikten sonra, her iki kanunda kıyaslaması yapılacaktır.
II-506 SAYILI KANUNDA YER ALAN İDARİ PARA CEZALARINI GEREKTİREN FİİLER İLE UYGULANACAK MÜEYYİDELER (30.09.2008 tarihine kadar olan uygulama)
a-İşyerini Bildirme
İşveren, örneği Kurumca hazırlanacak işyeri bildirgesini, en geç sigortalı çalıştırmaya başladığı tarihte, Kuruma doğrudan vermek veya iadeli taahhütlü olarak göndermekle yükümlüdür.
Sigortalı çalıştırılan bir işin veya işyerinin başka bir işverene devrolunması veya intikal etmesi halinde de, yeni işveren bildirge vermekle yükümlüdür.
İşyerinin miras yolu ile intikali halinde, yeni işveren işyeri bildirgesini ölüm tarihinden itibaren en geç üç ay içinde Kuruma doğrudan vermek veya iadeli taahhütlü olarak göndermekle yükümlüdür.
İşyerinin faaliyette bulunduğu adresten başka bir ildeki veya aynı ilde diğer bir ünitenin görev alanına giren adrese nakledilmesi halinde, işverence işyerinin nakledildiği yeri çevresine alan Üniteye en geç nakil tarihinde yeniden işyeri bildirgesi verilir.
Müeyyidesi
İşyeri bildirgesini yasal süresi içinde Kuruma vermeyenlere,
1- Bilanço esasına göre defter tutmak zorunda olanlar için üç aylık asgari ücret tutarında,
2- Diğer defterleri tutmak zorunda olanlar için iki aylık asgari ücret tutarında,
3- Defter tutmakla yükümlü olmayanlar için bir aylık asgari ücret tutarında,
İdari para cezası verilir.
b-Sigortalıları Bildirme
İşveren çalıştıracağı kimseleri, işe başlatmadan önce (işyeri 506 sayılı Kanun kapsamında ise yani tescilli ise) örneği Kurumca hazırlanacak işe giriş bildirgeleriyle Kuruma doğrudan bildirmekle veya bu belgeleri iadeli-taahhütlü olarak göndermekle yükümlüdür.
İnşaat işyerlerinde işe başlatılacak kimseler işe başlatıldığı gün bildirilir.
Kuruma ilk defa işyeri bildirgesi verilen işyerlerinde işe alınan işçiler en geç bir ay içinde bildirilir.
4817 sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanunun 4 üncü maddesi gereği, Türkiye’nin taraf olduğu ikili ya da çok taraflı sözleşmelerde aksi öngörülmedikçe, yabancıların Türkiye’de bağımlı veya bağımsız çalışmaya başlamadan önce izin almaları zorunludur.
4817/18 madde hükmü gereğince, yabancı çalıştıran işverenler yabancının çalışmaya başladığı tarihten itibaren en geç 15 gün içinde durumu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na bildirmekle yükümlüdür.
Müeyyidesi
Sigortalı işe giriş bildirgesini yasal süresi içinde Kuruma vermeyenlere, her bir sigortalı için aylık asgari ücret tutarında idari para cezası verilir.
Bildirilmeyen sigortalının çalışma izninin olmaması durumunda asgari ücretin iki katı tutarında idari para cezası uygulanacaktır.
c-Aylık Prim Ve Hizmet Belgesinin Verilmesi
İşveren, bir ay içinde çalıştırdığı sigortalının sigorta primleri ve destek primi hesabına esas tutulan kazançlar toplamı ve prim ödeme gün sayıları ile bu primleri gösteren ve örneği yönetmelikle belirlenen asıl veya ek belgeleri ait olduğu ayı veya dönemi takip eden ayın sonuna kadar Kuruma vermekle yükümlüdür.
Müeyyidesi
Asıl ve ek aylık prim ve hizmet belgesinin yasal sürede Kuruma vermeyenlere her bir fiil için belgenin;
1- Asıl nitelikli olması halinde aylık asgari ücretin üç katını geçmemek kaydıyla Kuruma verilmiş olan belgede kayıtlı sigortalı sayısı başına asgari ücretin 1/5’i tutarında,
2- Ek nitelikte olması halinde Kuruma verilmiş olan her bir ek belge için aylık asgari ücretin 1/8’i tutarında,
Şu kadar ki, belgelerin Kurumca re’sen düzenlenmesi durumunda aylık asgari ücretin üç katı tutarında,
Mahkeme kararı ile veya denetim elemanlarınca yapılan tespitler sonucunda ya da kamu kurum ve kuruluşları tarafından düzenlenen belgelerden hizmetleri veya kazançları Kuruma bildirilmediği veya eksik bildirildiği saptanan sigortalılarla ilgili olması halinde, belgenin asıl veya ek nitelikte olup olmadığı, işverence düzenlenip düzenlenmediği üzerinde durulmaksızın aylık asgari ücretin üç katı tutarında,
Sigorta müfettişi tarafından veya serbest muhasebeci mali müşavir ve yeminli mali müşavirlerce düzenlenen raporlara istinaden Kuruma bildirilmediği tespit edilen eksik işçilik tutarının maledildiği aylardan dolayı aylık asgari ücretin üç katı tutarında,
İdari para cezası verilir.
d-Aylık prim ve hizmet belgesinin işyerinde asılması
Kuruma verilmesi gereken ayın sonundan müteakip belgenin verilmesi gereken ayın sonuna kadar işyerinde sigortalıların görebileceği bir yere asılması gerekir.
