3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 9 uncu maddesinde, mükellefin Türkiye’de ikametgahının, işyerinin, kanuni ve iş merkezinin bulunmaması hallerinde ve gerekli görülen diğer hallerde vergi alacağının emniyet altına alınması amacıyla, vergiye tabi işlemlere taraf olanları verginin ödenmesinden sorumlu tutma konusunda Maliye Bakanlığına yetki verilmiştir.

 

Bu yetkiye dayanılarak getirilen sorumluluk uygulamalarından biri de tekstil ve konfeksiyon sektöründe tesis edilmiş olup, bu sektörde fason olarak yaptırılan işlerden dolayı kısmi tevkifat yapılması zorunluluğuna ilişkin ilişkin usul ve esaslar 51[1] ve 53[2] seri no lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliğlerinde düzenlenmiştir.

 

 

Katma değer vergisinin sorumluluk esasına göre tevkifata tabi tutulması fason olarak yaptırılan tekstil ve konfeksiyon işlerinde söz konusu olmaktadır.

 

Fason imalatın şartı, imal edilecek mal ile ilgili ana hammadde başta olmak üzere hammaddelerin fason iş yaptıranlarca temin edilmesidir. Bu işlerde eşya bir bütün olarak imal ettirilebileceği gibi, üretim aşamaları itibariyle kısmi olarak fason iş yaptırılması da mümkündür. Örneğin, bir konfeksiyon firmasının pazarlayacağı ceketlerin kumaşını, kesimini, dikimini, ütüleme ve ambalajlamasını ayrı ayrı firmalara fason olarak yaptırması halinde her bir kısım iş tevkifat uygulaması kapsamına girecektir.

 

Tekstil sektöründe tevkifat uygulaması giyim eşyaları ile sınırlı değildir. Buna göre; perde, mobilya kumaşı, havlu, oto koltuk kumaşı, çuval ve benzerleri ile bunların imalinde kullanılacak iplik veya kumaşa verilen fason hizmetlerde de tevkifat uygulanacaktır. Çanta ve ayakkabı dışında deriden mamul giyim eşyasının fason işleri de tevkifat uygulamasına tabidir.

 

Fason olarak yapılan işlerde fason işi yapanlar tarafından kullanılan iplik, tela, fermuar, düğme, astar ve benzeri her türlü yardımcı madde ve malzemeler fason hizmet bedeline dahil edilecektir. Fason iş için kullanılan bu madde ve malzemelerin ayrı fatura edilmesi söz konusu değildir.

 

Fason olarak yaptırılan kapitone işlerinde astarın üzerine sadece elyaf veya elyafla birlikte tül veya tela tatbik edilmektedir. Sadece elyaf tatbik edilen hallerde elyafın, elyaf ile birlikte tül veya telanın tatbik edildiği hallerde elyaf ile tül veya elyaf ile telanın fason iş yaptıranlar tarafından temin edilip fason iş yapanlara astar ile birlikte verilmesi halinde tevkifat uygulanacak, astar hariç yukarıda sayılanların fason iş yapanlarca temin edilip kullanılması halinde ise tevkifat uygulanmayacaktır.

 

Tekstil ve konfeksiyon sektöründeki boya, apre, baskı, yıkama ve kasarlama işlerinde boya ve kimyevi maddelerin işi yaptıranlar tarafından temin edilip, bu işleri yapanlara verilmesi halinde tevkifat uygulanacak, boya ve kimyevi maddelerin bu işleri yapanlar tarafından temin edilip kullanılması halinde tevkifat yapılmayacaktır.

 

Yukarıda sayılanlar dışında kalan, ütüleme, çözgü, haşıl, dikim, kesim, traşlama, zımpara, şardon, yakma, ram, nakış ve benzeri bütün işler tevkifat uygulamasına tabidir.

 

Ancak bu işler yukarıda sayılan boya, baskı, apre, yıkama ve kasarlama işlerinin bir unsuru veya tamamlayıcısı olarak onlarla birlikte yapılıyorsa, aynı faturada gösterilmeleri kaydıyla bu işler tevkifat uygulaması bakımından boya, baskı, apre, yıkama ve kasarlama hizmetleri gibi işlem görecektir.

 

Fason iş yapanların, başkalarına fason iş yaptırmaları her iki fason iş bakımından tevkifat uygulanmasına engel teşkil etmeyecektir. İmal edip pazarladığı pantolonların bir kısmını fason olarak imal ettiren bir mükellef, aynı zamanda ihracatçı firmalara fason olarak erkek takım elbisesi imal ediyorsa, fason yaptırdığı pantolonlar için kendisi tevkifat yapacak, ihracatçıya yaptığı fason takım elbiseler için ise ihracatçı tarafından tevkifat uygulanacaktır.

