1- ACİZ VESİKASINA BAĞLANAN ALACAĞIN DOĞRUDAN KAR/ZARAR HESABINA İNTİ-
KAL ETTİRİLEBİLECEĞİ,

2- DAVACI ŞİRKETİN ORTAKLAR CARİ HESABI KANALIYLA ÖNEMLİ ÖLÇÜDE ORTA-
ĞINA KARŞILIKSIZ OLARAK BORÇ PARA VERMESİNİN KURUMLAR VERGİSİ KANUNU-
NUN 17.MADDESİNE GÖRE ÖRTÜLÜ KAZANÇ DAĞITIMI SAYILDIĞI,

3- DÖNEM SONUNDA DÖVİZ CİNSİNDEN OLAN ALACAKLARIN VERGİ USUL KANUNUNUN
280.MADDESİNDE YAZILI ESASLARA GÖRE DEĞERLEMEYE TABİ TUTULMASI GEREK-
TİĞİ HK.

Tekstil ürünleri imalat ve ihracat işiyle uğraşan yükümlü şirketin
1992 takvim yılı işlemlerinin incelenmesi sonucunda düzenlenen vergi
inceleme raporuna dayanılarak ikmalen ve re'sen salınan kurumlar ver-
gisi, geçici vergi, gelir (stopaj) vergisi ile kesilen kaçakçılık ce-
zalarına karşı açılan davayı; dosyanın incelenmesinden, davacı şirke-
tin 1988, 1989 ve 1990 yıllarında yaptığı ihracattan dolayı yasal def-
terine fatura kuru nazarı dikkate alınarak hasılat yazdığı ihraç bede-
li dövizin getirilmediği, bilançonun aktifinde yurtdışı müşteriler he-
sabında alacak olarak görüldüğü, bu döviz alacağı için değerleme ya-
pılmadığından 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 280.maddesi uyarınca dö-
nem sonu itibariyle geçerli olan döviz alış kuru uygulanarak yapılan
değerlemeye göre matrah farkı tesbit edildiği anlaşılmakta ise de; kur
farkından bulunan matrah farkına neden olan ihracat bedelleri şirket
tarafından nakden ve hesaben elde edilmediğinden ve şirketin dava
konusu kur farkı üzerinde henüz herhangi bir tasarruf yetkisi bulunma-
dığından, tasarruf yetkisi bulunmayan ve tahsil edilmeyen meblağın
matrah farkı kabul edilerek tarhiyat yapılmasında yasal isabet görül-
mediği, öte yandan, inceleme elemanınca aciz vesikasına bağlı alacağın
doğrudan kar-zarar hesabına intikal ettirilemeyeceği, bu tür alacakla-
rın karşılık ayrılarak itfa edileceği, zamanında ayrılmayan bir karşı-
lığın sonradan ayrılmasının sözkonusu olamayacağı belirtilerek
140.803.500.-lira tutarında alacak matrah farkına alınmış olup, Vergi
Usul Kanununun 322. ve 323.maddelerine göre bu tür alacağın değersiz
alacak olarak mukayyet kıymetiyle zarara geçirilmesinde yasaya aykırı-
lık bulunmadığı, ayrıca, mükellef kurumun ihtilaflı dönemde, en büyük
ortağı olan Nail Çay'a önemli ölçüde para vermesi ve sözkonusu borç-a-
lacak işlemleri için herhangi bir faiz geliri tahakkuk ettirilmemesi
nedeniyle yapılan re'sen tarhiyata konu matrah farkına gelince; dava-
cı, ortaklar cari hesabı kanalıyla kurumdan çekilen paraların yine ku-
rumun işlerinde kullanıldığını iddia etmiş ise de, kayıtlarına intikal
etmeyen bu iddialarına itibar etmenin mümkün olmadığı, karşılıksız o-
larak ödünç para vermenin Kurumlar Vergisi Kanununun 17.maddesine göre
örtülü kazanç dağıtımı sayıldığı, bu nedenle re'sen tesbit edilen mat-
rah farkında yasaya aykırılık görülmediği, geçici verginin, verilen
beyannameler üzerinden hesaplanan ve yıl içinde ödenip yılın vergisin-
den mahsup edilmek üzere ödenen peşin vergi niteliğinde olduğu, bir
vergi incelemesi sonucunda kurumların dönem kazancı yeniden tesbit e-
dilerek vergi tarh edildiğine göre bu tür vergi tarhlarında geçici
vergiden söz edilemeyeceği, kaldı ki yasada ikmalen ve re'sen yapılan
tarhiyatlarda ayrıca geçici vergi tarh edileceğine dair bir hüküm de
bulunmadığından, kurumlar vergisine bağlı olarak salınan kaçakçılık
cezalı geçici vergide isabet görülmediği, davacı şirket adına düzen-
lenen "Yeminli Mali Müşavirlik Kurumlar Vergisi İstisna ve İndirim
Tasdik Raporu"na göre ihtilaflı dönem için sanayi ürünleri ihracat is-
tisnası tutarının 1.544.568.980.-lira olarak tesbit edildiği, bu du-
rumrumda şirketin 1992 yılına ilişkin olarak yararlanamadığı istisna
tutarının 372.918.334.- lira olduğu, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu-
nun 3239 sayılı kanunun 64 üncü maddesiyle değişik 94/A-8 nci maddesi
hükmüne göre 372.918.334.- liranın gelir (stopaj) vergisi matrah farkı
olarak alınmasında isabetsizlik görülmediği, öte yandan, matrah farkı
yükümlünün defter ve belgeleri üzerinden tesbit edildiğinden kaçakçı-
lık cezalarının kusur cezasına çevrilmesinin uygun olacağı gerekçesiy-
le kısmen kabul ederek Kurumlar Vergisi tarhiyatını 1.196.198.604.-li-
ra üzerinden değiştiren davacının gelir (stopaj) vergisine ilişkin
kısmını reddeden kaçakçılık cezalarını kusur cezasına çeviren, cezalı
geçici vergiyi kaldıran Bursa Vergi Mahkemesinin 22.11.1994 gün ve
E:1993/1608, K:1994/1243 sayılı kararının; yükümlü şirket tarafından,
örtülü kazanç dağıtımının sözkonusu olmadığı, böyle kabul edilse dahi
uygulanan faiz oranının %75 değil, vadesiz mevduata uygulanan faiz o-
ranının olması gerektiği, davalı idarece, vergi inceleme raporuna da-
yanılarak yapılan tarhiyatın aynen tasdiki gerektiği ileri sürülerek
bozulması istemleridir.

