Bilindiği üzere, 81 Seri No.lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliği[1] ile 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 32 nci maddesinin verdiği yetkiye dayanılarak, ihracat istisnasından ve ihraç kaydıyla teslimlerden doğan katma değer vergisi iadelerinin, hak sahibi mükellefin kendisinin ve mal ya da hizmet satın aldığı kişilerin vergi borçlarının yanı sıra ortaklarının vergi borçları ile kendisinin, ortaklarının ve mal ya da hizmet satın aldığı mükelleflerin[2] sosyal güvenlik prim borçlarına mahsup edilmesi karara bağlanmıştır. Bu tebliğ paralelinde uygulanacak işlemler, Kurum[3] ile Maliye Bakanlığı tarafından tanzim edilen 21.03.2001 tarihli bir protokolle düzenlenmiştir. Söz konusu protokol, mükelleflerin katma değer vergisi iadesini kendilerinin, ortaklarının ve kendilerine mal teslimi veya hizmet ifasında bulunan mükelleflerin Kuruma olan prim borçlarına mahsubunu talep etmelerini içermekteydi. Yapılan protokol, sadece ihracattan doğan KDV iadelerini kapsamaktaydı.

 

4842 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun[4] 32 nci maddesi ile prim borçlarının, KDV iade alacağından mahsubu suretiyle de ödenmesi, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Maliye Bakanlığının uygun görüşü ile uygulamadan yararlanacak işverenleri, iştigal konusu, işletme türü ve büyüklüğünü belirlemeye ve prim borcu ödeme süresini otuz günü aşmamak üzere uzatmaya yetkili kılınması sağlanarak yasal statüye kavuşturulmuştur. Yasa gerekçesinde, özellikle ihracat sektörü için büyük önem taşıyan ve gecikmesi halinde finansman sıkıntısına neden olan KDV iadelerinin hızlı ve kamu alacağını tehlikeye sokmayacak şekilde yerine getirilmesinde mahsup yoluyla ödemenin, etkin bir araç olduğu, mevcut bir durumda KDV beyannamelerinin verileceği son günden sigorta primlerinin ödeneceği son güne kadar maksimum 6 günlük süre vergi dairelerinin KDV beyannamelerini inceleyerek mahsup talebini sonuçlandırmaları için yeterli olmadığı ve KDV mükelleflerinin gecikme zammı ile karşılaşmalarına neden olduğu ve bu nedenle mükellefler ve vergi dairelerinin üzerindeki zaman baskısı azaltılarak KDV iadelerinin prim borçlarına mahsubunun etkin bir şekilde gerçekleştirilmesinin amaçlandığı belirtilmektedir.

 

Bu çalışmamızda, KDV iadelerinin prim borçlarına mahsup işlemi 4842 ve 5035[5] sayılı Kanunlar çerçevesinde irdelenmeye çalışılacaktır.

(Ek fıkra: 09.04.2003–4842/32 md. Yürürlük tarihi: 24.04.2003) Prim borçlarının, katma değer vergisi iade alacağından mahsubu suretiyle de ödenmesi mümkündür. Bu takdirde katma değer vergisi iade hakkı sahibi; kendisinin, mal ya da hizmet satın aldığı veya iştirak ya da ortaklık ilişkisi içinde bulunduğu işverenlerin prim borçları için de mahsup talep edebilir. Kurumun bağlı olduğu Bakanlık[6], Maliye Bakanlığının uygun görüşü ile bu uygulamadan faydalanacak işverenleri, iştigal konusu, işletme türü ve işletme büyüklüğü itibarıyla belirlemeye ve lehine mahsup talebinde bulunulan işverenlerin prim borcu ödeme süresini otuz günü aşmamak üzere uzatmaya yetkilidir.

 

5035 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun’un 46 ncı maddesiyle 506 sayılı Kanuna eklenen Geçici Madde 88’e göre; “09.04.2003 tarihli ve 4842 sayılı Kanun’un 32 nci maddesi ile 80 inci maddeye eklenen ikinci fıkranın yürürlüğe girdiği tarihe kadar katma değer vergisi iade alacağının prim borçlarına mahsubunu isteyen işverenler hakkında, vergi dairesine süresinde başvurmuş olmaları kaydıyla, Katma Değer Vergisi mevzuatına göre yapılan mahsup talepleri yerine getirilinceye kadar geçen süre için gecikme zammı uygulanmaz. Uygulanmış olan gecikme zammı tutarları Kuruma bağlı olduğu Bakanlıkça belirlenecek usul ve esaslar çerçevesinde işverenlere nakden veya Kurumun alacaklarına mahsup suretiyle iade edilir” (Yürürlük tarihi: 02.01.2004).

