AT YARIŞI, ŞANS TOPU, SAYISAL LOTO, SPOR TOTO, SPOR LOTO, ON NUMARA, İDDAA, (İDDİA) FUTBOL BAHİSLERİ (BETTİNG), YASA DIŞI KUMAR (GAMBLING) VE TALİH OYUNLARININ VERGİLENDİRİLMESİ
I. GİRİŞ
Son yıllarda at yarışı, (horse race) şans topu, sayısal loto (lotto), on numara, iddaa, (iddia) futbol bahisleri, yasa dışı kumar (gambling), talih oyunları vb. yarışmalara ilgi çok fazla artmıştır. Teknolojik gelişmelerin bu oyunlara katılımı çok kolaylaştırması bunda etkili olmuştur. Ülkemizde oynanan şans oyunları üzerinden vergiler alınmakta ve bazı kamu kurumlarına paylar aktarılmaktadır. Şans oyunu hasılatı üzerinden alınan vergiler ile çeşitli kurum ve kuruluşlara yapılan aktarımların zamanla artırılmasından dolayı iştirakçilere ödenen ikramiyeler giderek azalmıştır. Bu durum şans oyunlarına olan talebin hiç bir verginin ve denetimin söz konusu olmadığı internet ve benzeri sanal ortamlar üzerinden çoğu yurt dışı orijinli olarak oynatılan kumar (gambling) ve benzeri türdeki illegal bahis (betting) ve talih oyunlarına yönelmesine yol açmıştır.
Öte yandan, şans oyunu hasılatı üzerinden alınan vergiler ile çeşitli kurum ve kuruluşlara kaynak aktarımını düzenleyen çeşitli kanunlar farklı zamanlarda yürürlüğe girdiğinden, gerek söz konusu vergi ve aktarımların matrahları gerekse bu matrahlara uygulanan oran veya maktu tutarlar oyunları tertip eden kurum ve kuruluşlara göre farklılık göstermiştir. Hatta kazanılan ikramiye ve ikramiye üzerindeki kesintiler bazen aynı kurum tarafından düzenlenen oyun türlerine göre de değişiklik göstermektedir.
Yine, mevzuattaki düzenlemelerden dolayı bazı oyun hasılatları üzerinden bazı vergiler alınmamakta veya aktarımlar yapılmamaktadır. Bunun yanı sıra, kurum ve kuruluşların düzenledikleri şans oyunlarından iştirakçilere ödeyecekleri ikramiye tutarı veya oranını belirleyen yasal bir düzenleme bulunmaktaydı. Kurum ve kuruluşlarca oyun türleri itibarıyla farklı oranlarda ikramiye verilebilmekte, bu durum oyun hasılatından kamuya aktarılan kaynak tutarlarını etkilediği gibi, kurum ve kuruluşlar arasında haksız rekabete de yol açmaktaydı. Bu nedenle at yarışı, (horse race) şans topu, sayısal loto (lotto), on numara, iddaa, (iddia) futbol bahisleri, yasa dışı kumar (gambling), talih oyunları vb. yarışmalarla ilgili olarak 14.03.2007 tarihinde 5602 sayılı Şans Oyunları Hasılatından Alınan Vergi, Fon Ve Payların Düzenlenmesi Hakkında Kanun kabul edilmiş ve 2007 yılı nisan ayı başında yürürlüğe girmiştir.
II. YENİ YASAL DÜZENLEMENİN GETİRDİKLERİ
5602 sayılı Şans Oyunları Hasılatından Alınan Vergi, Fon Ve Payların Düzenlenmesi Hakkında Kanun ile yapılan düzenlemelerle; Kamuya doğrudan ve dolaylı olarak aktarım yapılmasına ilişkin çeşitli mevzuat hükümlerine son verilerek, vergilendirme ve kaynak aktarımı tek bir çatı altında birleştirilmiştir. At yarışı, (horse race) şans topu, sayısal loto (lotto), on numara, iddaa, (iddia) futbol bahisleri, milli piyango, hemen kazan vb. şans oyunları hasılatının aynı matrah tanımları üzerinden vergilendirme ve kaynak aktarımına tâbi tutularak dağınık ve oldukça karmaşık yöntem ve hesaplama şekillerine son verilerek kolay anlaşılabilir, yeni ve tek bir hesaplama yöntemi geliştirilmiş ve böylece uygulamada birlik sağlanmaya çalışılmıştır.
