I- GİRİŞ

Bilindiği üzere akaryakıt pompalarına ödeme kaydedici cihazların bağlanmasına ilişkin açıklamalar, değişik tarihlerde yayımlanan tebliğlerle şekillendirilmiş ve uygulamanın tam ve etkin yürütülmesini teminen bazı ayarlamalara gidilmiştir. Özellikle uygulama mecburiyetlerinin başlama zamanları, geçiş dönemi ve sonrasında yapılması gerekenlerle ilgili sürecin halihazır devam ettiği ve akaryakıt sektöründe kayıt dışı ile mücadele stratejisinin belli bir zaman alacağı anlaşılmaktadır.

                        

İşbu yazımız da son açıklamalar paralelinde gelinen nokta irdelenmeye çalışılacaktır.

  

 

  

Akaryakıt istasyonu işletmecilerinden (LPG dahil);

a) Erişme kontrollü karayolları (otoyollar), Karayolları Genel Müdürlüğünün yol ağında Devlet Yolu olarak belirlenen yollar ve Büyükşehir Belediye sınırları ile mücavir alanları içerisinde faaliyet gösterenlerin (Bunlar için bir önceki yıl satış hasılatına bakılmayacaktır),

b) 2004 yılı akaryakıt satışları toplamı 1 Milyon YTL’nı (1 Trilyon TL) aşanların,

akaryakıt pompalarını ödeme kaydedici cihazlara bağlatma mecburiyetine ilişkin mücbir sebep hali, 01/07/2005 tarihi mesai saati bitimi itibariyle sona ermiş bulunmaktadır. ([1])

Kurulum yapılmakla beraber sistemleri mali hale getirilmeyen akaryakıt istasyonu işletmelerine (LPG) dahil en geç 15/04/2006 tarihine kadar sistemlerini mali hale getirmeleri gerektiği, Gelir İdaresi Başkanlığının 16.03.2006 tarih ve 18646 sayılı yazısında ifade edilmiş ve yazıya ekli duyurunun memur eliyle akaryakıt istasyonu işletmelerine yapılması istenilmiştir.

2- Bağlatma Mecburiyeti 01/07/2006 Tarihinde Başlayan Mükellefler

            Erişme kontrollü karayolları (otoyollar), Karayolları Genel Müdürlüğünün yol ağında Devlet Yolu olarak belirlenen yollar ve Büyükşehir Belediye sınırları ile mücavir alanları içerisinde faaliyet gösterenler ile 2004 yılı akaryakıt satışları toplamı 1 Milyon YTL’ nı (1 Trilyon TL) aşan mükelleflerin akaryakıt pompalarını (LPG dahil) ödeme kaydedici cihazlara bağlatma ve akaryakıt satışlarında bu cihazları kullanma mecburiyetleri başlamış bulunmaktadır.

Bunlar dışındaki;

- Erişme kontrollü karayolları (otoyollar), Karayolları Genel Müdürlüğünün yol ağında Devlet Yolu olarak belirlenen yollar ve Büyükşehir Belediye sınırları ile mücavir alanları dışında kalan ve 2004 yılı akaryakıt satışları toplamı 1 Milyon YTL’ nın (1 Trilyon TL) altında olan,

- 01/01/2005 - 01/05/2006 tarihleri arasında işe başlayan,

mükelleflerin akaryakıt pompalarını (LPG dahil) ödeme kaydedici cihazlara bağlatma mecburiyetleri ise 67 Seri No.lu Ödeme Kaydedici Cihaz Genel Tebliğinde belirtildiği üzere 01/07/2006 tarihinde başlamaktadır.

2005 yılı da dahil olmak üzere, 01/05/2006 tarihine kadar işe başlayan mükelleflerin akaryakıt pompalarını ödeme kaydedici cihazlara bağlatma mecburiyetleri 01/07/2006 tarihinde başlayacaktır.

01/05/2006 tarihinden sonra işe başlayan mükellefler ise işe başlama tarihinden itibaren 60 gün içerisinde akaryakıt pompalarını ödeme kaydedici cihazlara bağlatmış olacaklardır.

