Bilindiği üzere, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun ihaleye katılımda yeterlik kuralları başlıklı 10. maddesinin dördüncü fıkrasının (c) bendi hükmü ile Türkiye'nin veya kendi ülkesinin mevzuat hükümleri uyarınca kesinleşmiş sosyal güvenlik prim borcu olan isteklilerin ihale dışı bırakılacağı, beşinci fıkrasında ise 28.03.2007 tarihli 5615 sayılı Kanunun[1]23. maddesi ile Kamu İhale Kurumu’nun Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı’nın uygun görüşünü alarak sosyal güvenlik prim borcunun kapsamı ve tutarını tür ve tutar itibariyle belirlemeye yetkili olduğu hüküm altına alınmıştır.

 

25.07.2005 tarih ve 25886 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan (birinci) Kamu İhale Genel Tebliği’nin (kısaca KİGT denilecektir.) “isteklilerden 10. maddenin son fıkrasına göre istenecek belgeler” başlığını taşıyan IX. Maddesi, kesinleşmiş sosyal güvenlik prim borcu kavramına açıklık getirmişti. Söz konusu Tebliğin IX/C. maddesi, 14.08.2007 tarih ve 26613 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Kamu İhale Genel Tebliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ ile 5615 sayılı Kanun hükmüne istinaden yeniden düzenlenerek prim borcunun kapsamı ve özellikle tutarı açık bir şekilde belirlenmişti.

 

Bu çalışmamızda, son olarak yeniden düzenlenen (ikinci) KİGT’nin[2] “isteklilerden 4734 sayılı Kanunun 10. maddenin dördüncü fıkrasına göre istenecek belgeler” başlığını taşıyan 17. maddesi ( bu konu -birinci- KİGT’ de IX. Maddede düzenleniyor idi.) hükmü dikkate alınarak, kesinleşmiş prim borcu kavramı işlenmeye çalışılacaktır.

 

Türkiye genelindeki borç asıl ve fer’ileri toplamı dikkate alınmak kaydıyla,

 

İsteklilerin;

 

 

1) Gerek kendilerine ait işyerlerinin, gerek devir aldıkları işyerlerinin, gerekse kendi işyerleriyle birleşen veya kendi işyerlerine katılan işyerlerinin muaccel hale gelmiş sigorta primi, sosyal güvenlik destek primi, işsizlik sigortası primi borçları ile bunlara ilişkin gecikme cezası, gecikme zamları ile diğer fer’ileri,

2) 01.05.2004 tarihinden sonra biten ihale konusu işler ve özel bina inşaatı işyerlerinden dolayı gerek Kurumca[4] yapılan araştırma, gerekse Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ile Yeminli Mali Müşavirlerce İşyeri Kayıtlarının İncelenmesi Hakkında Yönetmelik[5] gereğince yapılan inceleme sonucunda, fark işçilik matrahı üzerinden bulunan ve isteklilerce ödenmesi kabul edilen prim, gecikme cezası ve gecikme zammı tutarları,

3) İşin yürütümü için gerekli olan asgari işçilik miktarının tespiti hususunda Kurum denetim elemanlarınca[6] düzenlenen raporlarda önerilen asgari işçilik miktarı üzerinden hesaplanan prim, gecikme cezası ve gecikme zammı tutarlarının idari aşamada kesinleşmiş olan kısımları,

4) Kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarınca,[7] fiilen yapılan denetimler sonucunda veya işyeri kayıtlarından yapılan tespitlerden ya da kamu idarelerinindenetim elemanlarınca kendi mevzuatı gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemeler neticesinde veya kamu kurum ve kuruluşları ile bankalar tarafından düzenlenen belge veya alınan bilgilerden çalıştığı tespit edildiği halde bu çalışmaları veya prime esas kazancı Kuruma bildirilmeyen veya eksik bildirilen sigortalılardan dolayı tahakkuk ettirilen sigorta primi, sosyal güvenlik destek primi, işsizlik sigortası primi borçları ile bunlara ilişkin gecikme cezası, gecikme zamları ve diğer fer'ilerinin idari aşamada kesinleşmiş olan kısımları,

5) Kesinleşmiş mahkeme kararları uyarınca geriye doğru verilen prim belgelerine istinaden oluşan ve muaccel hale gelmiş sigorta primi, sosyal güvenlik destek primi, işsizlik sigortası primi borçları ile bunlara ilişkin gecikme cezası, gecikme zamları ve diğer fer’ileri,