Müeyyidesi
Aylık asgari ücretin iki katı tutarında idari para cezası uygulanır.
e-İşyeri kayıtlarının ibraz edilmesi
Defter ve belgeleri ibraz etme yükümlülüğünü Kurumca yapılan yazılı ihtara rağmen onbeş gün içinde mücbir sebep olmaksızın yerine getirilmesi gerekir.
Müeyyidesi
l- Bilanço esasına göre defter tutmakla yükümlü iseler aylık asgari ücretin oniki katı tutarında,
2- Diğer defterleri tutmakla yükümlü iseler aylık asgari ücretin altı katı tutarında,
3- Defter tutmakla yükümlü değil iseler aylık asgari ücretin üç katı tutarında,
idari para cezası uygulanır.
f-Kayıt geçersizlik halleri
-Kullanılmaya başlanmadan önce tasdik ettirilmesi zorunlu olduğu halde tasdiksiz kullanılan defterler,
- Kanuni tasdik süresi geçtikten sonra tasdik ettirilmiş olan defterlerin tasdik tarihinden önceki kısmı,
- İşçilikle ilgili giderlerin işlenmemiş olduğu tespit edilen defterler,
-Sigorta primleri hesabına esas tutulan kazançların kesin olarak tespitine imkan vermeyecek şekilde usulsüz, karışık veya noksan tutulmuş defterler,
- Herhangi bir ay için sigorta primleri hesabına esas tutulması gereken kazançların ve bu kazançlarla ilgili ödemelerin o ayın dahil bulunduğu hesap dönemine ait defterlere işlenmemiş olması halinde, o aya ait defter kayıtları,
- Vergi Usul Kanunu gereğince bilanço esasına göre defter tutması gerekirken işletme hesabı esasına göre tutulmuş defterler,
- Aylık ücret tediye bordrosunda bulunması gereken unsurların tümünü ihtiva etmeyen ücret tediye bordroları,
- Tehlike sınıf veya dereceleri farklı olan işyerlerinde çalışan sigortalıların aylık ücret tediye bordrolarının birlikte düzenlenmesi,
- Aynı işverene ait ve ayrı tehlike sınıfında bulunan iş veya işyerleri ile ilgili kayıtların birlikte tutulması.
Müeyyidesi
Her bir geçersizlik hali için, işyeri kayıtlarının ibraz edilmemesi üzerine uygulanan miktarları aşmamak kaydıyla aylık asgari ücretin yarısı tutarında idari para cezası uygulanır.
İdari para cezalarının uygulanması ve diğer hususlar
İdari para cezalarının uygulanması, işyeri bildirgesi, sigortalı işe giriş bildirgesi ve aylık prim ve hizmet belgelerinin Kuruma verilmesi yükümlülüğünü kaldırmaz.
İdari para cezalarının uygulanmasında 10.06.2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu’nun[2] 39 uncu maddesine göre sanayi kesiminde çalışan onaltı yaşından büyük işçiler için fiilin oluştuğu tarihte uygulanan asgari ücret esas alınır.
İdari para cezaları ilgiliye tebliğ edilmekle tahakkuk eder ve tebliğ tarihinden itibaren on beş gün içinde Kuruma ödenir veya aynı süre içinde Kurumun ilgili ünitesine itiraz edilebilir. İtiraz takibi durdurur. Kurumca itirazı reddedilenler, kararın kendilerine tebliğ tarihinden itibaren on beş gün içinde yetkili sulh ceza mahkemesine başvurabilirler. Bu süre içinde başvurunun yapılmamış olması halinde idari para cezası kararı kesinleşir. Sulh ceza mahkemesinin verdiği son karara karşı, yargı çevresinde yer alan ağır ceza mahkemesine itiraz edilebilir. Bu itiraz, kararın tebliğ tarihinden itibaren en geç yedi gün içinde yapılır. 2.000 Yeni Türk Lirası dahil idari para cezalarına karşı sulh ceza mahkemesine başvuru üzerine verilen kararlar kesindir. Mahkemeye başvurulması cezanın takip ve tahsilini durdurmaz. Tebliğ tarihinden itibaren on beş gün içinde Kuruma ödenmeyen idari para cezaları, bu Kanunun 80 inci maddesi hükmüne göre tahsil edilir. İdari para cezalarının, Kuruma itiraz ve yargı yoluna başvurulmaksızın tebliğ tarihinden itibaren on beş gün içinde peşin ödenmesi halinde, bunun dörtte üçü tahsil edilir. Peşin ödeme, idari para cezasına karşı kanun yoluna başvurma hakkını etkilemez.
Fiilin işlendiği günden itibaren beş yıl içinde tebliğ edilemeyen idari para cezaları zamanaşımına uğrar
İdari Para Cezaları (30.09.2008 tarihine kadar ki uygulama)
|
Yükümlülükler
|
Verilme Süresi
|
Müeyyidesi
|
|
İşyeri bildirgesi
|
-En geç sigortalı çalıştırılmaya başlanılan gün
-Şirket kuruluşu aşamasında, sigortalı çalıştırmaya başlayacağı tarihi ve çalıştırılacak sigortalı sayısını beyan eden şirketlerin ticaret sicili memurluklarına yaptıkları bu bildirimler, ticaret sicili memurluklarınca 10 gün
-İş yerinin miras yolu ile intikali halinde, yeni işveren iş yeri bildirgesini ölüm tarihinden itibaren en geç 3 ay
|
İşyeri bildirgesini yasal süresi içinde Kuruma vermeyenlere,
-Bilanço esasına göre defter tutmakla yükümlü olanlar
Asgari Ücretx3 -Diğer defterleri tutmakla yükümlü olanlar
Asgari Ücretx2
-Defter tutmakla yükümlü olmayanlar
aylık asgari ücret
|
|
Sigortalı işe giriş bildirgesi.