Gerek yeni işe başlayan ve gerekse pompalarını ödeme kaydedici cihazlara bağlatma mecburiyetleri 01/07/2006 tarihinde başlayacak olan mükellefler için ödeme kaydedici cihazların kurulumu ve bunların mali hale getirilmeleri ile ilgili bir tarihsel belirlememenin yapılmadığı anlaşılmaktadır.

Katma Değer Vergisi Mükelleflerinin Ödeme Kaydedici Cihazları Kullanmaları Mecburiyeti Hakkında 3100 sayılı Kanunun mükerrer 8/1 maddesinde “...süresi içerisinde ödeme kaydedici cihazları almayan ...mükellefler adına Vergi Usul Kanununun 353 üncü maddesinin 8 numaralı bendinde yazılı özel usulsüzlük cezası kesilir” denilmektedir.

Bu nedenle, akaryakıt pompalarını süresi içerisinde ödeme kaydedici cihazlara bağlatmayan mükellefler adına her bir tespit için ayrı ayrı olmak ve mükellef gurupları dikkate alınmak suretiyle Vergi Usul Kanununun 353 üncü maddesinin 8 numaralı bendinde yazılı özel usulsüzlük cezası kesilmektedir.

Buna göre, aynı tarihte çok sayıda akaryakıt istasyonu işletmecisinin mecburiyetinin başlayacak olması sebebiyle meydana gelebilecek gecikmelerden dolayı cezalı duruma düşülmemesi bakımından mükelleflerin, 01/07/2006 tarihini beklemeksizin Maliye Bakanlığınca onay alan ödeme kaydedici cihaz firmalarına müracaatta bulunarak akaryakıt pompalarının ödeme kaydedici cihazlara bağlanması konusunda gerekli sözleşmeyi yapıp siparişlerini vermeleri ve montaj tarihini ihtiva eden yazıyı almaları gerekmektedir.

Akaryakıt dağıtım şirketleri veya istasyon işletmecileri (bayiler) ile ödeme kaydedici cihaz firmaları veya bu firmaların yetkili kıldığı satış bayileri arasında düzenlenecek sözleşmede, ticari teamüller gereği olması gereken sözleşmenin tarafları, konusu, kapsamı, süresi ile yapılacak işler, müeyyideler vb. hususlara yer verilecektir. Sözleşmede ayrıca taraflardan birinin, ticari teamüller gereği yapması gereken yükümlülüklerini yerine getirememesi halinde söz konusu sözleşmenin feshedilerek yerine başka firmalarla yeni sözleşmeler yapılabileceği de belirtilecektir.

4- Ödeme Kaydedici Cihazlara Bağlanıncaya Kadar Belgelendirme Düzeni Hakkında Açıklamalar

Akaryakıt istasyonu işletmecileri pompaları ödeme kaydedici cihazlara bağlanıncaya kadar, her türlü akaryakıt satışlarını Vergi Usul Kanununa göre fatura veya perakende satış fişleri ile pompaları ödeme kaydedici cihazlara bağlandıktan sonra ise bağlı ödeme kaydedici cihazlardan çıkan fişlerle belgelendireceklerdir.

Yeni işe başlayan mükellefler de işe başlama tarihinden itibaren, 213 sayılı Vergi Usul Kanununa göre fatura veya perakende satış fişlerini, montajın bittiği tarihten sonra ise pompalara bağlı ödeme kaydedici cihazlardan çıkan fişleri düzenleyeceklerdir. [2]

27 Seri No.lu Ödeme Kaydedici Cihaz Genel Tebliğinde, kullanmak üzere ödeme kaydedici cihaz alan mükelleflerin cihazlarını, alış faturasının düzenlendiği tarihten (fatura tarihi dahil) itibaren onbeş gün içerisinde bağlı bulundukları vergi dairesine bir dilekçeyle (alış faturası örneği, cihaz sicil numarası, cihazdan alınan bir fiş örneği de dahil olmak üzere gerekli belgeleri eklemek suretiyle) bildirerek kayıt ettirecekleri ve bu işlemle birlikte her bir cihaz için ayrı ayrı olmak üzere “Ödeme Kaydedici Cihazlara Ait Levha”yı vergi dairesinden alarak işyerlerinde devamlı surette görülebilecek bir yere asacakları açıklanmıştır.