6) Ay içinde bazı iş günlerinde çalıştırılmadığına veya eksik ücret ödendiğine dair belgeleri Kuruma verilmeyen veya verilen belgeleri Kurumca geçerli sayılmaması nedeniyle tahakkuk ettirilen sigorta primi, sosyal güvenlik destek primi, işsizlik sigortası primi borçları ile bunlara ilişkin gecikme cezası, gecikme zamları ve diğer fer’ilerinin idari aşamada kesinleşmiş olan kısımları,

7) Bir işverenin işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin bir işte veya bir işin bölüm veya eklentilerinde, iş alan ve bu iş için görevlendirdiği sigortalıları çalıştıran alt işverenin, bu işyerlerinde çalıştırdıkları sigortalılardan dolayı tahakkuk eden ve ödenmeyen sigorta primi, sosyal güvenlik destek primi, işsizlik sigortası primi ile bunlara ilişkin gecikme cezası, gecikme ve diğer fer’ileri,

8) Ortağı olduğu şirketin sigorta primi, sosyal güvenlik destek primi, işsizlik sigortası primi ile bunlara ait gecikme cezası, gecikme zamları ve diğer fer'ilerine ilişkin borçlarından ötürü, (şirketin nevi dikkate alınarak) sorumlu olduğu tutarları,

 

 

4/1-a kapsamında sigortalı sayılanları çalıştırmalarından dolayı yukarıda (a) maddesinde sayılan borçların yanı sıra (c) maddesi kapsamında sigortalı sayılanları çalıştırmalarından dolayı yasal ödeme süresi geçmiş prim, kesenek ve kurum karşılıkları ile bunların gecikme cezası, gecikme zammı ve diğer fer'ileri,

 

 

4/1-a kapsamında sigortalısayılanlardan dolayı yukarıda (a) maddesinde sayılan borçları ile gerek üst düzey yöneticisi olduğu ve gerekse ortağı olduğu şirketin Kuruma olan sigorta primi, sosyal güvenlik destek primi, issizlik sigortası primi ile bunlara ait gecikme cezası, gecikme zamları ve diğer fer’ilerine ilişkin borçlarından ötürü, şirketin nevisi dikkate alınarak sorumlu olduğu tutarlar ile 4/1-b kapsamındaki çalışmasından dolayı yasal ödeme süresi geçmiş prim ve sosyal güvenlik destek primi borçları ile bunların gecikme cezası, gecikme zammı ve diğer fer'ileri,

 

 

4/1-b kapsamında sigortalı sayılmasından veya sosyal güvenlik destek primi ödeme yükümlülüğünden doğan yasal ödeme süresi geçmiş prim, sosyal güvenlik destek primi borçları ve bunların gecikme cezası, gecikme zammı ve diğer fer'ileri, ile gerek üst düzey yöneticisi olduğu ve gerekse ortağı olduğu işveren şirketin 5510 sayılı Kanun kapsamında Kuruma olan sigorta primi, sosyal güvenlik destek primi, işsizlik sigortası primi ile bunlara ait gecikme cezası, gecikme zamları ve diğer fer’ilerine ilişkin borçlarından ötürü, şirketin nevisi dikkate alınarak sorumlu olduğu tutarları.

 

İsteklinin Türkiye genelindeki;

 

1) İlgili kanunlara göre tecil ve taksitlendirilerek ya da özel kanunlara göre yeniden yapılandırılarak ödeme planına bağlanan ve anılan kanunlar gereğince tecil ve taksitlendirmeye ya da yapılandırmaya ilişkin taksit ve/veya cari aya ilişkin ödeme yükümlükleri yerine getirilmiş olması kaydıyla, tecil ve taksitlendirmeye ya da yeniden yapılandırmaya konu prim, sosyal güvenlik destek primi, işsizlik sigortası primi, kesenek, kurum karşılığı ile bunların fer’ileri,

2) Sigorta primine esas aylık kazancın üst sınırının 3 katını aşmayan [10] ve (a) maddesi kapsamına giren (7 numaralı alt bendinde belirtilen alt işveren borçları hariç) sigorta primi, sosyal güvenlik destek primi, işsizlik sigortası primi ile bunların fer’ileri toplamından oluşan borçlar,

