Okul-Aile Birlikleri milli eğitim sistemimizde önemli vazifeler ifa eden müesseselerdir. Ülkemizde Milli Eğitim Bakanlığı bütçesinin yetersizliği de göz önüne alındığında birlikler, sahip oldukları maddi imkanlar ile okullarda öğrencilerin daha sağlıklı bir ortamda eğitim ve öğretime devam edebilmelerine katkı sağlarlar.

 

Biz bu yazımızda okul aile birliklerinin gelirleri, bu gelirlerin toplanma usulü, kantin, açık alan, salon ve benzeri yerlerin işletilmesi ya da işletilmek üzere müstecirlere kiraya verilmesi, elde edilen gelirlerin dağıtımı ve bu işlemlerin vergisel boyutları üzerinde duracağız.

 

 

1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanununun[1] 16 ncı maddesine göre eğitim kurumlarının amaçlarının gerçekleştirilmesine katkıda bulunmak için okul ile aile arasında iş birliği sağlanır. Bu amaçla okullarda okul-aile birlikleri kurulur.

 

Okul-aile birlikleri, okulların eğitim ve öğretim hizmetlerine etkinlik  ve verimlilik kazandırmak, okulların ve maddi imkânlardan yoksun öğrencilerin zorunlu ihtiyaçlarını karşılamak üzere; ayni ve nakdi bağışları kabul edebilir, maddi katkı sağlamak amacıyla sosyal ve kültürel etkinlikler ve kampanyalar düzenleyebilir, okulların bünyesinde bulunan kantin, açık alan, salon ve benzeri yerleri işlettirebilir veya işletebilirler.

 

Milli Eğitim Bakanlığı Okul-Aile Birliği Yönetmeliği[2] 31.05.2005 tarih ve 25381 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. (Bundan sonra Yönetmelik olarak anılacaktır.)

 

Anılan Yönetmeliğe göre;

Birlikler bunun dışında okula yapılan ayni ve nakdi bağışları kabul ederek kayıtlarını tutar; sosyal, kültürel etkinlikler ve kampanyalar düzenler; kantin, açık alan, salon ve benzeri yerleri işlettirir veya işletir, okul yönetimi ile iş birliği yaparak, okula ve imkanları yeterli olmayan öğrencilere maddi-manevi destek sağlarlar.

 

Okul yöneticileri, öğretmenler ve veliler birliğin doğal üyesidir. Yönetici ve öğretmenin üyeliği, okulla ilişiğinin kesilmesi durumunda, velinin üyeliği ise öğrencinin okulla ilişiğinin kesilmesi halinde sona erer. Birliğin organları ise genel kurul, yönetim kurulu ve denetim kurulundan oluşmaktadır.

 

 

Yönetmeliğin 15 inci maddesine göre resmi okullarda birliğin gelirleri;

Resmi okullarda yönetim kurulunca;

 

a) Şartlı bağışlar,

b) Okulların kantin, açık alan, salon ve benzeri yerlerinden sağlanan gelirler,

c) Nakdî bağışlar, sosyal, kültürel, sportif, kurslar, proje, kampanya ve benzeri etkinliklerden sağlanan gelirler ile diğer gelirler ayrı hesaplarda toplanır.

 

Ayni ve nakdi bağışlar, belge karşılığı birlikçe kabul edilir. Nakde çevrilebilecek ayni yardımlar, nakde çevrilerek nakdi bağışlar hesabına yatırılır. Nakde çevrilemeyen ayni yardımlar, belge karşılığında okul müdürlüğüne teslim edilir.

 

Bağışlar, bankaya yatırılır. Banka şubesi bulunmayan yerleşim birimlerinde belge karşılığında alınır ve en geç bir hafta içinde birliğin banka hesabına yatırılır.