Ödeme kaydedici cihazların akaryakıt pompalarına montajı işleminin zamana ihtiyaç göstermesi, fatura tarihi ile cihazın montajı ve kullanımı arasındaki sürenin onbeş günlük kayıt süresini aşabileceği durumu dikkate alınarak pompalara bağlanacak ödeme kaydedici cihazların vergi dairesine kaydında mükelleflerden fiş örneği istenmemesi; kayıt işleminin, dilekçe, cihazın iktisabına ilişkin fatura fotokopisi ve ruhsatnameye dayanılarak gerçekleştirilmesi; ayrıca akaryakıt pompalarına bağlanacak ödeme kaydedici cihazların açık alanda kullanılması, ödeme kaydedici cihaz levhalarının asılmasına uygun bir fiziki ortam

bulunmaması sebebiyle, söz konusu cihazlar için “ödeme kaydedici cihazlara ait levha”nın düzenlenmemesi, bunun yerine cihaz ruhsatnamesinin (cihazın marka, model, sicil no. ve onayına ilişkin bilgilerin yer aldığı) sayfasına ilgili vergi dairesince “kaydedilmiştir” şerhi düşülüp tasdik edilmek suretiyle mükellefe verilmesi uygun bulunmuştur. Söz konusu ruhsatnamelerin, gerektiğinde ilgililere ibraz edilmek üzere, cihazın kullanıldığı işletmede muhafaza edilmesi gerekmektedir. [3]

Yukarıda bahsedilen düzenlemeler ve açıklamalar ışığında kısaca şu noktaların belirtilmesi yerinde olacaktır:

1- Akaryakıt pompalarına ödeme kaydedici cihazların bağlanması mecburiyetine ilişkin yayımlanan tarihler kesin olarak o tarihte ödeme kaydedici cihazın bağlanmış olması gerektiği anlamına gelmemektedir. Önemli olan başlama mecburiyetinden önce Bakanlık düzenlemelerinde de belirtildiği üzere, sözleşmenin yapılıp sipariş verilmesi ve montaj tarihini ihtiva eden yazının alınmasıdır.

2- Yeni işe başlamalarda, yükümlülük pompaların ödeme kaydedici cihaz fişine bağlatma yönünde iken, şartları taşıyan ve 1.5.2006 öncesi mükellefiyetler de ise bağlatma mecburiyetinin başlaması tarihi olarak belirtilmiştir.

Düzenlemeler irdelendiğinde , bağlatma mecburiyetinin başlama tarihinin, mutlak anlamda bağlatma anlamına gelemeyeceği, sadece belirlenen tarihlerden önce bağlatma iradesinin ortaya konmasının yeterli olduğu görülmektedir.

3- Bağlatma mecburiyetlerine uyulmaması konusunda başlama tarihinden önce sözleşme düzenlenmesi, sipariş verilmesi ve montaj tarihinin ihtiva eden yazının alınması gerekli olduğundan bu zorunlulukların konumuz ile irtibatlı olarak 1.7.2006 tarihinden önce yerine getirilmesi gerekmektedir.Yani idare, bu tarihten sonra uygulama aşaması ile ilgili bir irade görmek istemekte ve projeksiyonun hazırlanmasını ve sürecin belli bir resmiyete kavuşturulmasını dillendirmektedir.