5602 sayılı yasa ile şans oyunu hasılatı üzerinden alınan oldukça yüksek vergiler ile kaynak aktarım oranları daha aşağı seviyelere çekilmiştir. Böylelikle talihlilere daha fazla tutarda ikramiye verilmesi sağlanmıştır. Bunun sonucunda illegal bahis ve kumar sitelerine yönelmiş olan talep yasal şans oyunlarına yönlendirilmiştir. Legal oyunlara artan taleple hem dağıtılacak ikramiye tutarlarında artış sağlanması hem de kamuya daha fazla tutarda kaynak aktarılmaya çalışılmaktadır. Şans oyunu hasılatından ödenebilecek ikramiye oranı ile yapılacak giderlerin sınırlandırılması suretiyle, kurum ve kuruluşların kamuya aktaracakları kaynakların güvence altına alınması ve rasyonel bir yönetim teşvik edilmeye çalışılmıştır.
Böylece uygulamada kolaylık ve basitlik; şans oyunları hasılatından aktarılacak vergi, fon ve payların dengeli bir düzeyde belirlenmesi suretiyle hizmet sunan kurum ve kuruluşların etkinliği ve verimliliğinin artırılması; kamuya intikal eden kaynakların sürdürülebilir bir şekilde güvenceye bağlanması sağlanmaya çalışılmıştır.
III. TANIMLAR
Hasılat: Şans oyunlarının oynatılması karşılığı iştirakçilerden tahsil edilen tutardan Katma Değer Vergisi düşüldükten sonra kalan tutardır.
Net hasılat: Hasılattan şans oyunları vergisi ve eğlence vergisi ile oyun planlarına göre hesaplanan ödenecek ikramiyeler düşüldükten sonra kalan tutardır.
Kamu payı: Şans oyunları tertipleyen kurum ve kuruluşların net hasılatı ile her ne ad altında olursa olsun elde ettikleri diğer gelirler toplamından; her türlü yatırım ve işletme giderleri düşüldükten sonra kalan tutardır.
Müşterek bahis: Sonucun kısmen iştirakçinin becerisine kısmen de tesadüfe bağlı olduğu yurt içinde ve yurt dışında tertiplenen her çeşit yarışma, müsabaka, spor oyunları ile herhangi bir olay veya durum üzerine, sonucun tahmin edilmesi esasına göre oynatılan ve iştirak edenler arasından doğru tahmin edenlere önceden belirlenen adet, tutar, oran veya mislî olarak ikramiye kazandıran oyunlardır. Bu tür bahislere iddaa (iddia), spor toto, maç bahisleri (betting), at yarışları üzerine oynanan her türlü bahsi örnek olarak gösterebiliriz.
Şans oyunları: 10/7/1953 tarihli ve 6132 sayılı At Yarışları Hakkında Kanun, 29/4/1959 tarihli ve 7258 sayılı Futbol Müsabakalarında Müşterek Bahis Tertibi Hakkında Kanun ile 4/4/1988 tarihli ve 320 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile bunlara dayanılarak çıkarılan tüzük ve yönetmelikler çerçevesinde yetki verilen kurum ve kuruluşlar tarafından tertip edilen ve sonucu tesadüfe dayalı olarak belirlenen her türlü oyunlar ile müşterek bahisleri ifade eder. Örnek olarak şans topu, sayısal loto (lotto), on numara, milli piyango, hemen kazan vb. gösterebiliriz.
IV. YASAL DÜZENLEMELER
- Genel Açıklama
İddaa (iddia), spor toto, maç bahisleri, at yarışı, şans topu, sayısal loto (lotto), on numara, milli piyango, hemen kazan vb. şans oyunlarında ödenecek olan ikramiyeler, oyun planları ile belirlenir. Her bir kurum ve kuruluşun tertip ettiği tüm şans oyunları için bir takvim yılı içinde ödeyeceği ikramiyelerin toplamı, aynı dönemdeki hasılatının % 40’ından az % 59’undan fazla olamaz. İlgili kurum ve kuruluşlar, yıllık ikramiye ortalamaları bu sınırlar içerisinde kalmak kaydıyla, tertip ettikleri her bir şans oyunu için farklı ikramiye oranları belirleyebilirler.
Oyunları tertip eden kurum ve kuruluşların bir takvim yılı içindeki her türlü yatırım ve işletme giderlerinin toplamı, aynı dönemde elde ettikleri hasılat ve diğer gelirler toplamının % 20’sini geçemez. Şans oyunlarının lisans veya işletim hakkının devri halinde, lisans veya işletim hakkı sahibi kuruluşa ödenecek paylar ile at yarışları hasılatından yarış müessesesine aktarılan müessese payı ve Tarım ve Köyişleri Bakanlığı emrine açılan özel hesaba aktarılan tutarlar ve Spor Toto Teşkilat Başkanlığınca oynatılan şans oyunları hasılatından Futbol Federasyonuna, Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğüne ve spor kulüplerine aktarılan tutarlar bu orana dahildir.