 

Alındı belgesi; müteselsil seri, cilt ve sıra numarası taşıyan, kendinden karbonlu 50 asıl ve 50 koçan yaprağından meydana gelen ciltler veya elektronik sistemler ve yazı makineleri aracılığıyla yazdırılacak form veya sürekli form şeklinde kullanılır. Form veya sürekli form şeklinde kullanılacak belgelerin belirtilen nitelikte olması zorunludur. Kullanılacak belgelerin sayısı ve türü yönetim kurulunca tespit edilerek karar altına alınır.

 

Yönetmeliğin 17 inci maddesinde okullarda yer alan kantin, açık alan, salon ve benzeri yerlerin kiraya verme usulünün nasıl yapılacağı hususu düzenlenmiştir. Resmi okullarda birlik; kantin, açık alan, salon ve benzeri yerleri, eğitim-öğretimi aksatmayacak şekilde öncelikle işletmecilere kiralama usulü ile işlettirir veya işletebilir.

 

Bu yerler, 2886 sayılı Devlet İhale Kanununun[3] 35/d ve 51/g[4] maddeleri gereğince pazarlık usulü ile kiraya verilir ve kiralamada taraflarca sözleşme düzenlenir.

 

Bu yerlerin muhammen bedel tespiti ve kiralanması şu şekilde yapılır.

 

1- Muhammen bedel tespiti; valilik/kaymakamlıkça görevlendirilecek il/ilçe milli eğitim müdür yardımcısı/şube müdürü başkanlığında okul müdürü/müdür yardımcısı, birlik başkanı, defterdarlık/mal müdürlüğü, gerektiğinde özel idare müdürlüğü temsilcisi ile varsa ilgili meslek odası temsilcisinin katılımıyla oluşturulacak komisyonca belirlenir. Aylık kira bedelinin belirlenmesinde okulların açık olduğu günler dikkate alınır.

 

2- Kiralama işlemleri, valilik/kaymakamlıkça görevlendirilecek il/ilçe milli eğitim müdür yardımcısı/şube müdürü başkanlığında okul müdürü, birlik başkanı, defterdarlık/mal müdürlüğü, gerektiğinde özel idare müdürlüğü temsilcisinin katılımıyla oluşturulacak ihale komisyonunca yapılır.

 

Yapılan ihalelerde uyulacak diğer kurallar ise şu şekildedir.

 

a)      Kantin ve benzeri yerlerin kiralanmasında yapılacak ihalelerde, katılımcılardan ustalık belgesi istenir. Ancak katılımcıların hiç birisinin ustalık belgesi bulunmaması durumunda sertifika, kurs bitirme belgesi, kalfalık veya iş yeri açma belgelerinden en az birine sahip olma şartı aranır.

 

b)      Taksirli suçlar ile tecil edilmiş hükümler hariç olmak üzere hapis veyahut affa uğramış olsalar bile Devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlarla basit ve nitelikli zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı veya şeref ve haysiyeti kırıcı suçtan veya istimal ve istihlak kaçakçılığı hariç kaçakçılık, resmî ihale ve alım-satımlara fesat karıştırma, Devlet sırlarını açığa vurma suçlarından dolayı hükümlü bulunanlar ve kamu haklarından yoksun bırakılanlar ihalelere katılamazlar.

 

c)      Kantin ve benzeri yerlerde, alanlarında mesleki ve teknik eğitim diploması, sertifika, kurs bitirme belgesi, kalfalık, ustalık ve iş yeri açma belgelerinden en az birine sahip eğitim-öğretim ortamına ve öğrenci psikolojisine uyum sağlayabilecek kişiler istihdam edilir.

 

d)      İhale komisyonu başkanı ve üyeleri ile birliğin yönetim ve denetim kurulu üyelerinin üçüncü dereceye kadar yakınları ihaleye katılamaz.

 

e)      İşletme hakkı verilen yerler, kiralama amacı dışında kullanılmaz.

 

f)        Kantin bizzat yüklenici tarafından çalıştırılır ve başkası tarafından çalıştırılamaz, resmi veya gayri resmi devir ve temlik yapılamaz.