|
-İlk defa işyeri tescilinde 1 ay
- İnşaat işyerlerinde aynı gün
- Diğer hallerde en az bir gün önce
-Dışişleri Bakanlığının sigortalı olarak yurtdışı göreve atanan personeli için en geç 3 ay
|
Sigortalı işe giriş bildirgesini yasal süresi içinde Kuruma vermeyenlere, (Her bir sigortalı için) aylık asgari ücret
4817 sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun gereğince çalışma izni olmayan sigortalılar için ise, aylık asgari ücretx2
|
|
Aylık prim ve hizmet belgesi
|
Takip eden ayın sonuna kadar
Asılma süresi : Kuruma verilmesi gereken ayın sonundan müteakip belgenin verilmesi gereken ayın sonuna kadar.(müeyyidesi:aylık asgari ücretx2)
|
Asıl ve ek aylık prim ve hizmet belgesinin yasal sürede Kuruma vermeyenlere her bir fiil için
Belgenin;
-Asıl nitelikli olması halinde aylık asgari ücretin üç katını geçmemek kaydıyla Kuruma verilmiş olan belgede kayıtlı sigortalı sayısı başına aylık asgari ücretin 1/5’i tutarında,
-Ek nitelikte olması halinde Kuruma verilmiş olan her bir ek belge için aylık asgari ücretin 1/8’i tutarında,
Şu kadar ki, ek belgenin Kurumca re’sen düzenlenmesi durumunda aylık asgari ücretin üç katı tutarında,
-Mahkeme kararı ile veya denetim elemanlarınca yapılan tespitler sonucunda ya da kamu kurum ve kuruluşları tarafından düzenlenen belgelerden hizmetleri veya kazançları Kuruma bildirilmediği veya eksik bildirildiği saptanan sigortalılarla ilgili olması halinde, belgenin asıl veya ek nitelikte olup olmadığı, işverence düzenlenip düzenlenmediği üzerinde durulmaksızın aylık asgari ücretin üç katı tutarında,
Sigorta müfettişi tarafından veya serbest muhasebeci mali müşavir ve yeminli mali müşavirlerce düzenlenen raporlara istinaden Kuruma bildirilmediği tespit edilen eksik işçilik tutarının maledildiği aylardan dolayı aylık asgari ücretin üç katı tutarında.
|
|
Vizite kağıdı
|
Kurumca yapılan yazılı ihtara rağmen 3 gün
|
Aylık asgari ücret
|
|
Kanuni defter ve belgelerin saklanma süresi ve ibrazı
|
İşverenler, aracılar ve sigortalıyı devir alan işverenler işyeri ile ilgili tüm defter ve belgeleri, gerektiğinde istenilmesi halinde, Kurum denetim elemanı ile bilanço esası dışında defter tutan veya defter tutmak zorunda olmayan işyerleri için de sigorta yoklama memuruna göstermek üzere, ilgili bulundukları yılı takip eden takvim yılından başlayarak 5 yıl süreyle saklamak ve Kurumca yapılan yazılı ihtara rağmen 15 gün içinde ibraz etmek
|
-Bilanço esasına göre defter tutanlar için, aylık asgari ücretin 12 katı tutarında,
-Diğer defterleri tutanlar için, aylık asgari ücretin 6 katı tutarında,
-Defter tutmakla yükümlü olmayanlar için, aylık asgari ücretin 3 katı tutarında.
|
|
Kanuni defter ve belgelerin geçersiz sayılması
|
|
-Bilanço esasına göre defter tutanlar için, aylık asgari ücretin 12 katı tutarını aşmamak üzere aylık asgari ücretin 1/2‘i tutarında,
-Diğer defterleri tutanlar için, aylık asgari ücretin 6 katı tutarını aşmamak üzere aylık asgari ücretin 1/2‘i tutarında,
-Defter tutmakla yükümlü olmayanlar için, aylık asgari ücretin 3 katı tutarını aşmamak üzere aylık asgari ücretin 1/2‘i tutarında,
|
III-5510 SAYILI KANUNDA YER ALAN İDARİ PARA CEZALARINI GEREKTİREN FİİLER İLE UYGULANACAK MÜEYYİDELER (01.10.2008 tarihinden sonraki uygulama)
1-Sigortalı Bildirimi
İşverenler, sigortalı sayılan kişileri çalışmaya başladıkları tarihten önce, sigortalı işe giriş bildirgesi ile Kuruma bildirmekle yükümlüdür. Ancak işveren tarafından sigortalı işe giriş bildirgesi;
a) İnşaat, tarım ve balıkçılık işyerlerinde işe başlatılacak sigortalılar için, en geç çalışmaya başlatıldığı gün Kuruma verilmesi halinde,
b) Yabancı ülkelere sefer yapan ulaştırma araçlarına sefer esnasında alınarak çalıştırılanlar ile Kuruma ilk defa işyeri bildirgesi verilecek işyerlerinde; ilk defa sigortalı çalıştırmaya başlanılan tarihten itibaren 1 ay içinde çalışmaya başlayan sigortalılar için, çalışmaya başladıkları tarihten itibaren en geç söz konusu 1 aylık sürenin dolduğu tarihe kadar, Kuruma verilmesi halinde,
c) Kamu idarelerince istihdam edilen 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’na göre işsizlik sigortasına tabi olmayan sözleşmeli personel ile kamu idarelerince yurt dışı görevde çalışmak üzere işe alınanların, çalışmaya başladıkları tarihten itibaren 1 ay içinde, Kuruma verilmesi halinde,
sigortalılık başlangıcından önce bildirilmiş sayılır.