3) Sigorta primine esas aylık kazancın üst sınırının 6 katını aşmayan ve (a) maddesinin 7 numaralı alt bendinde belirtilen sigorta primi, sosyal güvenlik destek primi, işsizlik sigortası primi ile bunların fer’ileri toplamından oluşan borçlar,

4) Sigorta primine esas aylık kazancın üst sınırının 3 katını aşmayan ve (b) maddesi kapsamına giren ve 4/1-a kapsamında sigortalı sayılanlara sigorta primi, sosyal güvenlik destek primi, işsizlik sigortası primi ile bunların fer’ileri toplamından oluşan borçlar,

5) Sigorta primine esas aylık kazancın üst sınırının 3 katını aşmayan ve (b) maddesi kapsamına giren ve 4/1-c kapsamında sigortalı sayılanlara ilişkin prim, kesenek, kurum karşılığı ile bunların fer’ileri toplamından oluşan borçlar,

6) Sigorta primine esas aylık kazancın üst sınırının 3 katını aşmayan ve (c) maddesi kapsamına giren ve 4/1-a kapsamında sigortalı sayılanlara ilişkin ((a)   maddesinin 7 numaralı alt bendinde belirtilen borçlar hariç) sigorta primi, sosyal güvenlik destek primi, işsizlik sigortası primi ile bunların fer’ileri toplamından oluşan borçlar,

7) Sigorta primine esas aylık kazancın alt sınırının 3 katını aşmayan[11], (c) maddesi kapsamına giren ve 4/1-b kapsamında sayılan sigortalılığından doğan prim borçları, sosyal güvenlik destek primi borçları ile bunların fer’ileri toplamından oluşan borçlar,

8) Sigorta primine esas aylık kazancın alt sınırının 3 katını aşmayan ve (d) maddesi kapsamına giren ve 4/1-b kapsamında sayılan sigortalılığından doğan prim borçları, sosyal güvenlik destek primi borçları ile bunların fer’ileri toplamından oluşan borçlar,

9) Tasarrufa teşvik kesintisi ve katkı tutarları, konut edindirme yardımı, idari para cezaları borçları,

10) İlgili Kanunlar uyarınca takip ve tahsil görevi verilmiş olan özel işlem vergisi, eğitime katkı payı ve damga vergisi ile bunlara bağlı gecikme zamları.

 

 

İsteklinin;

 

a) İlgili mevzuatına göre tahakkuk eden prim borçlarının süresi içinde ödenmemesi halinde kesinleşmiş prim borcu olduğu,

b) Prim borcuna karşı dava açılması halinde, bu dava sürecinde veya sonucunda takip ve tahsili durduracak geçici veya nihai bir karar bulunmadığı durumlarda kesinleşmiş prim borcu olduğu,

c) Prim borcunun 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri çerçevesinde cebren tahsili yolunda tesis edilen işlemlere karşı dava açılması halinde, bu dava sürecinde veya sonucunda takip ve tahsili durduracak geçici veya nihai bir karar bulunmadığı durumlarda kesinleşmiş sosyal güvenlik prim borcu olduğu,

d) Vadesi geçtiği halde ödenmemiş ancak ilgili kurum tarafından belli bir vadeye bağlanarak tecil edilmiş prim borçlarının, vadesindeki ödemeler aksatılmadığı sürece, kesinleşmiş prim borcu olmadığı kabul edilecektir.

 

İsteklilerin sosyal güvenlik prim borcu olmadığına ilişkin belgeyi işyerinin kayıtlı bulunduğu Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğünden/Sosyal Güvenlik Merkezinden alması, bu belgenin; ilgili müdürlükçe aynı işverene ait Türkiye genelini kapsayacak şekilde yapılacak araştırma neticesinde düzenlenmesi ve ihale tarihi itibarıyla olan durumu göstermesi gerekmektedir.

Aynı isteklinin başka yerlerdeki işyeri sicil kayıtlarına ilişkin sosyal güvenlik prim borcu bulunduğunun idarelerce tespit edilmesi halinde, 4734 sayılı Kanunun 10. maddesi (İhaleye Katılımda Yeterlik Kuralları) uyarınca, kesinleşmiş sosyal güvenlik prim borcu olan istekli ihale dışı bırakılır.