Dayandığı hukuki ve kanuni nedenlerle gerekçesi yukarıda açık-
lanan Bursa Vergi Mahkemesinin 22.11.1994 gün ve 1994/1243 sayılı ka-
rarının aciz vesikasına bağlanan alacağın kaydı nedeniyle ikmalen sa-
lınan Kurumlar Vergisi, örtülü kazanç dağıtımı nedeniyle re'sen salı-
nan Kurumlar Vergisi, kaçakçılık cezalı geçici vergi, gelir (stopaj)
vergisi, kaçakçılık cezalarının kusur cezasına çevrilmesine ilişkin
hüküm fıkraları aynı gerekçe ve nedenlerle Dairemizce de uygun görül-
müş olup, temyiz istemine ilişkin dilekçede ileri sürülen iddialar ka-
rarın bu kısımlarının bozulmasını sağlayacak durumda bulunmadığından
tarafların bu kısımlara yönelik temyiz istemlerinin reddi ile kararın
anılan hüküm fıkralarının onanmasına;

Dönem sonunda değerlenmemiş bakiye dövizle ilgili hüküm fıkra-
sına gelince;

Bu kalemle ilgili uyuşmazlık, davacı şirketin 1988, 1989, 1990
yıllarında ihraç etmiş olduğu emtiadan dolayı döviz cinsinden olan a-
lacaklarının, ihtilaflı dönem sonu kapanış bilançosunun aktifinde, de-
ğerleme günündeki kur üzerinden değil de, fatura tarihindeki kur üze-
rinden yer almasından kaynaklanmaktadır.

213 sayılı Vergi Usul Kanununun 258. maddesinde değerleme,
"vergi matrahının hesaplanması ile ilgili iktisadi kıymetlerin takdir
ve tesbitidir" şeklinde tanımlandıktan sonra aynı Kanunun 280. madde-
sinde, yabancı paraların borsa rayici ile değerleneceği, borsa rayici-
nin tekerrüründe muvaza olduğu anlaşılırsa bu rayiç yerine alış bede-
linin esas alınacağı, yabancı paranın borsada rayici yoksa, değerleme-
de uygulanacak kurun Maliye Bakanlığınca tesbit olunacağı, bu değerle-
me esaslarının yabancı para ile olan senetli veya senetsiz alacaklar
ve borçlar hakkında da uygulanacağı belirtilmiştir.

Anılan Yasa hükümleri uyarınca yabancı para cinsinden olan ala-
cakların değerleme gününde (hesap döneminin sonunda) Kambiyo Mevzuatı
uyarınca yurda getirilmesi zorunlu olan ve olmayan ayırımı yapılmaksı-
zın değerlemeye tabi tutulması ve bu değerleriyle bilançonun aktifine
yazılarak dönem kar/zararının hesaplanması gerekmektedir.

Dosyada mevcut vergi inceleme raporu ve ekli tutanakların ince-
lenmesinden, davacı şirketin 31.12.1988, 31.12.1990, 31.12.1991 ve
31.12.1992 tarihli bilançoların aktifinde yer alan döviz cinsinden
alacakların dönem sonu itibariyle değerlemesinde, dönem sonunda
geçerli olan döviz alış kuru değerlendiği tarihteki kurun dikkate
alındığı ve yukarıda anılan maddede yazılı esaslara göre değerleme
yapılmadığı anlaşılmaktadır.

Bu durumda, dönem sonunda döviz cinsinden alacakların Maliye
Bakanlığınca tesbit edilen dönem sonu kurunun esas alınarak değerleme
yapılması zorunlu bulunduğundan Vergi Mahkemesince, kur farkının nak-
den ve hesaben elde edilmediği gerekçesiyle tarhiyatın bu kısmının
kaldırılmasına karar verilmesinde yasaya uyarlık görülmemiştir.

Açıklanan nedenlerle Vergi Dairesi Müdürlüğü temyiz isteminin
kısmen kabulü ile Bursa Vergi Mahkemesinin 1994/1243 sayılı kararının
dönem sonunda mevcut kur farkına ilişkin hüküm fıkrasının bozulmasına
karar verildi.

(MT/ES)