Müeyyidesi
Sigortalı işe giriş bildirgesini, Kurumca belirlenen şekle ve usûle uygun vermeyenler veya Kurumca internet, elektronik veya benzeri ortamda göndermekle zorunlu tutulduğu halde anılan ortamda göndermeyenler veya bu Kanunda belirtilen süre içinde vermeyenlere, her bir sigortalı için aylık asgarî ücret tutarında, idarî para cezası uygulanır.
Bildirgenin verilmediğinin, mahkeme kararından veya Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurlarınca yapılan tespitlerden ya da diğer kamu idarelerinin denetim elemanlarının kendi mevzuatları gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemelerden veya bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi ve belgelerden anlaşılması halinde bildirgeyi vermekle yükümlü olanlar hakkında her bir sigortalı için asgari ücretin iki katı tutarında idari para cezası uygulanır.
İşyeri esas alınmak suretiyle bildirgenin verilmediğine ilişkin; mahkemenin karar tarihinden, Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurlarının tespit tarihinden, diğer kamu kurum ve kuruluşlarının denetim elemanlarının rapor tarihinden, bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi veya belgelerin Kuruma intikal tarihinden itibaren 1 yıl içinde yukarıda sayılan durumlardan biriyle tekrar bildirge verilmediğinin anlaşılması halinde, bildirgeyi vermekle yükümlü olanlar hakkında bu defa her bir sigortalı için asgari ücretin beş katı tutarında idari para cezası uygulanır.
2- İşyeri bildirimi
İşveren, örneği Kurumca hazırlanacak işyeri bildirgesini en geç sigortalı çalıştırmaya başladığı tarihte, Kuruma vermekle yükümlüdür.
Özel Durumlar
- Şirket kuruluşu aşamasında işyerinin bildirimi;
Çalıştıracağı sigortalı sayısını ve bunların işe başlama tarihini, ticaret sicili memurluklarına bildiren işverenlerin, bu bildirimleri Kuruma yapılmış sayılır. Ticaret sicili memurlukları, kendilerine yapılan bu bildirimi en geç 10 gün içinde Kuruma bildirmek zorundadır.
- Şirket değişimi, birleşimi, ortak alınması durumunda işyerinin bildirimi;
6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu hükümlerine tâbi şirketlerin;
1. Nevilerinin değişmesi,
2. Birleşmesi veya
3. Diğer bir şirkete katılması durumunda, bu hususların ticaret siciline tesciline ilişkin ilân tarihini takip eden 10 gün içinde
4. Adi şirketlerde şirkete yeni ortak alınması durumunda ise en geç yeni ortağın alındığı tarihi takip eden on gün içinde,
işyeri bildirgesi ile Kuruma bildirilmek zorundadır.
- İşyeri adresinin nakli, devri, intikali durumunda işyerinin bildirimi;
1. İşyerinin faaliyette bulunduğu adresten başka bir ildeki adrese nakledilmesi,
2. Sigortalı çalıştırılan bir işin veya işyerinin başka bir işverene devredilmesi veya
3. İntikal etmesi halinde,
4. İşyerinin nakledildiği, yeni işverenin işi veya işyerini devraldığı tarihi takip eden 10 gün içinde,
5. İşyerinin miras yoluyla intikali halinde ise mirasçıları, ölüm tarihinden itibaren en geç 3 ay içinde, işyeri bildirgesini Kuruma vermekle yükümlüdür.
İşyerinin aynı il sınırları içinde Kurumun diğer bir ünitesinin görev alanına giren başka bir adrese nakledilmesi halinde, adres değişikliğinin yazı ile bildirilmesi yeterlidir.
Müeyyidesi
İşyeri bildirgesini, Kurumca belirlenen şekle ve usûle uygun vermeyenler veya Kurumca internet, elektronik veya benzeri ortamda göndermekle zorunlu tutulduğu halde, anılan ortamda göndermeyenler veya bu Kanunda belirtilen süre içinde Kuruma vermeyenlere;
a) Kamu idareleri ile bilanço esasına göre defter tutmak zorunda olanlar için asgarî ücretin üç katı tutarında,
b) Diğer defterleri tutmak zorunda olanlar için asgarî ücretin iki katı tutarında,
c) Defter tutmakla yükümlü olmayanlar için bir aylık asgarî ücret tutarında,
idarî para cezası uygulanır.
3-Kuruma yeterli asgari işçilik tutarının bildirilmemesi
Kurumun defter ve belge incelemeye yetkili denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurları tarafından veya serbest muhasebeci malî müşavirler ile yeminli malî müşavirlerce düzenlenen raporlara istinaden, Kuruma asgarî işçilik tutarının bildirilmediği tespit edilen işyerleri hakkında, eksik işçilik tutarının mal edildiği her bir ay için, aylık asgarî ücretin 2 katı tutarında idarî para cezası ile defter ve belgelerin sigorta primleri hesabına esas tutulan kazançların kesin olarak tespitine imkân vermeyecek şekilde usûlsüz, karışık veya noksan tutulmuş olması nedeniyle işyeri kayıtlarının geçersizliğinden eksik işçilik tutarının mal edildiği her bir ay için, aylık asgarî ücretin yarısı tutarında idari para cezası uygulanır.
4-Aylık prim ve hizmet belgesinin Kuruma verilmesi
İşveren bir ay içinde çalıştırdığı sigortalıların ve sosyal güvenlik destek primine tâbi sigortalıların;
a) Ad ve soyadlarını, T.C. kimlik numaralarını,
b) Hesaplanacak prime esas kazançlarını,
c) Prim ödeme gün sayıları ile prim tutarlarını,
gösteren ve örneği Kurum tarafından çıkarılacak yönetmelikle belirlenen asıl veya ek aylık prim ve hizmet belgesini, ait olduğu ayı takip eden ayda Kurumca belirlenecek günün sonuna kadar Kuruma vermekle yükümlüdür.