Sosyal güvenlik prim borcu olmadığına ilişkin olarak; gerçek kişi isteklilerin 4/1-a ve 4/1-b kapsamında Kuruma prim borcu olmadığına dair belge, tüzel kişi isteklilerin ise 4/1-a ve 4/1-c kapsamında Kuruma sosyal güvenlik prim borcu olmadığına dair belge vermeleri yeterli olacak, tüzel kişi isteklilerin ortağı olan gerçek kişilerin 4/1-b kapsamında prim borcu olmadığına ilişkin belge istenmeyecektir.

Makale konumuzla doğrudan olmazsa bile dolaylı olarak ilgilendiren bir konuyu da ifade etmekte yarar bulunmaktadır. O da şudur: İhale makamlarınca “e-Borç Sorgulama” seçeneği vasıtasıyla yapılan sorgulamalar sonucunda, yalnızca ihale konusu işleri üstlenen işverenlerin hak edişlerinin ödenmesi veya SGK’ ye olan borçların hak edişlerden kesilmesi mümkün bulunmaktadır. Bahse konu programlar vasıtasıyla yapılan sorgulamalara istinaden, isteklilerin, ihale konusu işle ilgili teminatlarının iadesi mümkün bulunmadığı gibi, 4734 sayılı Kanun uyarınca ihaleye katılmak için SGK’ ye yasal ödeme süresi geçmiş borcunun bulunup bulunmadığının sorgulanması da mümkün bulunmamaktadır. Dolayısıyla, ihalelere katılmak üzere kesinleşmiş sosyal güvenlik prim borcunun olup olmadığına ilişkin yazıların, ilgili Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğünden/Sosyal Güvenlik Merkezinden ya da “e-Borcu Yoktur” programlarından alınması, ihale konusu işleri üstlenen işverenlerin kesin teminatlarının ise, ilgili Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğünce/Sosyal Güvenlik Merkezince düzenlenmiş soğuk damgalı ilişiksizlik belgesi ibraz edilmedikçe iade edilmemesi gerekmektedir.

4734 sayılı Kanuna göre yapılacak ihalelerde, ihale tarihi itibariyle kesinleşmiş sosyal güvenlik prim borcu bulunan istekliler ihale dışı bırakılacaktır. Kesinleşmiş sosyal güvenlik prim borcu sorgulamasında isteklilerin, Türkiye genelindeki borç asıl ve fer’ileri toplamı dikkate alınmaktadır. Prim borcu kavramının içine; sigorta primi, sosyal güvenlik destek primi, işsizlik sigortası primi, bu primlere ilişkin gecikme cezası, gecikme zamları ile diğer fer’ileri girmekte olup, tasarrufa teşvik kesintisi ve katkı tutarları, konut edindirme yardımı, idari para cezaları, ilgili kanunlar uyarınca takip ve tahsil görevi verilmiş olan özel işlem vergisi, eğitime katkı payı ve damga vergisi ile bunlara bağlı gecikme zamları hariç tutulmuştur.

 

Tecil ve taksitlendirmeye ya da yeniden yapılandırmaya giren prim borçları, yukarıda sayılan usul ve esaslara göre sigorta primine esas kazancın alt sınırının 3 katını (2009 yılı ikinci yarısı için 2.079 TL), sigorta primine esas aylık kazancın üst sınırının 3 katını (2009 yılı ikinci yarısı 13.513,50 TL) ve alt işverenlerin prim borcunun olması durumunda sigorta primine esas aylık kazancın üst sınırının 6 katını (2009 yılı ikinci yarısı 27.027 TL) aşmayan prim borçları, kesinleşmiş sosyal güvenlik prim borcu olmadığı değerlendirilecektir.

 

22.08.2009 tarihinde yayımlanan KİGT’nin bu tarihten önceki yürürlükte bulunan KİGT’ten farklı olarak getirdiği en önemli düzenleme; isteklinin 4/1-a kapsamında sigortalı çalıştıran tüzel kişiliği haiz işveren olması halinde;  prim borcunun sadece kendilerine ait ve devir aldıkları işyerlerinde değil, varsa kendi işyerleriyle birleşen veya kendi işyerlerine katılan işyerlerinin de prim borcu ilave edilmiştir. Bunun dışında genelde aynı düzenlemelerin yapıldığı görülmektedir.

 

 

---