B. Şans Oyunları Vergisi
5602 sayılı Şans Oyunları Hasılatından Alınan Vergi, Fon Ve Payların Düzenlenmesi Hakkında Kanun’un 6’ncı maddesi uyarınca; her türlü şans oyunları faaliyetinden elde edilen hasılat, şans oyunları vergisine tâbidir. Verginin matrahı, şans oyunlarından elde edilen hasılat tutarıdır. Verginin mükellefi, kendisine şans oyunları tertip etme hak ve yetkisi verilmiş kurumlardır. Bu hak ve yetkinin devri halinde ise mükellef, devralan kurum, kuruluş veya özel hukuk tüzel kişileridir. Verginin oranı; spor müsabakalarına dayalı müşterek bahislerde % 5, at yarışlarında % 7 ve diğer şans oyunlarında % 10’dur. Bakanlar Kurulu bu oranları bir katına kadar artırmaya veya yarısına kadar indirmeye ya da tekrar kanunî seviyesine getirmeye yetkilidir.
Şans oyunları vergisi, ilgili vergilendirme dönemlerini izleyen ayın 20 nci günü mesai bitimine kadar, mükellefler tarafından bir beyanname ile bağlı bulunulan vergi dairesine beyan edilir ve hesaplanan vergi aynı süre içerisinde ödenir. Şans oyunları vergisi, gelir ve kurumlar vergisi uygulamasında gider olarak kabul edilmez ve hiçbir vergiden mahsup edilmez.
İddaa (iddia), spor toto, maç bahisleri, at yarışı, şans topu, sayısal loto (lotto), on numara, milli piyango, hemen kazan vb. şans oyunlarını düzenleyen kurum ve kuruluşlarca bir takvim yılının üçer aylık dönemleri itibarıyla hesaplanan kamu payları, izleyen ikinci ayın 15 inci günü mesai bitimine kadar Bakanlık merkez muhasebe birimi hesabına yatırılarak genel bütçeye gelir kaydedilir. Yıllık kamu payı tahmini dikkate alınmak suretiyle Savunma Sanayii Destekleme Fonu, Tanıtma Fonu, Olimpiyat Oyunları Hazırlık ve Düzenleme Kurulu ile Yüksek Öğrenim Kredi ve Yurtlar Kurumuna aktarılmak üzere Bakanlık bütçesine ödenek konulur; Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumunun bütçesine ödenek ayrılırken bu paylar dikkate alınır.
C. Şans Oyunlarında KDV
Katma Değer Vergisi Kanunu’nun; 1’ inci maddesinin birinci fıkrasının (3) numaralı bendinin (b) alt bendi uyarınca; her türlü şans ve talih oyunlarının tertiplenmesi ve oynanması KDV’nin konusuna girmektedir. Yine aynı Kanunun 8’ inci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendine göre; her türlü şans ve talih oyunlarını tertip edenler KDV mükellefidirler. Bu durumda İddaa (iddia), spor toto, maç bahisleri, at yarışı, şans topu, sayısal loto (lotto), on numara, milli piyango, hemen kazan vb. şans oyunlarını düzenleyen kurum ve kuruluşlar verdikleri hizmet tutarları üzerinden genel oranda (%18) KDV hesaplayacak, tahsil edecek ve beyan edeceklerdir.
D. Şans Oyunlarında Veraset ve İntikal Vergisi
Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu’nun 1’ inci maddesinin birinci fıkrasında Türkiye Cumhuriyeti uyruğunda bulunan şahıslara ait mallar ile Türkiye’de bulunan malların veraset tarikiyle veya herhangi bir suretle olursa olsun ivazsız bir tarzda bir şahıstan diğer bir şahsa intikalinin veraset ve intikal vergisine tabi olduğu belirtilmiştir. Aynı kanunun 2’nci maddesinin (d) bendinde ivazsız intikal, hibe yoluyla veya herhangi bir tarzda olan ivazsız iktisaplar olarak tanımlanmıştır. 7’ nci maddede ise, veraset tarikiyle veya sair suretle ivazsız bir tarzda mal iktisap edenlerin, iktisap ettikleri malları, futbol müsabakaları ve at yarışları üzerine müşterek bahis düzenleyenler ile yarışma ve çekilişi düzenleyen gerçek ve tüzel kişilerin ikramiye kazananların ikramiyelerinden kesilen vergileri, bir beyanname ile bildirmeye mecbur oldukları belirtilmiştir.