Müeyyidesi
Asıl veya ek aylık prim ve hizmet belgesini, Kurumca belirlenen şekilde ve usûlde vermeyenler ya da Kurumca internet, elektronik veya benzeri ortamda göndermekle zorunlu tutulduğu halde anılan ortamda göndermeyenler veya belirlenen süre içinde vermeyenlere her bir fiil için;
1) Belgenin asıl olması halinde aylık asgarî ücretin 2 katını geçmemek kaydıyla belgede kayıtlı sigortalı sayısı başına, aylık asgarî ücretin 1/5’i tutarında,
2) Belgenin ek olması halinde, aylık asgarî ücretin 2 katını geçmemek kaydıyla her bir ek belgede kayıtlı sigortalı sayısı başına, aylık asgarî ücretin 1/8’i tutarında,
3) Ek belgenin Kurumca re'sen düzenlenmesi durumunda, aylık asgarî ücretin 2 katını geçmemek kaydıyla her bir ek belgede kayıtlı sigortalı sayısı başına, aylık asgarî ücretin ½’si tutarında,
4) Belgenin mahkeme kararı, Kurum veya diğer kamu idarelerinin denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarınca yapılan tespitler sonucunda veya bu idareler tarafından düzenlenen belgelerden hizmetleri veya kazançları Kuruma bildirilmediği veya eksik bildirildiği anlaşılan sigortalılarla ilgili olması halinde, belgenin asıl veya ek nitelikte olup olmadığı, işverence düzenlenip düzenlenmediği dikkate alınmaksızın, aylık asgarî ücretin 2 katı tutarında,
idarî para cezası uygulanır.
5-Aylık prim ve hizmet belgesinin işyerinde asılması
Sigortalıyı çalıştıran işveren ile alt işveren ve iş görme edimini yerini getirmek üzere sigortalıyı geçici olarak devralan işveren; aylık prim ve hizmet belgesinin Kurumca onaylanan bir nüshasını sigortalının çalıştığı işyerinde, birden ziyade işyeri olması halinde ise sigortalının çalıştığı her işyerinde ayrı ayrı olmak üzere, Kuruma verilmesi gereken sürenin son gününü takip eden günden başlanarak, müteakip belgenin verilmesi gereken sürenin sonuna kadar, sigortalılar tarafından görülebilecek bir yere asmak zorundadır.
Müeyyidesi
Aylık prim ve hizmet belgesinin işyerinde asılı olmaması nedeniyle işveren hakkında, aylık asgarî ücretin iki katı tutarında idarî para cezası uygulanır.
6-Kamu idarelerinden istenilecek bilgi ve belgelerin verilmesi
Kamu idareleri, döner sermayeli kuruluşlar ile bankalar, 5510 sayılı Kanunun Asgarî işçilik uygulaması başlıklı 85 nci maddenin uygulanmasıyla ilgili Kurumca istenilecek bilgileri ve belgeleri yazılı olarak en geç 1 ay içinde vermeye mecburdur.
Müeyyidesi
Kurumca asgari işçilik uygulaması ile ilgili olarak istenilen bilgi ve belgelerin 1 ay içinde yazılı olarak verilmemesi durumunda, aylık asgarî ücret tutarında idarî para cezası uygulanır.
7-İşyeri kayıtlarının ibraz edilmesi
İşveren, işyeri sahipleri; işyeri defter, kayıt ve belgelerini ilgili olduğu yılı takip eden yıl başından başlamak üzere 10 yıl süreyle, kamu idareleri 30 yıl süreyle, tasfiye ve iflâs idaresi memurları ise görevleri süresince, saklamak ve Kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilen memurlarınca istenilmesi halinde 15 gün içinde ibraz etmek zorundadır.
Müeyyidesi
Kurumca yapılan yazılı ihtara rağmen 15 gün içinde işyeri kayıtlarının mücbir sebep olmaksızın yerine getirmeyenlere;
1) Bilanço esasına göre defter tutmakla yükümlü iseler, aylık asgarî ücretin 12 katı tutarında,
2) Diğer defterleri tutmakla yükümlü iseler, aylık asgarî ücretin 6 katı tutarında,
3) Defter tutmakla yükümlü değil iseler, asgarî ücretin 3 katı tutarında
idari para cezası uygulanır.
8-İşyeri kayıtlarının geçersizliği halleri
Tutmakla yükümlü bulunulan defter ve belgelerin ibraz edilmemesi nedeniyle verilmesi gereken ceza tutarını aşmamak kaydıyla; defter ve belgelerin tümünü verilen süre içinde ibraz etmekle birlikte,
- Kullanılmaya başlanmadan önce tasdik ettirilmesi zorunlu olduğu halde tasdiksiz tutulmuş olan defterler,
- Kanunî tasdik süresi geçtikten sonra tasdik ettirilmiş olan defterlerin tasdik tarihinden önceki kısmı,
- İşçilikle ilgili giderlerin işlenmemiş olduğu tespit edilen defterler,
- Sigorta primleri hesabına esas tutulan kazançların kesin olarak tespitine imkân vermeyecek şekilde usûlsüz, karışık veya noksan tutulmuş defterler,
- Herhangi bir ay için sigorta primleri hesabına esas tutulması gereken kazançların ve kazançlarla ilgili ödemelerin (sigorta primine esas kazancın ödemeye bağlı olduğu durumlar dahil) o ayın dahil bulunduğu hesap dönemine ait defterlere işlenmemiş olması halinde, o aya ait defter kayıtları,
- Vergi Usul Kanunu gereğince bilanço esasına göre defter tutulması gerekirken işletme hesabı esasına göre tutulmuş defterler,
- Ücret tediye bordrolarında bulunması zorunlu unsurlardan herhangi birini ihtiva etmeyen ücret tediye bordroları (İşverenler tarafından ibraz edilen aylık ücret tediye bordrosunda; işyerinin sicil numarası, bordronun ilişkin olduğu ay, sigortalının adı, soyadı, sigortalının sosyal güvenlik sicil numarası, ücret ödenen gün sayısı, sigortalının ücreti, ödenen ücret tutarı ve ücretin alındığına dair sigortalının imzasının (imza şartı yönünden makbuz mukabilinde veya banka kanalıyla yapılan ödemeler hariç) bulunması zorunludur.)