 

Yapılan bu yasal düzenleme ile 4842 sayılı Yasanın 32 nci maddesiyle 80 inci maddeye eklenen ikinci fıkranın yürürlüğe girdiği 24.04.2003 tarihine kadar katma değer vergisi iade alacağının prim borçlarına mahsubunu isteyen işverenlerin, gerek ilgili vergi dairesine primlerin ödenmesi gereken sürede başvurduklarını, gerekse başvurunun yapıldığı ay içerisinde katma değer vergisi iadesi alacağı bulunduğunu vergi dairesinden alınacak bir yazı ile kanıtlanması gerekir. Bu hususların kanıtlanması halinde, katma değer vergisi mevzuatına göre yapılan mahsup talepleri yerine getirilinceye kadar geçen süre için gecikme zammı uygulanmaz, KDV iadesi alacağının vergi dairesince Kurum hesaplarına geç aktarılması nedeniyle tahsil edilmiş gecikme zammı tutarları ise işverenlerin varsa Kuruma olan borçlarına mahsup edilerek borçları yoksa bu defa işverenlere nakden iade edilecektir.

 

Örneğin; 2002/Mart ayına ilişkin olup, 2002/Nisan ayı sonuna kadar ödenmesi gereken prim borcunun KDV iade alacağından mahsubunu isteyen işverenin mahsup işleminin yapılması için 2002/Nisan ayı içerisinde ilgili vergi dairesine başvurduğu ve aynı işverenin 2002/Nisan ayında KDV iade alacağının bulunduğunu ilgili vergi dairesinin yazısı ile belgelemesi halinde, KDV iade alacağının prim borcuna mahsubu (vergi dairesince paranın Kurum hesabına aktarılması işlemi) 2002/Haziran ayında yapılmış ise, 2002/Mayıs ve Haziran aylarından dolayı gecikme zammı uygulanmayacak, gecikme zammı uygulanmış ve tahsil edilmişse, öncelikle işverenin varsa borçlarına mahsubu yapılacak, borcunun bulunmaması halinde ise, bu defa işverene iade edilecektir.[7]

 

KDV iadesi alacağında prim borçlarının kapsamında aşağıdaki unsurlar yer alır. Bunlar sırasıyla;

KDV iadelerinin SSK prim borçlarına mahsup işlemleri, 

Olarak gerçekleştirilmektedir.

 

4842 sayılı Yasa hükmünden yararlanmak için müracaat eden işverenlerin işletme türü, işletme büyüklüğü itibariyle ayrımına gidilmesinin Kurumun bu yolla tahsil edebileceği alacaklarının kapsamını daraltacağı, dolayısıyla yapılan düzenlemeye aykırı bir sonuç doğuracağı dikkate alınarak, bu konuda işletme türü ve büyüklüğü itibariyle herhangi bir ayrıma gidilmemiştir.

 

Katma Değer Vergisi Kanununa dayanılarak, Maliye Bakanlığı tarafından yapılan düzenlemeler uyarınca katma değer vergisi iade alacaklarını Kuruma olan borçlarına mahsup edilmesini isteyebilecek tüm işverenler anılan düzenleme kapsamına girmektedir.

 

Maliye Bakanlığının görüşü doğrultusunda, katma değer vergisi iade alacağının mahsubunda, prim borcunun ödeme süresinin 15 gün uzatılmasına karar verilmiş, dolayısıyla primlerin ödenmesi gereken yasal süre, primin ilişkin olduğu ayı takip eden ay sonu (vade) yerine, bu ayı (vadeyi) takip eden ayın 15’i olarak değiştirilmiştir. Ancak, bu uygulamada vadenin 45 gün olarak uygulanacağı prim borçlarının cari ay borcu olması gerekmekte, başka bir deyişle mahsup işleminin yapıldığı, yani KDV iadesinin Kurum hesaplarına geçtiği tarihte ödeme süresi geçmiş eski alacaklar bakımından vadenin yine bir ay olarak uygulanması ve gecikme zammının da buna göre hesaplanması gerekmektedir.

