3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 1/1 inci maddesine göre, Türkiye’de, ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetler katma değer vergisine tabidir. Teslim ve hizmet işlemlerinde matrah, bu işlemlerin karşılığını teşkil eden bedeldir. KDV Kanununun 20 nci maddesinin (4) numaralı bendine göre ise, belli bir tarifeye göre fiyatı tespit edilen işler ile bedelin biletle tahsil edildiği hallerde tarife ve bilet bedeli KDV dahil edilerek tespit olunur ve vergi müşteriye ayrıca intikal ettirilmez.

 

Bedelin tarife ile tespit edildiği uygulamalardan biri de tacir ve sanayiciler tarafından üretilen bazı mal ve hizmetlerde karşımıza çıkar. 5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanununun[1] 12 nci maddesinin (ı) bendinde “gerektiğinde 507 sayılı Esnaf ve Küçük Sanatkârlar Kanununun 125 inci maddesinde sayılan mal ve hizmetlerin azamî fiyat tarifelerini, kendi üyeleri için,  Bakanlıkça çıkarılacak yönetmeliğe uygun olarak tespit etmek ve onaylamak” odaların görevleri arasında sayılmıştır. Serbest piyasa ekonomisinde mal ve hizmetlerin fiyatları piyasa şartlarında ve arz-talep mekanizması içinde belirlenirken kimi zorunluluklar nedeniyle azami ya da asgari fiyat tarifesi tespit edilmesi zorunlu olabilmektedir.

 

507 sayılı Esnaf ve Küçük Sanatkarlar Kanununun 125 inci maddesine göre, bu Kanuna tabi esnaf ve sanatkârlarca üretilen mal ve hizmetlerin ücret tarifeleri, bağlı bulundukları derneklerce hazırlanır ve mensubu oldukları Birlik Başkanlar Meclisince onandıktan sonra yürürlüğe girer. Başkanlar Meclisi gerekli gördüğünde bu yetkisini birlik yönetim kuruluna devredebilir.

 

Bu yazıda, odalar tarafından belirlenen azami fiyat tarifelerinin niteliği ve tespit yöntemi üzerinde durulacak ve ayrıca azami fiyat tarifesi uygulaması katma değer vergisi mevzuatı çerçevesinde değerlendirilecektir.

 

 

Bu konudaki temel düzenleme olan “Tacir ve Sanayiciler Tarafından Üretilen Mal ve Hizmetlerin Azami Fiyat Tarifelerinin Düzenlenmesi Hakkında Yönetmelik” 15.12.2004 tarih ve 25671 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Buna göre odalar, üyeleri tarafından üretilen ve 507 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Kanununa tabi esnaf ve sanatkarlar odaları tarafından belirlenmiş tarifelere konu mal ve hizmetlere ilişkin tarifeleri kendi üyeleriyle ilgili olarak düzenleyebilir.

 

Odalar, üyelerin talebi üzerine veya doğrudan, tarifesi yapılacak mal ve hizmetler için, varsa bir önceki dönemde tespit edilmiş olan tarifedeki hadler üzerinden, gerekli maliyet hesaplarını yaparak yeni döneme ait tarifeleri hazırlar, tarifelerin hazırlanmasında uzman kişi ve kuruluşların görüşlerine başvurabilir ve çalışma alanı içerisinde bulunan yerleşim yerlerinin ekonomik ve sosyal göstergelerini dikkate alarak ayrı ayrı tarifeler hazırlayabilir. 

 

Tarifeler, yönetim kurulunun teklifi ve meclisin onayıyla yürürlüğe girer. Meclisçe onaylanan tarifeler aynı gün içinde yürürlüğe girer. Onaylanan tarifeler, en geç on gün içinde o yer belediye ve mülki idare amirliği ile esnaf ve sanatkarlar odaları birliğine bildirilir.

 

Üretilen mal ve hizmetlerin ücret tarifelerini içeren belge, tabela, levha, pano ve benzerleri Birlik tarafından belirli tip ve standart ölçülerde hazırlanan örneklerine uygun olarak ilgili odaca bastırılır ve tarifelerin satış bedeli oda tarafından belirlenir. Üyeler, ücret tarifelerini üyesi bulundukları odalardan temin ederler.

 

Tespit edilen tarifeye ilişkin belge, tabela, levha, pano ve benzerleri bu tarifede ücreti belirlenmiş mal ve hizmetin özelliğine ve tüketiciye sunuluş biçimine göre, mal ve hizmetin sunulduğu iş yerinde veya doğrudan üretilen mal üzerinde, tüketiciler veya ilgililerce rahatlıkla görülebilecek ve okunabilecek biçimde asılır, takılır, bulundurulur veya yapıştırılır.

 

Odalarca hazırlanan tarifelere karşı itiraz yolu açıktır. Tarifelere ilişkin itirazları karara bağlamak üzere, o yerin mülki idare amirinin veya görevlendireceği kişinin başkanlığında, ilgili belediyenin konunun uzmanı belediye personeli arasından görevlendireceği bir üye ile tarifeyi düzenleyen oda ve ilgili esnaf ve sanatkarlar odaları birliğinin temsilcilerinden oluşan dört kişilik bir komisyon oluşturulur.