 

g)      Kantinin işletilmesinde 3100 sayılı Kanun gereğince ödeme kaydedici cihaz (yazarkasa) kullanılır. Ödeme kaydedici cihazın kullanılamayacağı durumlarda, 213 sayılı Vergi Usul Kanununda belirtilen fatura veya perakende satış fişi kesilir.

 

h)      Sözleşme konusu  kantinin elektrik, su, doğalgaz, ısıtma gideri, okulun sayaçlarından ayrı ise tahakkuk eden fatura bedelleri ilgili tahsilat müdürlüklerine, okulun sayaçlarıyla aynı ise idare tarafından tespit edilecek miktar tahakkuk dönemlerinde malmüdürlüğü/defterdarlıklara ödenmek üzere yüklenici tarafından okul idaresine ödenir.

 

i)        İşletme hakkı verilen kantinin bulunduğu yer, idarece mahallinde tanzim edilecek tutanakla işleticiye teslim edilir. Tutanakla teslim edilen yerdeki kapı, pencere, dolap, lavabo gibi levazımın tam ve sağlam olup olmadığı işletme hakkı verilen taşınmaz içerisindeki malzeme de (ocak, masa, sandalye ve benzeri) bulunuyorsa bunlar da çeşit ve değerleri itibarıyla ayrı ayrı belirtilerek teslim tutanağında yer alır.

 

j)        İşletme hakkı sona erdiğinde işletilme hakkı verilen yer, yüklenici tarafından kantinin bulunduğu idare yetkililerine bir tutanakla teslim edilir. Bu tutanakla yüklenici kullanımına bırakılan malzeme tam ve sağlam olarak teslim alınır.

 

k)      Yüklenici, temizlik ve sağlık koşullarına uygun faaliyette bulunur. Gerektiğinde okulun genel görünümüne uygun boya, badana gibi onarımları yapmakla, tedbirsizlik, dikkatsizlik, ihmal ve kusur gibi nedenlerle vuku bulacak zarar ziyanı tazmin etmekle yükümlüdür.

 

l)        İşletme hakkı verilen yerde hiç bir şekilde "bira" dahil alkollü içki, tütün ve tütün mamulleri ile enerji içecekleri bulundurulamaz ve satışı yapılamaz. Kantinlerde öğrencinin ruh ve beden sağlığına faydalı gıda ve içecek gibi ürünlerin bulundurulması  zorunludur. Bu ürünlerde gıda kodeksine uygunluk şartları aranır.

 

m)    Kira sözleşmelerinin süresi bir yıl olup bu bir yıllık işletme süresi sözleşmenin feshini gerektiren nedenler yoksa en fazla 5 yıl süreyle uzatılabilir.

 

n)      Sözleşmenin uzatılması halinde artış bedeli, Devlet İstatistik Enstitüsünce yayımlanan Üretici Fiyatları Endeksi (ÜFE) (bir önceki yılın aynı ayına göre % değişim) oranında artırılması suretiyle bulunacak bedeldir. Ancak kira bedelinin tespitine ilişkin faktörlerde önemli ölçüde farklılaşma olması halinde (öğrenci azalması, çoğalması gibi) kira bedeli komisyonca yeniden değerlendirilebilir.

 

Yönetmeliğin 18 inci maddesine göre resmi okullarda kantin, açık alan, salon ve benzeri yerlerin birliklerce işletilmesi hâlinde, işletilen yerin gayri safi hasılatının %1’i birlikçe, işletmecilere kiraya verilmesi hâlinde ise elde edilecek gayri safi gelirin %3’ü, üçer aylık dönemler hâlinde, takip eden ayın yirmisine kadar Hazineye arz bedeli olarak işletmeci tarafından defterdarlık ya da mal müdürlüğüne ödenir. Arz bedelinin ödenmesinin takibinden okul müdürü ve birlik yönetim kurulu başkanı sorumludur.

