|
İTHAL EŞYASININ GÜMRÜK VERGİSİNE ESAS KIYMETİNİN, 1615 SAYILI KANUNUN
3968 SAYILI KANUNLA DEĞİŞİK 65.MADDESİ UYARINCA YASADA SIRASIYLA ÖNGÖ-
RÜLEN YÖNTEMLERE GÖRE BELİRLENMESİ GEREKTİĞİ HK.
... Gar Gümrük Müdürlüğünde tescil edilen ... gün ve ... sayılı beyan-
name kapsamı eşya nedeniyle tahakkuk ettirilen katma değer vergisinin
kaldırılması istemiyle açılan davanın; 1615 sayılı Kanunun 3968 sayılı
Kanunla değişik 65. maddesinde, ithal eşyasının gümrük vergisine esas
kıymetinin Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşmasının VII. madde-
sinin Uygulanmasına Dair Anlaşma hükümlerine göre tayin ve tespit olu-
nacağı hükmünün yer aldığı, 12.2.1994 tarih ve 21847 sayılı Resmi Ga-
zetede yayımlanan Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşmasının
(GATT) VII. Maddesinin Uygulanmasına Dair Anlaşmaya İlişkin Yönetme-
likte de, ithal edilen eşyanın kıymetinin tespiti için uygulanması ge-
reken yöntem ve kuralların belirlendiği, idarece, yönetmeliğin 6. ve
7. maddelerinde belirtilen yöntemlerle kıymet tespit edilemediğinden,
8. maddesine dayanılarak kıymet tespiti yoluna gidildiği, uyuşmazlık
konusu eşya ile aynı işlevi gördüğü, benzer unsurları taşıdığı, aynı
ülke menşeli olduğu ve kıymeti belirlenen eşyanın ithal edildiği tari-
he yakın bir tarihte ithal edildiği anlaşılan emsal eşyanın benzer eş-
ya olarak kabul edilmesinin yerinde görüldüğü, bu nedenle, yapılan ek
tahakkukta isabetsizlik bulunmadığı gerekçesiyle reddi yolundaki Edir-
ne Vergi Mahkemesinin 15.5.1996 gün ve 1996/235 sayılı kararının; yö-
netmeliğin 5. maddesine göre, gümrük kıymetinin tespitinde, yönetmeli-
ğin 6-12. maddelerinde yer alan yöntemlerin sırasıyla uygulanması ge-
rektiği, olayda ise 6. ve 7. maddelerde yer alan yöntemler atlanarak
8. maddede yer alan "benzer eşyanın satış bedeli yöntemi" ne göre kıy-
metin tespit edilmesinin anlaşma ve yönetmelik hükmüne aykırı olduğu
ileri sürülerek bozulması istenilmektedir.
3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 46. maddesinin 2.
fıkrasında, ithalde alınan katma değer vergisinin, gümrük vergisi ile
birlikte ve aynı zamanda ödeneceği, 48. maddesinde de, bu kanuna göre
vergisi ödenmeden veya eksik ödenerek yurda sokulan eşyaların hiç a-
lınmamış veya eksik alınmış katma değer vergileri hakkında Gümrük Ka-
nunundaki esaslara göre işlem yapılacağı hükmüne yer verilmiştir.
1615 sayılı Gümrük Kanununun 12.2.1994 tarih ve 21847 sayılı
Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 3968 sayılı Kanunla deği-
şik 65 inci maddesinde, "İthal eşyasının gümrük vergisine esas kıyme-
ti, Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşmasının VII. Maddesinin
Uygulanmasına Dair Anlaşma hükümlerine göre tayin ve tespit olunur. Şu
kadar ki, Anlaşmanın 8 inci maddesinin 2 nci fıkrasında belirtilen un-
surlar bu kıymete dahil edilir." hükmü yer almıştır.