 

Anılan komisyon, itirazları başvuru tarihinden itibaren en geç on beş gün içinde karara bağlar. Belediyeler ve o yerin mülki idare amiri, odalarca tespit edilen tarifeleri uygun bulmadıkları ve bu konuda ilgili odayla anlaşamadıkları takdirde, ayrı ayrı veya birlikte tarifelerin kendilerine yazılı olarak bildirildiği tarihten itibaren on beş gün içinde mülki idare amirliği nezdinde komisyona itiraz edebilir. Fakat komisyona yapılan itirazlar, tarifelerin uygulanmasını durdurmaz. Bu durumda komisyon tarifeyi ya onaylar veya reddeder. Tarifenin reddedilmesi halinde, ilgili oda ya komisyonun ret gerekçelerini dikkate alarak yeni tarifeyi hazırlar ya da komisyon kararının kendisine yazılı bildirim tarihinden itibaren on gün içinde ticari davaları görmeye yetkili mahkeme nezdinde itirazda bulunur. Mahkemenin vereceği kararsa kesindir. Komisyon ret kararı verirse varsa bir önceki dönemde tespit edilmiş tarifeler uygulanır, yoksa tarifelerin uygulanması durdurulur.

 

Tarifelerin üzerinde yazıldığı belge, tabela, levha, pano ve benzerleri üzerinde;

 

a.       Odanın amblemi, unvanı ve soğuk damgası,

b.      Üyenin adı, soyadı, unvanı, oda sicil kayıt numarası ile ticaret sicil numarası,

c.      Odanın tarifeyi tespit tarihi,

d.      Tarifede belirlenen fiyatların azami haddi yer alır. Tarifenin yazıldığı belge, tabela, levha, pano ve benzerleri üzerine ilan veya reklam konulamaz.

 

 

Tarife esaslarına ilişkin şartlara aykırı hareket edenler hakkında 5174 sayılı Kanunun 86-92 nci maddelerinde öngörülen disiplin cezaları ile 93 üncü maddesinde belirlenen para cezalarına ilişkin hükümler uygulanır.

 

Anılan Kanunun 93 üncü maddesinin (b) bendine göre yetkili organlarca alınan kararlara uymayanlara yıllık aidatlarının beş katı tutarında idari para cezası verilir. Bu eylem ve davranışlara ilişkin idarî para cezaları, disiplin kurulunun teklifi ve meclisin kararıyla verilir. İdarî para cezaları aynı fiilin bir yıl içinde her tekrarı için iki kat olarak uygulanır. Bu cezalara karşı tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içinde yetkili idare mahkemesine itiraz edilebilir. İtiraz, verilen idarî para cezasının yerine getirilmesini durdurmaz. Bu Kanunda öngörülen idarî para cezalarına ilişkin zamanaşımı süresi yetkili kuruluşça ihlâlin öğrenildiği tarihten itibaren altmış gün ve her halde ihlâlin vuku bulduğu tarihten itibaren iki yıldır. Para cezası verilmesi ayrıca disiplin cezası verilmesini engellemez.

 

Katma Değer Vergisi Kanununun 20/1 inci maddesine göre, teslim ve hizmet işlemlerinde matrah, bu işlemlerin karşılığını teşkil eden bedeldir. Kural olarak mal teslimleri ve hizmet ifalarında teslim ve hizmet mukabilinde alınan bedel katma değer vergisi matrahını oluşturmaktadır. Mal ve hizmet bedelleri serbest piyasa ekonomisinde arz-talep mekanizması içerisinde belirlenmektedir. Kimi durumlarda bazı mal ve hizmetler için azami ya da asgari fiyat tespiti üretici ya da tüketici çıkarlarının maksimize edilmesi için zaruri olabilmektedir. Ülkemizde, 5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanunu ve 507 sayılı Esnaf ve Küçük Sanatkarlar Kanununa göre, odalar; esnaf, tacir ve sanayiciler tarafından üretilen bazı mal ve hizmetler için azami fiyat tarifesi tespit etmektedirler.

 

KDV Kanununun 20 nci maddesinin (4) numaralı bendine göre ise, belli bir tarifeye göre fiyatı tespit edilen işler ile bedelin biletle tahsil edildiği hallerde tarife ve bilet bedeli KDV dahil edilerek tespit olunur ve vergi müşteriye ayrıca intikal ettirilmez.

9 seri numaralı KDV Genel Tebliğinin (5) numaralı paragrafında belli bir tarifeye göre fiyatı tespit edilen işlerde katma değer vergisinin nasıl gösterileceği izah edilmektedir:

 

“Kanunun 20 nci maddesinin 4 üncü fıkrası, belli bir tarifeye göre fiyatı tespit edilen işlerde, fiyatın katma değer vergisi dahil olarak tespit edilebilmesine imkan vermektedir. Bundan da anlaşılacağı üzere, fiyatı ilgili müessese veya Devlet tarafından önceden belirlenen mal teslimi ve hizmet ifalarında nihai perakende satış fiyatının katma değer vergisi dahil edilerek tespit edilmesi mümkün bulunmaktadır. Bu meyanda gazete, dergi, kitap, ilaç, akaryakıt ve benzerlerinin fiyatı bu şekilde tespit edilebilecek ve malın üzerinde veya ambalajı üzerinde bu fiyat katma değer vergisi dahil perakende satış fiyatı olarak belirtilebilecektir.

 

 

9 seri numaralı KDV Genel Tebliğinden de görüldüğü gibi belli bir tarifeye göre fiyatı tespit edilen işlerde mükellefler vergi dahil olarak önceden tespit edilen fiyatlar üzerinden satış yapacaklar ve ayrıca katma değer vergisi tahsil etmeyeceklerdir. Daha sonra toplam satışlarına iç yüzde oranı uygulamak suretiyle o vergilendirme döneminde beyan etmeleri gereken katma değer vergisini hesaplayacaklardır. Burada dikkat edilmesi gereken bir diğer konu da ikmalen ya da resen tarhiyat yapılması durumunda da tarifede yer alan fiyata katma değer vergisinin dahil olduğu hususudur.

 

---