 

 

Fason olarak yaptırılan tekstil ve konfeksiyon işlerinde, fason hizmet bedeli üzerinden hesaplanan katma değer vergisinin 2/3’ü fason iş yaptıranlar tarafından sorumlu sıfatıyla beyan edilmek üzere tevkifata tabi tutulacak, 1/3’ü ise fason iş yapan kişiye ödenecektir.

 

Fason iş yapanlar tevkifat uygulanacak hizmetleri nedeniyle düzenleyecekleri faturada; fason hizmet bedeli ve bu bedel üzerinden hesaplanan katma değer vergisi ile vergi tutarlarının tevkifat uygulanacak kısmı ile fason iş yaptırandan tahsil edilecek kısmını ayrı ayrı göstereceklerdir.

 

Örneğin, tekstil sektöründe faaliyet gösteren (A) Tekstil ve Örme San. A.Ş. firması, Mart 2005 döneminde imalatçı (B)’ye 200.000 YTL tutarında fason iş yaptırmıştır. (B)’nin bu işlem nedeniyle düzenleyeceği fatura aşağıdaki gibi olmalıdır:

 

İşlem Bedeli                              200.000.-

Hesaplanan KDV (% 18)            36.000.-

Toplam                                      236.000.-

KDV Tevkifatı (2/3)                   24.000.-

Tahsil Edilecek Tutar                212.000.-

Beyan Edilecek KDV (1/3)         12.000.-

 

Bu fatura örneğinde, “KDV Tevkifatı” satırı fason iş yaptıranlar tarafından sorumlu sıfatıyla beyan edilecek vergi miktarını, “Beyan Edilecek KDV” satırı ise fason imalatçı tarafından beyannamesine dahil edilecek tutarı göstermektedir.

 

İmalatçı (B)’nin bu işleme ilişkin muhasebe kaydı şu şekilde olacaktır.

 

                   ../..

120 Alıcılar Hs.                                             212.000.-

 

                     600 Yurt İçi Satışlar Hs.                                      200.000.-       

                     391 Hesaplanan KDV Hs.                                      12.000.-

                                  ../..

 

 

Fason iş yaptıran (A) Tekstil ve Örme San. A.Ş.’nin muhasebe kaydı ise şu şekildedir:

 

                   ../..

730 Genel İmal Giderleri Hs.                        200.000.-

191 İndirilecek KDV Hs.                                 36.000.-

 

                   320 Satıcılar Hs.                                                    212.000.-       

                   360 Ödenecek Vergi Fon Hs.                                   24.000.-

                                  ../..

 

Fason iş yaptıranlar, tevkifat tutarını, teslim veya hizmetin yapıldığı dönemde vergi sorumlularına ait 2 no lu Katma Değer Vergisi Beyannamesi ile beyan edecekler ve bu tutarı aynı döneme ait 1 no lu Katma Değer Vergisi Beyannamesinde indirim konusu yapacaklardır. Fason iş yapana ödenen hesaplanan katma değer vergisinin 1/3’ü tutarındaki kısım ise takvim yılı aşılmamak şartıyla fason işle ilgili faturanın deftere kaydedildiği dönemde indirim konusu yapılacaktır. Yukarıdaki örnekte, fason iş yaptıran (A) Tekstil ve Örme San. A.Ş. Mart 2005 dönemine ilişkin tevkifat tutarı olan 24.000.-YTL’yi  20 Nisan 2005 tarihine kadar 2 no lu beyanname ile beyan edecek ve 26 Nisan 2005 günü akşamına kadar ödeyecektir. Tevkif edilip beyan edilen bu tutar aynı zamanda 1 no lu beyannamede indirim konusu yapılacaktır. Fason iş yapana ödenen 12.000.-YTL’lik kısım ise takvim yılı aşılmamak şartıyla faturanın defterlere kaydedildiği herhangi bir dönemde indirim konusu yapılabilecektir. Fason iş yapan imalatçı Bay (A) ise, tahsil ettiği katma değer vergisi tutarı olan 12.000.-YTL’yi 1 no lu beyannamesinde hesaplanan vergi satırına dahil edecektir. 1 no lu beyannamenin katma değer vergisinin vergi matrahını gösteren satırlarına önce vergi tevkifatı yapılmayan işlem bedelleri, sonraki satırlarına ise üzerinden tevkifat yapılan işlem bedelleri yazılacak, oran sütununda ise bu işlemden dolayı vergi oranı (18/3) olarak gösterilecektir.

 

İndirim için, tevkifat tutarının 2 no lu beyanname ile vergi dairesine beyan edilmesi yeterlidir. Beyan edilen tutarın vergi dairesine ödenmemesi indirimi engellemez. Ancak ödemenin kanuni süre içinde yapılmaması halinde gecikme zammı uygulanacaktır. Beyan edilen tevkifat tutarının ödenmeyip 1 no lu beyannamede de indirim konusu yapılmaması, vergi dairesine süresinde yatırılmayan vergi tutarının gecikme zammı ile birlikte takibine engel teşkil etmez. Aynı şekilde tevkifat tutarı 2 no lu beyanname ile beyan edilmezse, 1 no lu beyannamede indirim konusu yapılmasa bile gecikme faizi ile birlikte cezalı tarhiyat uygulanacaktır.