1615 sayılı Kanunun değişiklikten önceki 65. maddesi hükmü uya-
rınca, Brüksel Gümrük Kıymeti Tanımı Sözleşmesi kurallarına göre müs-
takil bir alıcı ile bir satıcının tam ve serbest rekabet şartları i-
çinde uyuştukları farz edilen fiyata göre vergilendirme yoluna gidil-
mekte iken, anılan maddede 3968 sayılı Kanunla yapılan değişiklik so-
nucu "Cenevre Kıymet Kodu" benimsenmek suretiyle, ithal edilen eşyanın
gerçekte ödenen veya ödenecek fiyatının vergilendirmeye esas alınacağı
kabul edilmiş bulunmaktadır.
Nitekim, 3968 sayılı Kanunun gerekçesinde; "1615 sayılı Gümrük
Kanununun ithal eşyasının kıymet unsurlarını belirleyen 65 inci madde-
si, 15.12.1950 tarihli Brüksel Gümrük Kıymeti Tanımı Sözleşmesi kural-
larına uygun olarak düzenlenmiştir. Brüksel Gümrük Kıymeti Sözleşmesi-
nin "ithal eşyasının gümrük vergisine esas olan kıymeti, gümrük vergi-
si ödeme mükellefiyetinin başladığı tarihteki normal fiyattır." şek-
lindeki sübjektif esasa dayanan temel prensibi yanı sıra, alıcı ve sa-
tıcı arasında ilişki bulunması halinde kıymetin reddini öngörmesi, sa-
tıcının alıcıya sağlayabileceği makul ölçüdeki iskontoları göz ardı
etmesi, özellikle bazı ülkelerin gümrük idarelerinin keyfi ve hayali
uygulamalarına neden olmuş ve dünya ticaretinin normal akışında aksa-
malara yol açan kıymet araştırmaları, GATT nezdinde "Tarife dışı En-
gel" olarak görülmeye başlanmıştır. Cenevre'de bu sakıncaları giderme-
ye yönelik olarak hazırlanan "Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel an-
laşmasının (GATT) VII. Maddesinin Uygulanmasına Dair Anlaşma'nın onay-
lanması ... tarihli ve ... sayılı Kanunla uygun bulunmuş ve aynı an-
laşma ... tarihli ve ... Sayılı Kararname ile onaylanmış bulunmakta-
dır. Anlaşmanın 21 inci maddesinde öngörülen beş yıllık hazırlık dö-
nemi ... tarihinde sona erecektir. Bu bakımdan, "Cenevre Kıymet Kodu"
diye adlandırılan söz konusu anlaşmanın 12.2.1994 tarihinden önce mil-
li mevzuata uyarlanması zorunlu görülmektedir." denilmektedir.
Bakanlar Kurulunun 27.7.1993 tarih ve 1993/4690 sayılı Kararı
ile onaylanarak 27.8.1993 tarih ve 21681 sayılı Resmi Gazetede yayım-
lanan Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşmasının VII. Maddesinin
Uygulanmasına Dair Anlaşmanın "Genel Tanıtıcı Açıklama" başlıklı giriş
bölümünün 1 inci maddesinde, bu anlaşma çerçevesinde gümrük kıymetinin
belirlenmesinde, öncelikle 1 inci maddede tanımlanan "satış bedeli"
nin esas alınacağı, 1 inci maddenin 8 inci madde ile birlikte mütalaa
edilmesi gerektiği, 8 inci maddenin, içerdiği diğer düzenlemeler dı-
şında, gümrük kıymetinin bir parçasını oluşturduğu kabul edilen, alıcı
tarafından üstlenilmiş, ancak ithal eşyasının gerçekte ödenen veya ö-
denecek fiyatına dahil edilmemiş olan belli unsurlarla ilgili olarak
bu fiyatta düzeltmeler yapılmasını ve alıcıdan satıcıya para dışında
mal veya hizmet şeklinde intikal edebilecek belirli edimlerin de satış
bedeline dahil edilmesini öngördüğü, 1 inci madde hükümlerine göre be-
lirlenemeyen gümrük kıymetinin belirlenmesinde kullanılacak yöntemle-
rin 2 ila 7 nci maddelerde (2 nci ve 7 nci maddeler dahil) yer aldığı,
2. maddesinde ise, gümrük kıymetinin 1. madde hükümlerine göre belir-
lenememesi durumunda, 2 inci veya 3 üncü madde hükümlerine göre kıyme-
te ilişkin esasa ulaşabilmek amacıyla, normal olarak gümrük idaresi i-
le ithalatçının istişarede bulunması gerektiği belirtilmiştir.