Öte yandan, yapılan sözleşmelerin hangi süre içerisinde sonuçlanacağı, cihazların hangi zaman sürecinde kesin hazır hale getirilip kullanıma geçilmesi gerektiği, hileli ve muvazaalı işlemlerde izlenecek hareket tarzı noktasında ise açık bir düzenleme bulunmamaktadır. Doğaldır ki sözleşme imzalanmasına, sipariş verilmesine rağmen gerek teknik gerekse taraflar arası anlaşmaya bağlı olarak devreye giremeyen ödeme kaydedici cihazlar nedeni ile, eski düzenleme hükümleri cari olacak yani Akaryakıt satışlarını Vergi Usul Kanununa göre fatura veya perakende satış fişleri ile belgelendirebileceklerdir. Bu ise, sektörde var olduğu kabul edilen kayıt dışı ile mücadele noktasında ucu açık bir geri dönüş anlamına gelecektir. Zira “başlama mecburiyeti” hiçbir şekilde bu tarih itibari ile cihazın bağlatılarak kullanılması gerektiğini ifade etmemektedir. Kaldı ki bu tarihten sonra sözleşmelerin asgari uygulama zaman programlanmasının net bir görünümü de  bulunmamaktadır. Yapılması gereken, programlanmanın,net, kesin ve açık bir şekilde ortaya konmasıdır. Zaman noktasında tabiriyle “zamana yayma” olumlu sonuçlarından ziyade sistemi deforme edecek aksaklıklarla gün ışığına çıkacaktır.

Sonuç itibari ile akaryakıt sektöründeki kayıp ve kaçağın ve ötesinde sahte belge kullanımının önlenmesinde önemli bir adım olan söz konusu uygulamadan gerekli ve istenen sonuçların alınması, etkin düzenleme yanında vergi idaresi taşra teşkilatlarının uygulamanın sorunsuz ve sağlıklı hayata geçebilmesini teminen gerekli denetim programları ile mükellefleri bilinçlendirme-bilgilendirme faaliyetleri, oluşabilecek aksaklıkları telafi etmeleri önemli olabilecektir.

Yukarıda yapılan değerlendirme ve mevzuat açıklamaları paralelinde, pompalarına ödeme kaydedici cihaz fişi bağlatma yükümlülüğünde olan mükelleflerin bu yükümlülüklerinin başlama tarihi esas alınarak görülen aksaklıklar ve çözüm önerilerimiz maddeler halinde aşağıda belirtilmiştir:

Bu mükelleflerle ilgili kurulum yaptığı halde sistemlerini mali hale getirmeyenler hakkında yapılacak işlemler belirtilmiştir. Cihazlarını kurmayanlar hakkında Katma Değer Vergisi Mükelleflerinin Ödeme Kaydedici Cihazları Kullanmaları Mecburiyeti Hakkında 3100 sayılı Kanunun mükerrer 8/1 maddesine göre 353 üncü maddesinin 8 numaralı bendinde yazılı özel usulsüzlük cezası kesilecektir. Ancak kurulumlarını mali hale getirmeyerek satışlarını bu cihazlardan çıkacak fişlerle belgelendirmeyenler hakkında ise ne yapılacağı belirtilmemiştir.

Mevcut düzenlemeler ve değerlendirmeler paralelinde,

a- 3100 sayılı Kanunun mükerrer 8/2 maddesine göre Maliye Bakanlığınca belirlenip açıklanan usul ve esaslara uymayan, ödeme kaydedici cihazları kullanma mecburiyeti bulunan mükellefler hakkında; her bir tespit için ayrı ayrı olmak üzere, mükellef grupları esas alınarak  Vergi Usul Kanununa bağlı "Usulsüzlük Cezalarına Ait Cetvelde" yer alan birinci derece usulsüzlük cezalarının beş katı uygulanmalıdır.

b- (a) bendinde önerilen ceza, mükellefin satışlarını, cihazlarını mali hale getirmediği halde  Vergi Usul Kanununa göre fatura veya perakende satış fişleri ile belgelendirenler hakkında uygulanabilecektir. Satışlarını bu şekilde de belgelendirmedikleri anlaşılanlar hakkında ise 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 353 üncü maddesine göre özel usulsüzlük cezası ayrıca tatbik edilmelidir.