 

Fason iş yaptıranlar, beyan edilen tevkifata ait tahakkuk fişi ile verginin ödendiğine dair vergi dairesi alındılarının kaşeli ve imzalı fotokopilerini, beyannamenin verildiği tarihi izleyen ayın ilk 10 günü içinde satıcıya intikal ettireceklerdir.

 

Değinilmesi gereken bir başka husus da matrahta değişiklik vuku bulduğu zaman tevkifat uygulamasının ne şekilde olacağıdır? Bilindiği üzere, Katma Değer Vergisi Kanununun 35 inci maddesinde, "malların iade edilmesi, işlemin gerçekleşmemesi, işlemden vazgeçilmesi veya sair sebeplerle matrahta değişiklik vuku bulduğu hallerde, vergiye tabi işlemleri yapmış olan mükellef bunlar için borçlandığı vergiyi, bu işlemlere muhatap olan mükellef ise indirme hakkı bulunan vergiyi değişikliğin mahiyetine uygun şekilde ve değişikliğin vuku bulduğu dönem içinde düzeltir. Şu kadar ki, iade olunan malların fiilen işletmeye girmiş olması ve bu girişin defter kayıtları ile beyannamede gösterilmiş olması şarttır" hükmü yer almaktadır.

 

Buna göre; tevkifat kapsamına alınan tekstil ve konfeksiyon sektöründeki fason işlerde; fiyat farkı, kur farkı ve benzeri nedenlerle tevkifata tabi işlemin bedelinde sonradan bir artış ortaya çıkması halinde, bu artış ile ilgili olarak fatura düzenlenerek katma değer vergisi hesaplanması ve hesaplanan katma değer vergisi üzerinden yukarıda belirtildiği şekilde tevkifat uygulanması gerekmektedir.

 

Malların kısmen iade edilmesi, hizmetin bir kısmının tamamlanması, hizmetin sözleşmede belirtilen evsafa uymaması ve benzeri nedenlerle tevkifata tabi işlem bedelinde sonradan bir azalma meydana gelmişse, azalma miktarı üzerinden aşağıdaki şekilde işlem yapılacaktır.

 

 

(A) Tekstil ve Örme San. A.Ş.'den parçası 200.-YTL’ye 1.000 parçalık fason iş siparişi alan İmalatçı Bay (B), 2005/Mart döneminde bu işle ilgili olarak 200.000.-YTL tutarında fatura düzenlemiş, faturada gösterilen 36.000.-YTL’lik katma değer vergisinin 12.000.-YTL’si imalatçıya ödenmiş, 24.000.-YTL’lik kısmı ise (A) Tekstil ve Örme San. A.Ş. tarafından tevkifata tabi tutularak sorumlu sıfatıyla beyan edilmiştir.

 

İmalatçı Bay (B) bu siparişin 200 adetlik kısmını zamanında teslim edemediğinden bedelde 40.000.-YTL’lik bir azalma meydana gelmiştir.

 

2005/Nisan döneminde ortaya çıkan bu değişiklik nedeniyle tarafların karşılıklı düzeltme yapması gerekmektedir.

 

Buna göre İmalatçı Bay (B), (A) Tekstil ve Örme San. A.Ş.’ye 40.000.-YTL ile birlikte bu tutara ait 7.200.-YTL’lik katma değer vergisinin tevkifata tabi tutulmayan 2.400.-YTL’sini (toplam 42.400.-YTL) iade edecek, 2005/Mart döneminde beyan ettiği 2.400.-YTL’yi 2005/Nisan dönemine ait 1 no lu katma değer vergisi beyannamesinde indirim konusu yapacaktır.

 

(A) Tekstil ve Örme San. A.Ş. ise 2005/Mart döneminde indirim konusu yaptığı 2.400.-YTL’yi, 2005/Nisan döneminde 1 no lu katma değer vergisi beyannamesi ile beyan edecektir.

 

(A) Tekstil ve Örme San. A.Ş., bu fason sipariş nedeniyle tevkifata tabi tutarak beyan ettiği verginin, 40.000.-YTL’ye isabet eden kısmı olan 4.800.-YTL, aynı zamanda indirim konusu yapıldığından, bir düzeltme işlemine konu olmayacaktır.