Aynı anlaşmanın "Önsöz" bölümünde, anlaşmanın keyfi veya fiktif
gümrük kıymetlerinin kullanılmasını önleyen adil, yeknesak ve tarafsız
bir gümrük kıymeti sisteminin gerekli olduğunu kabul ederek, eşyanın
gümrük kıymetinin belirlenmesinde, mümkün olduğu ölçüde, bu eşyanın
satış bedelinin esas alınması gerektiğinin bilincinde olarak, gümrük
kıymetinin ticari uygulamalarla uyumlu, basit ve adil kıstasları esas
alması ve kıymetin belirlenmesine ilişkin işlemlerin, eşyayı tedarik
edenler konusunda bir ayrım yapılmaksızın genel bir uygulama niteli-
ğinde olması gerektiği hususlarının kabul edildiği açıklanmıştır.
Anlaşmanın Bölüm I'de yer alan "Gümrük Kıymetine İlişkin Kural-
lar" başlıklı 1. maddesinde, "İthal eşyasının gümrük kıymeti, eşyanın
satış bedelidir. Yani ithal ülkesine ihraç amacıyla yapılan satış sı-
rasında ortaya çıkan ve 8. inci maddeye göre gerekli düzeltmelerin ya-
pıldığı, gerçekte ödenen veya ödenecek fiyattır." denilmiş ve eşyanın
satış bedelinin, gümrük kıymetine esas alınabilmesi için gerekli ko-
şullara yer verilmiştir. Anlaşmanın 2. maddesinin 1. fıkrasının (a)
bendinde, 1 inci madde hükümlerine göre belirlenemeyen ithal eşyasının
gümrük kıymetinin, aynı ithal ülkesine ihraç amacıyla satılan ve kıy-
meti belirlenecek eşya ile aynı veya yakın bir tarihte ihraç edilen,
aynı eşyanın satış bedeli, 3. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendinde
de, 1 ve 2 nci madde hükümlerine göre belirlenemeyen ithal eşyasının
gümrük kıymetinin, aynı ithal ülkesine ihraç amacıyla satılan ve kıy-
meti belirlenecek eşya ile aynı veya yakın bir tarihte ihraç edilen,
benzer eşyanın satış bedeli olduğu belirtilerek, 5. 6 ve 7. maddelerde
de, gümrük vergisine esas kıymetin tespitinde uygulanacak yöntemlere
sırasıyla yer verilmiştir.
Anlaşmanın Ek I'ini oluşturan Yorum Notlarının 1 nolu genel no-
tunda ise, 1 ila 7 nci maddelerin (7 nci madde dahil), ithal eşyasının
gümrük kıymetinin bu anlaşma hükümlerine göre nasıl belirleneceğini
gösterdiği, kıymetin belirlenmesine ilişkin yöntemlerin uygulama sıra-
sına göre sıralandığı, gümrük kıymetinin belirlenmesinde öncelikle uy-
gulanacak yöntemin 1 inci maddede tanımlandığı, 2 nolu genel notta da,
gümrük kıymetinin 1 inci madde hükümlerine göre belirlenmesi mümkün
değilse, daha sonraki maddelerin gümrük kıymetinin belirlenmesinde
kullanılabilecek madde bulununcaya kadar sırasıyla izlenmesi gerekti-
ği, 4 üncü maddedeki istisnai hal dışında, bir maddeye göre belirlene-
meyen gümrük kıymeti için kendisinden sonra gelen maddeye geçileceği
açıklanmıştır.