Bu gruba giren mükellefler için , 01/07/2006 tarihini beklemeksizin Maliye Bakanlığından onay alan ödeme kaydedici cihaz firmalarına müracaatta bulunarak akaryakıt pompalarının ödeme kaydedici cihazlara bağlanması konusunda gerekli sözleşmeyi yapıp siparişlerini vermeleri ve montaj tarihini ihtiva eden yazıyı almaları gerektiği belirtilmiştir.

 

Bahse konu mükellefler hakkında açıkça belirtilmeyen durumlar için ise; 

 

a- Cihazların montaj tarihleri, mevcut uygulama süreleri dikkate alınarak net olarak tespit edilmeli ve bu süre zarfında montaj edilmeyen cihazlar nedeniyle ilgililer adına 3100 sayılı Kanunun mükerrer 8/1 maddesine göre ceza uygulanmalıdır.

b- Cihazlarını belirlenen tarihte montaj ettikleri halde mali hale getirmeyenler hakkında ise, alternatifli olarak ve yukarıda da ifade edildiği üzere

 

     b.1- 3100 sayılı Kanunun mükerrer 8/2 maddesine göre Maliye Bakanlığınca belirlenip açıklanan usul ve esaslara uymayan, ödeme kaydedici cihazları kullanma mecburiyeti bulunan mükellefler hakkında; her bir tespit için ayrı ayrı olmak üzere, mükellef grupları esas alınarak  Vergi Usul Kanununa bağlı "Usulsüzlük Cezalarına Ait Cetvelde" yer alan birinci derece usulsüzlük cezalarının beş katı uygulanmalıdır.

     b.2-(b.1) bendinde önerilen ceza, mükellefin satışlarını, cihazlarını mali hale getirmediği halde  Vergi Usul Kanununa göre fatura veya perakende satış fişleri ile belgelendirenler hakkında cari olacaktır. Satışlarını bu şekilde de belgelendirmedikleri anlaşılanlar hakkında ise 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 353 üncü maddesine göre özel usulsüzlük cezası ayrıca ve ek olarak tatbik edilmelidir.

01/05/2006 tarihinden sonra işe başlayan mükellefler ise işe başlama tarihinden itibaren 60 gün içerisinde akaryakıt pompalarını ödeme kaydedici cihazlara bağlatmış olacaklardır.  Süre içerisinde montaj edilmeyen cihazlar nedeniyle ilgililer adına 3100 sayılı Kanunun mükerrer 8/1 maddesine göre ceza uygulanmalıdır.

Burada sadece bağlatmış olma şartı getirilmiş, mali hale getirme ile ilgili bir düzenlemeye yer verilmemiştir.

Bu durumda da gelir idaresince,

Yeni işe başlayanlarda belirlenen süre içerisinde cihazların montaj ve bağlatma işlemlerinin tamamlanmasını müteakip sistemlerin mali hale uyumlu hale getirilme takvimleri net olarak saptanmalı ve aksi durumlarda,

1.a- 3100 sayılı Kanunun mükerrer 8/2 maddesine göre Maliye Bakanlığınca belirlenip açıklanan usul ve esaslara uymayan, ödeme kaydedici cihazları kullanma mecburiyeti bulunan mükellefler hakkında; her bir tespit için ayrı ayrı olmak üzere, mükellef grupları esas alınarak  Vergi Usul Kanununa bağlı "Usulsüzlük Cezalarına Ait Cetvelde" yer alan birinci derece usulsüzlük cezalarının beş katı uygulanmalıdır.

1.b- (1.a) bendinde önerilen ceza, mükellefin satışlarını, cihazlarını mali hale getirmediği halde  Vergi Usul Kanununa göre fatura veya perakende satış fişleri ile belgelendirenler hakkında uygulanacaktır. Satışlarını bu şekilde de belgelendirmedikleri anlaşılanlar hakkında ise 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 353 üncü maddesine göre özel usulsüzlük cezası ayrıca ve ek olarak tatbik edilmelidir.

---