Aynı Kanunun 16’ ncı maddesinin son fıkrasında, futbol müsabakalarına ve at yarışlarına ait müşterek bahislerle gerçek veya tüzel kişilerce düzenlenen yarışma ve çekilişlerde ikramiye kazananların ikramiyelerinin %10 oranında veraset ve intikal vergisine tabi olduğu belirtilmiştir. 19 uncu maddede ise gerçek ve tüzel kişilerce düzenlenen yarışma ve çekilişlerde kazananlara ödenecek ikramiyeler ile futbol müsabakalarına ve at yarışlarına ait müşterek bahisler dolayısıyla dağıtılacak ikramiyelerden kesilen vergilerin beyanname verme süresi içerisinde ödeneceğine hükmedilmiştir.
Bu durumda, gerçek veya tüzel kişilerce düzenlenen yarışma ve çekilişler ile futbol müsabakaları ve at yarışları üzerine müşterek bahis düzenleyenlerin, ikramiye kazananların ikramiyelerinden %10 oranında stopaj yoluyla kesilen vergileri müsabakaların yapıldığı günü takip eden ayın 20 inci günü akşamına kadar Veraset ve İntikal Vergisi Beyannamesi ile beyan edip beyanname verme süresi içinde ödemeleri gerekmektedir. İkramiye kazananların beyanname verme ve vergi ödeme yükümlülükleri bulunmamaktadır. Buna göre, spor toto, spor loto, iddaa ve at yarışlarında elde edilen ikramiyeler için ikramiye kazananların yapacakları herhangi bir işlem bulunmamaktadır.
Ayrıca yurt dışında bulunan gerçek veya tüzel kişilerce bilgisayar ortamında (internet) düzenlenen bahis, iddia, at yarışları, kumar vb. yarışma ve çekilişler ile futbol müsabakalarına ve at yarışlarına ait müşterek bahislerde ve diğer şans oyunlarında, ikramiye kazananların kazandıkları her bir ikramiye tutarının Veraset ve intikal Vergisi Kanununun 4/e maddesinde belirtilen istisna tutarın üzerinde olması durumunda, ikramiye kazananlar Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu’nun genel hükümlerine göre vergilendirileceklerdir. Bu kişler kazandıkları ikramiyenin 2008 yılı için 2.216 YTL üzerindeki kısmı için Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu’nun 16’ncı maddesideki oranlar dahilinde Veraset ve İntikal Vergisi ödeyeceklerdir. Burada kazanılan ikramiye yasa dışı kumar ve bahis sitelerinden kazanılmış olsa dahi kazanılan ikramiye VUK’nun 9’uncu maddesinin ikinci fıkrası uyarınca veraset ve intikal vergisine tabi tutulacaktır.
Öte yandan 3670 sayılı Milli Piyango Teşkiline Dair Kanunun 9’ uncu maddesinde, “Piyango idaresinin hasılatı ile bilet, liste ve ilanları ve resmi dairelerle olan muharebatı keşidede kazananların ikramiye ve amortileri; Devlet, belediye ve hususi idarelere ait her türlü vergi ve resimden muaftır.” hükmü yer almaktadır. Buna göre, Milli Piyango İdaresi tarafından düzenlenen sayısal loto, piyango bileti, on numara, şans topu, hemen kazan vb. şans oyunlarından kazanılan ikramiyeler Veraset ve İntikal Vergisi de dahil hiçbir vergiye tabi tutulmayacaktır.
V. CASİNO ve KUMARHANELERİN VERGİLENDİRİLMESİ
Ülkemizde faaliyet gösteren casino ve kumarhaneler 1995 yılında kapatılmıştır. Bu tarihten önce casino ve kumarhaneler Gelir Vergisi Kanunu’nun mükerrer 111’inci maddesine göre vergilenmekteydiler. Buna göre, talih oyunları (kumarhane ve casino) salonları işletmeciliği faaliyetinde bulunan gerçek usulde gelir vergisine tabi ticari kazanç sahipleri; cari vergilendirme döneminin gelir vergisine mahsup edilmek üzere, talih oyunları salonlarında bulundurdukları ilk 6 oyun masasının her biri için aylık 1.2 milyar lira, sonra gelen her oyun masası için ise 900 milyon lira ve ilk 60 oyun makinesinin her biri için 120 milyon lira, sonra gelen her oyun makinesi için ise 90 milyon lira asgari vergi öderler. (Tutarlar 2000 yılı için geçerli olan tutarlardır. Kumarhane ve casinolar kapatıldığından maddenin uygulanma olanağı yoktur.)