Gümrük Kanununun 65 inci Maddesinin Değiştirilmesine Dair 3968
sayılı Kanunla birlikte, aynı tarih ve sayılı Resmi Gazete yayımlana-
rak yürürlüğe giren Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması
(GATT)'nın VII. Maddesinin Uygulanmasına Dair anlaşma'ya İlişkin Yö-
netmeliğin 1 inci maddesinde, bu yönetmeliğin, Anlaşma hükümleri çer-
çevesinde ithal eşyası kıymetinin tespiti için uygulanması gereken
yöntem ve kuralların belirlenmesi bakımından hazırlandığı, 2 nci mad-
desinde, yönetmeliğin, (gümrük vergisinden muaf olan veya ağırlık esa-
sı üzerinden vergiye tabi bulunan eşya da dahil olmak üzere) gümrük
hattından geçirilen ithal konusu eşyanın kıymetinin belirlenme usulle-
rini kapsadığı, 5 inci maddesinde ise, ithal eşyasının gümrük vergisi-
ne esas alınacak kıymetinin, bu yönetmeliğin 6 ila 12 nci maddelerinde
yer alan yöntemlerin sırasıyla uygulanması yoluyla tayin ve tespit o-
lunacağı, bir yönteme göre belirlenemeyen kıymet için izleyen yönteme
geçileceği belirtilerek, 6 ncı maddede "Satış Bedeli Yöntemi", 7 nci
maddede "Aynı Eşyanın Satış Bedeli Yöntemi", 8 inci maddede "Benzer
Eşyanın Satış Bedeli Yöntemi", 10 uncu maddede "İndirgeme Yöntemi", 11
inci maddede "Hesaplanmış Kıymet Yöntemi" ve 12 nci maddede de "Son
Yöntem" e ilişkin yöntem ve kurallara yer verilmiştir.
Gerek, Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması (GATT)'nın
VII. Maddesinin Uygulanmasına Dair Anlaşma hükümleri, gerekse bu an-
laşmaya ilişkin Yönetmelikte yer alan düzenlemeler karşısında; ithal
edilen eşyanın gümrük kıymetinin belirlenmesinde, öncelikle satış be-
delinin esas alınması, satış bedelinin esas alınması için gerekli ko-
şulların mevcut olmadığının tespit edilmesi halinde de sırasıyla diğer
yöntemlere başvurulması gerekmektedir.
Dosyanın incelenmesinden, yükümlü şirket tarafından 25.8.1994
gün ve 1217 sayılı beyanname kapsamında ithal edilen eşya kıymetinin
düşük görülmesi üzerine idarece yapılan araştırma sonucu 16.8.1994 gün
ve 7588 sayılı beyanname kapsamında ithal edilen eşya fiyatı esas alı-
narak, "benzer eşyanın satış bedeli yöntemi" ne göre kıymet tespiti
yoluna gidilmek suretiyle ek tahakkuk yapıldığı anlaşılmaktadır.
İdare savunmasında, ithal edilen eşyanın gümrük kıymetinin, yö-
netmeliğin 6. ve 7. maddesindeki yöntemlere göre tespit edilememesi
nedeniyle, 8. maddede yer alan "Benzer Eşyanın Satış Bedeli Yöntemi"
ne göre tespit edildiği belirtilmekteyse de, dosyada, gümrük kıymeti-
nin belirlenmesinde "satış bedelinin" esas alınmama nedenleri açıklan-
madığı gibi, "Aynı Eşyanın Satış Bedeli Yöntemi"ne göre kıymetin be-
lirlenemediği hususunda somut herhangi bir bilgi ve belgenin de bulun-
madığı görülmektedir.
Bu durumda, mahkemece, idarenin, yeni yasal düzenleme ve yönet-
melikte belirlenen gümrük kıymetinin tespitine ilişkin kurallara sıra-
sıyla uyulmak suretiyle ithal eşyasının gümrük kıymetinin tespit edi-
lip edilmediği hususu araştırılıp, bunun sonucuna göre karar verilmesi
gerekirken, yönetmeliğin 6 ve 7. maddelerinde belirtilen yöntemlere
göre kıymetin tespit edilemediği kabul edilmek suretiyle, 8. maddeye
göre kıymet tespit edilmesinde isabetsizlik bulunmadığı gerekçesiyle
ek tahakkukun onanmasında isabet görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle, temyiz isteminin kabulüne, mahkeme kara-
rının bozulmasına, karar verildi.
(MT/ES)
(DAN-DER; SAYI:94)
|