Müeyyidesi
2,3,4,5. maddelerde yer alan fiillerden dolayı; bu geçersizlik hallerinin gerçekleştiği her bir takvim ayı için, aylık asgari ücretin yarısı tutarında;
1. maddede yer alan fiilden dolayı; tutmakla yükümlü bulunulan defter türü dikkate alınarak asgari ücretin 6 veya 12 katı tutarında,;
6. maddede yer alan fiilden dolayı; asgari ücretin 12 katı tutarında,
7. maddede yer alan fiilden dolayı ise; her bir geçersiz ücret tediye bordrosu için aylık asgari ücretin yarısı tutarında,
idarî para cezası uygulanır.
Verilen süre dışında ibraz edilen defter ve belgelerin tümünün veya bir bölümünün geçersiz olması durumunda, tutulan defter türü de dikkate alınarak sadece ibraz etmemeye yönelik idarî para cezası uygulanır.
9-Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarının görevlerine engel olunması ile cebir ve tehdit kullanılması
Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarının, 5510 sayılı Kanunun uygulanmasından doğan inceleme ve soruşturma görevlerini yerine getirmeleri sırasında işverenler, sigortalılar, işyeri sahipleri ve bu işle ilgili diğer kişiler, görevlerini yapmasına engel olamazlar.
Müeyyidesi
- Engel olanlar hakkında eylemleri başka bir suç oluştursa dahi, asgari ücretin 5 katı tutarında;
- Görevlerini yapmasını engellemek amacıyla cebir ve tehdit kullanan işverenler, sigortalılar, işyeri sahipleri ve bu işle ilgili diğer kişiler fiil daha ağır bir cezayı gerektiren ayrı bir suç teşkil etmediği takdirde Türk Ceza Kanununun 265 inci maddesinin birinci fıkrasına göre cezalandırılacağı gibi bu suçu işleyenler hakkında ayrıca asgari ücretin 10 katı tutarında
idari para cezası uygulanır.
İdari para cezalarının uygulanması ve diğer hususlar
-İşyeri ve sigortalı işe giriş bildirgelerindeki cezalarda indirim
Mahkeme kararına, Kurum veya diğer kamu idarelerinin denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarınca yapılan tespitlere ya da kamu idarelerinden alınan belgelere istinaden düzenlenenler hariç olmak üzere, bildirgenin yasal süresi geçtikten sonra ilgililerce kendiliklerinden verilmesi halinde, sigortalı işe giriş bildirgesi ile işyeri bildirgesinin yasal sürede verilmemesi nedeniyle uygulanacak cezalar 2/3 oranında uygulanır.
-İdarî para cezası uygulanması sigortalı işe giriş bildirgesi, işyeri bildirgesi ile aylık prim ve hizmet belgelerinin Kuruma verilmesi yükümlülüğünü kaldırmaz.
-İdarî para cezaları ilgiliye tebliğ ile tahakkuk eder. Tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde Kuruma ya da Kurumun ilgili hesaplarına yatırılır veya aynı süre içinde Kuruma itiraz edilebilir. İtiraz takibi durdurur. Kurumca itirazı reddedilenler, kararın kendilerine tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde yetkili idare mahkemesine başvurabilirler. Bu süre içinde başvurunun yapılmamış olması halinde, idarî para cezası kesinleşir.
-Mahkemeye başvurulması idarî para cezasının takip ve tahsilini durdurmaz. Tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde ödenmeyen idarî para cezaları, hesaplanacak gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte tahsil edilir.
-İdarî para cezalarının, Kuruma itiraz edilmeden veya yargı yoluna başvurulmadan önce tebliğ tarihinden itibaren onbeş gün içinde peşin ödenmesi halinde, bunun dörtte üçü tahsil edilir. Peşin ödeme idari para cezasına karşı yargı yoluna başvurma hakkını etkilemez. Ancak Kurumca veya mahkemece Kurum lehine karar verilmesi halinde, daha önce tahsil edilmemiş olan dörttebirlik ceza tutarı tahsil edilir.
İdarî para cezaları on yıllık zamanaşımı süresine tâbidir. Zamanaşımı süresi, fiilin işlendiği tarihten itibaren başlar.
İdarî para cezaları hakkında, bu Kanunda hüküm bulunmayan hallerde 30.03.2005 tarihli ve 5326 sayılı Kabahatler Kanunu hükümleri uygulanır.
İdari Para Cezaları (01.10.2008 tarihinden itibaren)
|
Yükümlülükler
|
Verilme Süresi
|
Müeyyidesi
|
|
İşyeri bildirgesi
|
-En geç sigortalı çalıştırmaya başladığı tarih
-Şirket kuruluşu aşamasında işyerinin bildirimi; çalıştıracağı sigortalı sayısını ve bunların işe başlama tarihini, ticaret sicili memurluklarına bildiren işverenlerin, bu bildirimleri Kuruma yapılmış sayılır. Ticaret sicili memurlukları, kendilerine yapılan bu bildirimi en geç 10 gün içinde Kuruma bildirmek zorundadır.