 

Okulların kantin, açık alan, salon ve benzeri yerlerinden sağlanan kira gelirlerinden arz bedeli düşüldükten sonra kalan net işletme gelirlerinin % 80’i birliğin, % 10’u ilçe millî eğitim müdürlüğünün, % 10’u il milli eğitim müdürlüğünün ilgili banka hesaplarına aktarılır. Büyükşehir statüsünde olmayan il merkezlerindeki birliklerde ise gelirin % 20’si il milli eğitim müdürlüğünün ilgili banka hesabına yatırılır.

 

İl/ilçe milli eğitim müdürlükleri hesaplarına yatırılan paralar, il/ilçe milli eğitim müdürünün veya görevlendireceği ilgili müdür yardımcısı/şube müdürü başkanlığında iki okul müdürü ve iki birlik başkanından, mülki amirin onayı ile oluşturulan komisyonca öncelikle imkanları kısıtlı olan okulların ve öğrencilerinin eğitim-öğretimle ilgili ihtiyaçlarında kullanılmak üzere ilgili birliğin hesabına aktarılır. Ayrıca, il/ilçe milli eğitim müdürlüklerinin eğitim-öğretimle ilgili gerekli ihtiyaçlarında kullanılabilir.

 

 

 

193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 94/1 inci maddesinin (5) numaralı bendine göre Gelir Vergisi Kanununun 70 inci maddesinde yazılı mal ve hakların kiralanması karşılığı yapılan ödemelerden % 22 oranında gelir vergisi kesintisi yapılmaktadır. Anılan Kanunun 70/5 inci maddesinde işletme hakkı kiralamalarının stopaja tabi olduğu hüküm altına alınmıştır.

 

Birlikler, il ve ilçe milli eğitim müdürlükleri gelir vergisi mükellefi olmadığı için elde ettikleri kira gelirlerinden gelir vergisi kesintisi yapılmayacaktır. Bunun yanında okul-aile birliklerinin gelirleri her türlü vergi, resim ve harçtan muaftır.

 

 

3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 1/3-f maddesine göre Gelir Vergisi Kanununun 70 inci maddesinde belirtilen mal ve hakların kiralanması işlemleri katma değer vergisine tabidir.

 

Anılan Kanunun katma değer vergisinden istisna edilen diğer işlemlerin sayıldığı 17 nci maddesinin 4/d bendine göre iktisadi işletmelere dahil olmayan gayrimenkullerin kiralanması işlemleri katma değer vergisinden müstesnadır.

 

Gelir Vergisi Kanununun 70/5 inci maddesinde yer alan arama, işletme ve imtiyaz hakları ve ruhsatları, ihtira beratı, alameti farika, marka, ticaret unvanı, her türlü teknik resim, desen, model, plan ile sinema ve televizyon filmleri, ses ve görüntü bantları, sanayi ve ticaret ve bilim alanlarında elde edilmiş bir tecrübeye ait bilgilerle gizli bir formül veya bir imalat usulü üzerindeki kullanma hakkı veya kullanma imtiyazı gibi hakların kiralaması katma değer vergisine tabidir. Anılan haklar gayrimenkul niteliğinde olmadığı için KDV Kanununun 17/4-d maddesinde yer alan istisnadan yararlanılamayacaktır.

 