 

 

Tekstil ve konfeksiyon sektöründe yapılan fason işler dolayısıyla vergi tevkifatı uygulanan mükellefler, bu işlem nedeniyle mahsuben iade talebinde bulunabilecektir.  Mahsup, sadece mükellefin kendi vergi borçları için istenebilecek, başkalarının vergi borçlarına mahsup talep edilemeyecektir. İade alacağının nakden talep edilmesi mümkün bulunmamaktadır.

    

93 seri no lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliğinin[3] yayımlandığı tarihten itibaren mükelleflerin söz konusu işlemlerden doğan iade alacaklarının, kendi Sosyal Sigortalar Kurumu prim borçlarına mahsubu da mümkün hale getirilmiştir.

 

81 seri no lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliğine[4] göre, inceleme raporu ve teminat aranılmadan iade yapılabilmesine imkan veren sınır tekstil ve konfeksiyon sektöründe yapılan fason işler dolayısıyla vergi tevkifatı uygulamasından doğan mahsuben iadelerde 200 milyon liradan 2 milyar liraya (92 seri no lu Genel Tebliğ ile 01/01/2005 tarihinden itibaren 2.000 YTL) yükseltilmiştir.

 

77 seri no lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliğine[5] istinaden, yukarıdaki tutarı aşan mahsuben iade taleplerinin Yeminli Mali Müşavir Tasdik Raporuna göre iadesi mümkündür. Ancak söz konusu Tebliğde tasdik raporuna ilişkin bir dispozisyon öngörülmemiştir. Bununla birlikte, bu raporların da ihracat istisnasından doğan iadelere ilişkin tasdik raporu dispozisyonuna ve söz konusu raporlarda yer alması gereken bilgilere göre düzenlenmesi uygun olacaktır. İncelemesiz ve teminatsız iade limitini aşması ve yeminli mali müşavir tasdik raporu ibraz edilmemesi halinde, mahsuben iade talepleri vergi inceleme raporu sonucuna göre yerine getirilir. Mükelleflerin incelemesiz ve teminatsız iade limitini aşan kısım için teminat göstermeleri halinde mahsup talebi, vergi inceleme raporu veya yeminli mali müşavir tasdik raporu sonucunu beklemeden yerine getirilir. Teminat, söz konusu raporların sonucuna göre çözülür.[6]

 

Mahsup talebinin yerine getirilebilmesi için dönem beyannamesine ek olarak mahsup dilekçesi ve tevkifat uygulanan işleme ait faturaların onaylı örnekleri veya bu faturaların dökümünü ihtiva eden firma yetkililerince onaylanmış bir liste eklenecektir.

 

 

Katma değer vergisi esas olarak mükelleflerce beyan esasına göre tahsil edilen bir vergi olmakla birlikte, bazı hallerde mükellefçe beyan esası yerine mal veya hizmet alıcılarının sorumlu sıfatıyla vergiyi tevkif edip vergi dairesine ödemeleri de söz konusu olmaktadır. Bu sorumluluk duruma göre verginin tamamı veya belli bir bölümü için geçerli olabilmektedir. Alıcıların verginin tamamını sorumlu sıfatıyla tevkif ettikten sonra vergi dairesine beyan edip ödemesi halinde verginin mükellefçe beyan edilmesi zorunluluğu ortadan kalkmış olmaktadır. Tekstil ve konfeksiyon sektöründeki fason işlerden kaynaklanan kısmi tevkifat uygulamasında olduğu gibi, doğan verginin belli oranda tevkif edilip kalan kısmının satıcıya ödendiği durumlarda ise verginin bir kısmı alıcı tarafından, kalan kısmı ise satıcı tarafından beyan edilmektedir. Bununla birlikte, alıcının katma değer vergisinin odağını oluşturan indirim mekanizmasından tam olarak yararlanma hakkı devam etmektedir.

 

Ancak fason iş yapanların hizmet bedeli üzerinden hesaplanan katma değer vergisinin 2/3’ünün alıcı tarafından tevkif edilerek doğrudan vergi dairesine yatırılması, bu mükelleflerin yüklendikleri verginin tamamının indirimle giderilmesine engel olabilmektedir. Bu nedenle, fason iş yapan mükelleflerin yüklendikleri halde, tevkifat uygulaması nedeniyle indiremedikleri verginin iade edilmesi gerekliliği doğmuş ve mahsuben iade imkanı getirilmiştir. [7]

* Maliye Müfettişi

[1] 10/01/1996 tarih ve 22519 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır

[2] 30/03/1996 tarih ve 22596 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır

[3] 19/01/2005 tarih ve 25705 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır

[4] 01/03/2001 tarih ve 24333 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır

[5] 01/12/2000 tarih ve 24247 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır

[6] VURAL Mahmut, Katma Değer Vergisi İade Rehberi, 3. Baskı Eylül 2004, s. 273, 332

[7] VURAL Mahmut, Katma Değer Vergisi İade Rehberi, 3. Baskı Eylül 2004, s. 582