 

Bu uygulama, 4842 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği 24.04.2003 tarihinden sonra yapılan mahsup işlemleri için geçerli olacak, 24.04.2003 tarihinden önceki dönemde ise KDV iadesi alacağının eskiden olduğu gibi primlerin ödenmesi gereken bir aylık süre içinde Kuruma aktarılmış ise gecikme zammı alınmayacak, aksi takdirde gecikme zammı tahakkuk ettirilecektir.

 

Örneğin; 2003/Temmuz ayında ödenmesi gereken 2003/Haziran ayına ilişkin bildirge[12] muhteviyatı prim borcunun KDV iadesi alacağından mahsubunun istenmesi halinde, söz konusu prim borcu 15 Ağustos 2003 tarihine kadar (bu tarih dâhil) ödenirse, yasal süre içinde ödenmiş olacağı için gecikme zammı uygulanmayacaktır. Ancak, bu işyerinin 2003/Mayıs ayına ilişkin prim borcunun da KDV iadesi alacağından mahsubunun yapılması halinde, 2003/Mayıs ayına ilişkin sigorta priminin, 2003/Haziran ayı sonuna kadar ödenmesi gerektiğinden 2003/Mayıs ayı primine, 2003/Temmuz ve Ağustos ayları için iki aylık gecikme zammı uygulanarak mahsup işleminin yapılması gerekmektedir.

Yasal düzenleme tüm Kurum alacaklarını kapsadığından, Kuruma olan borçlarını KDV iade alacaklarından mahsubunu isteyen işverenlere, (kendisinin mal ya da hizmet satın aldığı veya iştirak ya da ortaklık ilişkisi içinde bulunanların) mevcut borçlarını gösterir Ünite[13] tarafından borç döküm formu verilir. İlgi borç döküm formu, çalışmanın sonuç bölümünden sonra yer verilmiştir.

 

İşverenlerin borçlarının Kurumdan getirdikleri belgelerin tesliminden sonra ödeme veya diğer nedenlerle vergi dairelerince gönderilen tutara göre azalması halinde, borç tutarından arta kalan kısım Ünite tarafından derhal vergi dairesine iade edilecektir. Aynı şekilde, borçlarını taksitlendiren işverenlerin, bu kapsamdaki taksitlerinin asgari ödeme tutarı ile sınırlı kalmak suretiyle KDV iadesinden mahsup suretiyle ödenmesinin istenilmesi halinde de fazlaya ilişkin KDV iadesinin ilgili vergi dairesine iadesi gerekmektedir. Vergi dairelerince Ünitelere aktarılan KDV iadesinin mahsup işlemi, sigorta primi, işsizlik sigortası primi, eğitime katkı payı, özel işlem vergisi, idari para cezası, tasarrufu teşvik kesinti ve katkı payı, konut edindirme yardımı sıralaması dikkate alınarak Ünitece yapılmaktadır. Vergi dairesine gönderilen tutara ilişkin olarak yapılan mahsupla ilgili belgenin bir örneği de ilgili vergi dairesine Ünitece gönderilecektir.

 

 

Prim borçlarının KDV iade alacaklarında mahsup işlemi, Kurum ile Maliye Bakanlığı arasında 01.03.2001 tarihinde yapılan protokolle yapılmakta iken, 4842 sayılı Yasa ile yasal düzenlemeye kavuşturulmuştur. Söz konusu mahsup işleminin gerçekleşmesi için, öncelikle KDV iade alacağının bulunması, bu alacaktan önce vergi borçlarının mahsup edilmesi, bunun sonucunda artan bir kısmının kalması ve işverenlerin talep dilekçesi ile ilgili Üniteye müracaat etmeleri gerekmektedir. Dolayısıyla; talep edilen tutarın miktarına bakılmaksızın ve inceleme raporu veya teminat aranılmaksızın iade işlemi gerçekleştirilmiş olacaktır.[14]

 

                ……/……./…. tarihli dilekçenizde talep edilen borç dökümü aşağıda belirtilmiştir.

 

                Bilgi edinilmesini rica ederiz.

 

               

Not : Gecikme zamları  ……/…./…. tarihine kadar hesap edilmiştir. İşverenlere Vergi Dairesine ibraz edilmek üzere verilecektir.

---