Aylık dönemler itibariyle hesaplanan bu vergi, müteakip ayın 20 nci günü akşamına kadar gelir vergisi bakımından bağlı bulunulan vergi dairesine bir beyanname ile beyan edilir ve aynı süre içinde ödenir. Bir önceki yıl içinde tahakkuk eden bu vergiler, yıllık beyanname üzerinden bu faaliyete ilişkin olarak hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilir, mahsup edilemeyen vergiler ise red ve iade edilmez.
Yapılan incelemeler sonucunda, ödenmesi gereken, geçmiş dönemlere ait asgari verginin eksik beyan edildiğinin tespit edilmesi halinde, eksik beyan edilen bu kısım için re'sen veya ikmalen asgari vergi tarh edilir ve tarh edilen bu vergiye ceza ve gecikme faizi tatbik edilir. Yıllık beyanname verme süresi geçtikten sonra bu tarhiyat, yıllık beyannamede beyan edilen kazanç üzerinden hesaplanan vergiyi aşan vergi farkı için yapılır. Bir önceki dönemde ödenmesi gereken verginin yıllık beyannamede mahsup edilen tutarı için ise ceza ve mahsup tarihine kadar gecikme faizi aranır. Talih oyunları salonları işletmeciliği faaliyetinde bulunan kurumlar vergisi mükellefleri de cari vergilendirme döneminin kurumlar vergisine mahsup edilmek üzere yukarıda belirtilen esaslar çerçevesinde asgari vergi öderler.
VI. SONUÇ
Ülkemizde, karşılığı nakit olmak üzere şans oyunları tertip etme yetkisi çeşitli kanunlarla üç ayrı kurum ve kuruluşa verilmiştir. Bunlar; Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Milli Piyango İdaresi Genel Müdürlüğü ve Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğüdür. İlgili mevzuat hükümleri çerçevesinde, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı at yarışları yapma ve bu yarışlar üzerinde memleketin neresinde olursa olsun müşterek bahisler tertip etme hak ve yetkisini (21 Kasım 1993 tarihinden itibaren 20 yıl süreyle) Türkiye Jokey Kulübüne, Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü ise futbol müsabakalarında müşterek bahisler tertibi ve yürütülmesi hak ve yetkisini Spor Toto Teşkilat Müdürlüğüne devretmiştir.
5602 sayılı yasa öncesi uygulamaya göre şans oyunları hasılatı üzerinden; Hazineye; katma değer vergisi, şans oyunları vergisi ve belediye eğlence vergisi ödenmekteydi. Ayrıca Savunma Sanayii Destekleme Fonuna, Tanıtma Fonuna, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumuna, Yüksek Öğrenim Kredi ve Yurtlar Kurumuna, Olimpiyat Oyunları Hazırlık ve Düzenleme Kuruluna muhtelif mevzuatla belirlenen oranlarda kaynak aktarımı yapılmakta ve oyunları tertip eden kurum ve kuruluşlara kendi mevzuatlarıyla belirlenen oranda pay verilmekteydi.
Mevzuattaki ve uygulamadaki bu dağınıklığı ortadan kaldırmak amacıyla; at yarışı, (horse race) şans topu, milli piyango, hemen kazan, sayısal loto (lotto), on numara, iddaa, (iddia) futbol bahisleri, yasa dışı kumar (gambling), talih oyunları vb. yarışmalarla ilgili olarak 14.03.2007 tarihinde 5602 sayılı Şans Oyunları Hasılatından Alınan Vergi, Fon Ve Payların Düzenlenmesi Hakkında Kanun kabul edilmiştir. Bu Kanun ile yapılan düzenlemelerle; vergilerin toplanması ve kamuya doğrudan ve dolaylı olarak aktarım yapılmasına ilişkin çeşitli mevzuat hükümlerine son verilerek, vergilendirme ve kaynak aktarımı tek bir çatı altında birleştirilmiştir.
YARARLANILAN KAYNAKLAR
5602 sayılı Şans Oyunları Hasılatından Alınan Vergi, Fon Ve Payların Düzenlenmesi Hakkında Kanun
5602 sayılı Şans Oyunları Hasılatından Alınan Vergi, Fon Ve Payların Düzenlenmesi Hakkında Kanunun Gerekçesi
İstanbul Defterdarlığı’nın B.07.4.DEF.0.34.12.2.VRS:21-12634 sayılı müktezası