-Şirket değişimi, birleşimi, ortak alınması durumunda işyerinin bildirimi; 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu hükümlerine tâbi şirketlerin;
1. Nevilerinin değişmesi,
2. Birleşmesi veya
3. Diğer bir şirkete katılması durumunda, bu hususların ticaret siciline tesciline ilişkin ilân tarihini takip eden 10 gün içinde
4. Adi şirketlerde şirkete yeni ortak alınması durumunda ise en geç yeni ortağın alındığı tarihi takip eden 10 gün içinde,
işyeri bildirgesi ile Kuruma bildirilmek zorundadır.
-İşyeri adresinin nakli, devri, intikali durumunda işyerinin bildirimi;
-İşyerinin faaliyette bulunduğu adresten başka bir ildeki adrese nakledilmesi,
-Sigortalı çalıştırılan bir işin veya işyerinin başka bir işverene devredilmesi veya
-İntikal etmesi halinde,
-İşyerinin nakledildiği, yeni işverenin işi veya işyerini devraldığı tarihi takip eden 10 gün içinde,
-İşyerinin miras yoluyla intikali halinde ise mirasçıları, ölüm tarihinden itibaren en geç 3 ay içinde, işyeri bildirgesini Kuruma vermekle yükümlüdür.
-İşyerinin aynı il sınırları içinde Kurumun diğer bir ünitesinin görev alanına giren başka bir adrese nakledilmesi halinde, adres değişikliğinin yazı ile bildirilmesi yeterlidir.
|
İşyeri bildirgesini, Kurumca belirlenen şekle ve usûle uygun vermeyenler veya Kurumca internet, elektronik veya benzeri ortamda göndermekle zorunlu tutulduğu halde, anılan ortamda göndermeyenler veya bu Kanunda belirtilen süre içinde Kuruma vermeyenlere;
-Kamu idareleri ile bilanço esasına göre defter tutmak zorunda olanlar için Asgari Ücretx3 -Diğer defterleri tutmakla yükümlü olanlar Asgari Ücretx2
-Defter tutmakla yükümlü olmayanlar aylık asgari ücret
|
|
Sigortalı işe giriş bildirgesi.
|
-İlk defa işyeri tescilinde 1 ay
-İnşaat, tarım ve balıkçılık işyerlerinde aynı gün
-Yabancı ülkelere sefer yapan ulaştırma araçlarına sefer esnasında alınarak çalıştırılanlar ile Kuruma ilk defa işyeri bildirgesi verilecek işyerlerinde; ilk defa sigortalı çalıştırmaya başlanılan tarihten itibaren 1 ay içinde çalışmaya başlayan sigortalılar için, çalışmaya başladıkları tarihten itibaren en geç söz konusu 1 aylık sürenin dolduğu tarihe kadar,
-Kamu idarelerince istihdam edilen 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununa göre işsizlik sigortasına tabi olmayan sözleşmeli personel ile kamu idarelerince yurt dışı görevde çalışmak üzere işe alınanların, çalışmaya başladıkları tarihten itibaren 1 ay içinde,
-Diğer hallerde en az bir gün önce
|
Sigortalı işe giriş bildirgesini, Kurumca belirlenen şekle ve usûle uygun vermeyenler veya Kurumca internet, elektronik veya benzeri ortamda göndermekle zorunlu tutulduğu halde anılan ortamda göndermeyenler veya bu Kanunda belirtilen süre içinde vermeyenlere, (Her bir sigortalı için) aylık asgari ücret
Bildirgenin verilmediğinin, mahkeme kararından veya Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurlarınca yapılan tespitlerden ya da diğer kamu idarelerinin denetim elemanlarının kendi mevzuatları gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemelerden veya bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi ve belgelerden anlaşılması halinde bildirgeyi vermekle yükümlü olanlar hakkında her bir sigortalı için asgari ücretin iki katı tutarında
İşyeri esas alınmak suretiyle bildirgenin verilmediğine ilişkin; mahkemenin karar tarihinden, Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurlarının tespit tarihinden, diğer kamu kurum ve kuruluşlarının denetim elemanlarının rapor tarihinden, bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi veya belgelerin Kuruma intikal tarihinden itibaren 1 yıl içinde yukarıda sayılan durumlardan biriyle tekrar bildirge verilmediğinin anlaşılması halinde, bildirgeyi vermekle yükümlü olanlar hakkında bu defa her bir sigortalı için asgari ücretin beş katı tutarında.
