Çocukların bedensel, zihinsel ve ahlaki gelişmeleri, eğitim ile güvenlikleri göz önünde bulundurularak iş mevzuatında çocuk çalıştırmada bir takım sınırlamalar getirilmiştir. Bu nedenle her işte çocuk işçi çalıştırmak mümkün değildir.
Genel kural olarak Onbeş yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılması yasaktır. Ancak, ondört yaşını doldurmuş ve ilköğretimi tamamlamış olan çocukların, gelişmelerine ve eğitimlerine engel olmayacak hafif işlerde çalıştırılabilmeleri mümkündür.
ÇOCUK İŞÇİLERİN ÇALIŞTIRILABİLECEKLERİ HAFİF İŞLER
Hafif iş;yapısı ve niteliği itibariyle ve yerine getirilmesi sırasındaki özel koşullara göre;
• Çocukların gelişmelerine veya sağlık ve güvenliklerine zararlı etki ihtimali olmayan,
• Okula devamını, mesleki eğitimini veya yetkili merciler tarafından onaylanmış eğitim programına katılımını ve bu tür faaliyetlerden yararlanmasını engellemeyen işleri,
ifade etmektedir.
Buna göre çocukların çalıştırılabilecekleri işler;
• Düşme ve yaralanma tehlikesi olabilecek şekilde çalışmayı gerektirecek olanlar hariç meyve, sebze, çiçek toplama işleri,
• Kümes hayvanları besiciliğinde yardımcı işler ve ipek böcekçiliği işleri,
• Esnaf ve sanatkarların yanında satış işleri,
• Büro hizmetlerine yardımcı işler,
• Gazete, dergi ya da yazılı matbuatın dağıtımı ve satımı işleri (yük taşıma ve istifleme hariç),
• Fırın, pastane, manav, büfe ve içkisiz lokantalarda komi ve satış elemanı olarak yapılan işler,
• Satış eşyalarına etiket yapıştırma ve elle paketleme işleri,
• Kütüphane, fuar, panayır ve sergi yerlerinde yardımcı işler (yük taşıma ve istifleme hariç),
• Spor tesislerinde yardımcı işler ile
• Çiçek satışı, düzenlenmesi işleridir.
ÇOCUK İŞÇİLERİN ÇALIŞTIRILAMAYACAKLARI İŞLER
• İş Kanunu gereğince gece dönemine rastlayan sürelerde yapılan işler,
• Maden ocakları ile kablo döşemesi, kanalizasyon ve tünel inşaatı gibi yer altında veya su altında çalışılacak işler,
• Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliğinde 18 yaşını doldurmamış kişilerin çalışmasının yasaklandığı işler,
• Hazırlama, Tamamlama ve Temizleme İşleri Yönetmeliği kapsamındaki işler,
• Sağlık Kuralları Bakımından Günde Ancak 7,5 Saat veya Daha Az Çalışılması Gereken İşler Hakkında Yönetmelik kapsamında yer alan işler,
• Alkol, sigara ve bağımlılığa yol açan maddelerin üretimi ve toptan satış işleri,
• Parlayıcı, patlayıcı, zararlı ve tehlikeli maddelerin toptan ve perakende satış işleri ile bu gibi maddelerin imali, işlenmesi, depolanması işleri ve bu maddelere maruz kalma ihtimali bulunan her türlü işler,
• Gürültü ve/veya vibrasyonun yüksek olduğu ortamlarda yapılan işler,
• Aşırı sıcak ve soğuk ortamda çalışma gerektiren işler ile sağlığa zararlı ve meslek hastalığına yol açan maddeler ile yapılan işler,
• Radyoaktif maddelere ve zararlı ışınlara maruz kalınması ihtimali olan işler,
• Müteharrik makineler kullanılarak yapılan işler,
• Fazla dikkat isteyen ve aralıksız ayakta durmayı gerektiren işler,
• Parça başı ve prim sistemi ile ücret ödenen işler,
• Para taşıma ve tahsilat işleri,
• İş bitiminde evine veya ailesinin yanına dönmesine olanak sağlamayan işler (eğitim amaçlı işler hariç),
• Meslek eğitim programı gereği staj nedeni ile yapılan çalışmalar hariç, güzellik salonlarında yapılan yüz, vücut bakımı ve estetiği, epilasyon ve masaj işleri,
• Açık bir şekilde veya uzman hekim raporu ile fiziki ve psikolojik yeterliliklerinin üzerinde olan işler,
• Toksit, Kanserojen, nesil takip eden genler zararlı veya doğmamış çocuğa zararlı veya herhangi bir şekilde insan sağlığını etkileyen zararlı maddelerle ilgili işler ile
• Eğitim, deney eksikliği güvenlik konusunda dikkat eksikliğine bağlı olarak gençlerin maruz kalabileceği kaçınılması veya fark edilmesi mümkün olmadığına inanılan iş kazası riski taşıyan işlerdir.
İSA KARAKAŞ
Sosyal Güvenlik Kurumu
Başkanlık Baş Müfettişi
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Uzmanı