Maliye Bakanlığının 09.11.1998 tarih ve 40043 sayılı yazısında “büfe, kantin, çayocağı ve benzeri yerlerin kiralanması” işlemi ile ilgili olarak “2886 sayılı Kanunun 74 üncü maddesine dayanılarak Bakanlığımızca çıkarılan "Devlete Ait Taşınmız Mal Satış, Trampa, Kiraya Verme, Mülkiyetin Gayri Ayni Hak Tesisi, Ecrimisil ve Tahliye Yönetmeliği"nin 67 nci maddesinde de belirtildiği gibi; Hazinenin özel mülkiyetinde olup tahsisli veya genel bütçeye dahil dairelerin hizmetlerini karşılamak üzere kiralanmış taşınmazlarda, görevli personelin ihtiyacını karşılamak amacıyla uygun görülecek bir yerin ihtiyaca göre çay ocağı kantin vb. amaçlarla kullanılmak üzere kiraya verilmesi, işletme hakkının kiraya verilmesi olarak değerlendirilmesi gerekecektir. İdare, bu yerlerde sahip olduğu işletme hakkını, belirli bir kira bedeli karşılığında belli bir süre kiralayabilecektir. Bu tür kiralama işlemleri Katma Değer Vergisi Kanununun 17/4-d maddesindeki istisna kapsamına girmediğinden vergiye tabi olması gerekmektedir.” denilmektedir.

 

30 seri numaralı KDV Genel Tebliği ile kiralama işlemlerinde sorumluluk uygulaması düzenlenmiştir. Anılan Tebliğin F/f bölümüne göre, söz konusu mal ve hakların kiraya verilmesi  işlemi, ticari, sınai, zirai ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde verilen bir hizmet olmasa dahi katma değer vergisine tabi olacaktır.

 

Bu kiralama işlemleri ile ilgili katma değer vergisi;

 

a) Kiraya verenin başka faaliyetleri nedeniyle gerçek usulde katma değer vergisi mükellefiyetinin bulunmaması.

 

b) Kiralayanın gerçek usulde katma değer vergisi mükellefi olması,

 

şartlarının birlikte varolması halinde, kiralayan tarafından sorumlu sıfatıyla beyan edilecektir. Bu kapsamdaki kiralamalarda, kiraya verenler tarafından beyanname verilmeyeceği tabidir. Okul-aile birlikleri tarafından yapılan kiralamalar katma değer vergisine tabidir. Okul-aile birliğinin başka faaliyetleri nedeniyle gerçek usulde katma değer vergisi mükellefiyetinin bulunmadığı durumlarda, sorumluluk uygulaması söz konusu olmayacak, birlikler, kiralama faaliyetleri ile ilgili katma değer vergisini diğer faaliyetleri ile birlikte genel esaslara göre beyan edeceklerdir.

 

Ancak, birlikler kiralama yerine, kantin, açık alan, salon ve benzeri yerleri kendisi işletirse kendisinin katma değer vergisi mükellefi olması gerekir. Çünkü KDV Kanununun 1/1 inci maddesine göre Türkiye’de yapılan ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetler katma değer vergisine tabidir.

 

Genel ve katma bütçeli idarelere, il özel idarelerine, belediyeler ve köyler ile bunların teşkil ettikleri birliklere, üniversitelere, dernek ve vakıflara, her türlü mesleki kuruluşlara ait veya tabi olan veyahut bunlar tarafından kurulan veya işletilen müesseseler ile döner sermayeli kuruluşların veya bunlara ait veya tabi diğer müesseselerin ticari, sınai, zirai ve mesleki nitelikteki teslim ve hizmetleri katma değer vergisine tabidir.

 

Bu faaliyetlerin kanunların veya resmi makamların gösterdiği gerek üzerine yapılması, bunları yapanların hukuki statü ve kişilikleri, Türk tabiyetinde bulunup bulunmamaları, ikametgah veya işyerlerinin yahut kanuni merkez veya iş merkezlerinin Türkiye'de olup olmaması işlemlerin mahiyetini değiştirmez ve vergilendirmeye mani teşkil etmez.

 

Yönetmeliğin 19 uncu maddesine göre birliğin gelirlerinin, okulun bütçe disiplini çerçevesinde, eğitim-öğretim giderleri ile maddi imkanlardan yoksun öğrencilerin zorunlu ihtiyaçları için harcanması esastır. Harcamalar, yönetim kurulu kararıyla belgeye dayalı olarak yapılır. Mal ve hizmet alımları, usulüne göre oluşturulacak komisyonlarca yapılır.

 

 

 

 

 

---