|
|
Aylık prim ve hizmet belgesi
|
Ait olduğu ayı takip eden ayda Kurumca belirlenecek günün sonuna kadar
Asılma süresi: Kuruma verilmesi gereken sürenin son gününü takip eden günden başlanarak, müteakip belgenin verilmesi gereken sürenin sonuna kadar (müeyyidesi: aylık asgari ücretx2)
|
Asıl veya ek aylık prim ve hizmet belgesini, Kurumca belirlenen şekilde ve usûlde vermeyenler ya da Kurumca internet, elektronik veya benzeri ortamda göndermekle zorunlu tutulduğu halde anılan ortamda göndermeyenler veya belirlenen süre içinde vermeyenlere her bir fiil için;
-Belgenin asıl olması halinde aylık asgarî ücretin 2 katını geçmemek kaydıyla belgede kayıtlı sigortalı sayısı başına, aylık asgarî ücretin 1/5’i tutarında,
-Belgenin ek olması halinde, aylık asgarî ücretin 2 katını geçmemek kaydıyla her bir ek belgede kayıtlı sigortalı sayısı başına, aylık asgarî ücretin 1/8’i tutarında,
-Ek belgenin Kurumca re'sen düzenlenmesi durumunda, aylık asgarî ücretin 2 katını geçmemek kaydıyla her bir ek belgede kayıtlı sigortalı sayısı başına, aylık asgarî ücretin ½’si tutarında,
-Belgenin mahkeme kararı, Kurum veya diğer kamu idarelerinin denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarınca yapılan tespitler sonucunda veya bu idareler tarafından düzenlenen belgelerden hizmetleri veya kazançları Kuruma bildirilmediği veya eksik bildirildiği anlaşılan sigortalılarla ilgili olması halinde, belgenin asıl veya ek nitelikte olup olmadığı, işverence düzenlenip düzenlenmediği dikkate alınmaksızın, aylık asgarî ücretin 2 katı tutarında
|
|
Kanuni defter ve belgelerin saklanma süresi ile ibrazı
|
İşveren, işyeri sahipleri; işyeri defter, kayıt ve belgelerini ilgili olduğu yılı takip eden yıl başından başlamak üzere on yıl süreyle, kamu idareleri otuz yıl süreyle, tasfiye ve iflâs idaresi memurları ise görevleri süresince, saklamak ve Kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilen memurlarınca istenilmesi halinde 15 gün içinde
|
-Bilanço esasına göre defter tutanlar için, aylık asgari ücretin 12 katı tutarında,
-Diğer defterleri tutanlar için, aylık asgari ücretin 6 katı tutarında,
-Defter tutmakla yükümlü olmayanlar için, aylık asgari ücretin 3 katı tutarında.
|
|
Kanuni defter ve belgelerin geçersiz sayılması
|
|
Tutmakla yükümlü bulunulan defter ve belgelerin ibraz edilmemesi nedeniyle verilmesi gereken ceza tutarını aşmamak kaydıyla; defter ve belgelerin tümünü verilen süre içinde ibraz etmekle birlikte; kanunî tasdik süresi geçtikten sonra tasdik ettirilmiş olan defterlerin tasdik tarihinden önceki kısmı, işçilikle ilgili giderlerin işlenmemiş olduğu tespit edilen defterler, sigorta primleri hesabına esas tutulan kazançların kesin olarak tespitine imkân vermeyecek şekilde usûlsüz veya noksan tutulmuş defterler, herhangi bir ay için sigorta primleri hesabına esas tutulması gereken kazançların ve kazançlarla ilgili ödemelerin (sigorta primine esas kazancın ödemeye bağlı olduğu durumlar dahil) o ayın dahil bulunduğu hesap dönemine ait defterlere işlenmemiş olması halinde, o aya ait defter kayıtları geçerli sayılmaz ve bu geçersizlik hallerinin gerçekleştiği her bir takvim ayı için, aylık asgari ücretin yarısı tutarında; kullanılmaya başlanmadan önce tasdik ettirilmesi zorunlu olduğu halde tasdiksiz tutulmuş olan defterler geçerli sayılmaz ve tutmakla yükümlü bulunulan defter türü dikkate alınarak asgari ücretin 6 veya 12 katı tutarında,; Vergi Usûl Kanunu gereğince bilanço esasına göre defter tutulması gerekirken işletme hesabı esasına göre tutulmuş defterler geçerli sayılmaz ve asgari ücretin 12 katı tutarında,
-İşverenler tarafından ibraz edilen aylık ücret tediye bordrosunda; işyerinin sicil numarası, bordronun ilişkin olduğu ay, sigortalının adı, soyadı, sigortalının sosyal güvenlik sicil numarası, ücret ödenen gün sayısı, sigortalının ücreti, ödenen ücret tutarı ve ücretin alındığına dair sigortalının imzasının bulunması zorunludur. Belirtilen unsurlardan herhangi birini ihtiva etmeyen (imza şartı yönünden makbuz mukabilinde veya banka kanalıyla yapılan ödemeler hariç) ücret tediye bordroları geçerli sayılmaz ve her bir geçersiz ücret tediye bordrosu için aylık asgari ücretin yarısı tutarında,
|
|
Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarının görevlerine engel olunması, cebir ve tehdit kullanılması
|
|
-Engel olanlar hakkında eylemleri başka bir suç oluştursa dahi, asgari ücretin beş katı tutarında,
-Görevlerini yapmasını engellemek amacıyla cebir ve tehdit kullananlar hakkında asgari ücretin on katı tutarında (ayrıca TCK/265-1’e göre cezalandırılır)
|
|
Kamu idarelerinden 5510 sayılı Kanunun asgarî işçilik uygulaması başlıklı 85 nci maddenin uygulanmasıyla ilgili Kurumca istenilecek bilgileri ve belgeleri yazılı olarak verilmesi
|
En geç 1 ay içinde
|
1 ay içinde yazılı olarak verilmemesi durumunda, aylık asgarî ücret tutarında
|
|
Kuruma yeterli asgari işçilik tutarının bildirilmesi
|
|
Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarınca veya SMMM/YMM’lerce düzenlenen raporlara istinaden, Kuruma asgarî işçilik tutarının bildirilmediği tespit edilen işyerleri hakkında, eksik işçilik tutarının mal edildiği her bir ay için, aylık asgarî ücretin 2 katı ile işyeri kayıtlarının geçersizliğinden eksik işçilik tutarının mal edildiği her bir ay için, aylık asgarî ücretin 1/2’i tutarında
|
[1] 31.05.2006 tarihinde kabul edilerek, 16.06.2006 tarih ve 26200 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
[2] 22.05.2003 tarihinde kabul edilerek 10.06.2003 tarihli 25134 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak 10.06.2003 tarihinde yürürlüğe girmiştir.