|
PROFORMA FATURADAKİ FİYAT ESAS ALINARAK İTHAL EŞYASININ GÜMRÜK VERGİ-
SİNE ESAS KIYMETİNİN BELİRLENMESİNİN, 1615 SAYILI KANUNUN OLAY TARİ-
HİNDE YÜRÜRLÜKTE BULUNAN 3968 SAYILI KANUNLA DEĞİŞİK 65.MADDESİNE AY-
KIRI OLDUĞU HK.
... Giriş Gümrük Müdürlüğünde tescil edilen ... gün ve ... sayılı be-
yanname kapsamı eşya nedeniyle yapılan tahakkuku; 1615 sayılı Kanunun
65. maddesi ile gümrük yönetmeliğinin 243. maddesinden bahsedilerek,
ek tahakkukun proforma faturadaki fiyat esas alınarak yapıldığı, oysa
proforma faturadaki fiyatın fiili ithalatın yapılacağı ve vergi ödeme
mükellefiyetinin başladığı tarihe göre farklılık göstermesinin ticari
hayatın bir gereği olduğu, proforma faturadaki fiyatın tahakkuka esas
alınacağına dair ne gümrük kanununda ne de yönetmelikte bir hüküm bu-
lunmadığından, idarece kıymet araştırması yapılmadan proforma fatura-
daki fiyat esas alınarak yapılan ek tahakkukta isabet bulunmadığı ge-
rekçesiyle kaldıran İstanbul 6. Vergi Mahkemesinin 29.12.1995 gün ve
1995/2609 sayılı kararının; 1615 sayılı Kanunun 3968 sayılı Kanunla
değişik 65. maddesinde, ithal eşyasının gümrük vergisine esas kıymeti-
nin Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşmasının VII. maddesinin
Uygulanmasına Dair Anlaşma hükümlerine göre tayin ve tespit olunacağı
hükmünün yer aldığı, söz konusu anlaşmaya ilişkin yönetmeliğin 5. ve
19. maddesi uyarınca, yapılan ek tahakkukun yerinde olduğu ileri sürü-
lerek bozulması istenilmektedir.
3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 46. maddesinin 2.
fıkrasında, ithalde alınan katma değer vergisinin, gümrük vergisi ile
birlikte ve aynı zamanda ödeneceği, 48. maddesinde de, bu kanuna göre
vergisi ödenmeden veya eksik ödenerek yurda sokulan eşyaların hiç a-
lınmamış veya eksik alınmış katma değer vergileri hakkında Gümrük Ka-
nunundaki esaslara göre işlem yapılacağı hükmüne yer verilmiştir.
1615 sayılı Gümrük Kanununun 12.2.1994 tarih ve 21847 sayılı
Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 3968 sayılı Kanunla deği-
şik 65'inci maddesinde, "İthal eşyasının gümrük vergisine esas kıyme-
ti, Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşmasının VII. Maddesinin
Uygulanmasına Dair Anlaşma hükümlerine göre tayin ve tespit olunur. Şu
kadar ki, Anlaşmanın 8'inci maddesinin 2 nci fıkrasında belirtilen un-
surlar bu kıymete dahil edilir." hükmü yer almıştır.
1615 sayılı Kanunun değişiklikten önceki 65'inci maddesi hükmü
uyarınca, Brüksel Gümrük Kıymeti Tanımı Sözleşmesi kurallarına göre
müstakil bir alıcı ile bir satıcının tam ve serbest rekabet şartları
içinde uyuştukları farz edilen fiyata göre vergilendirme yoluna gidil-
mekte iken, anılan maddede 3968 sayılı Kanunla yapılan değişiklik so-
nucu "Cenevre Kıymet Kodu" benimsenmek suretiyle, ithal edilen eşyanın
gerçekte ödenen veya ödenecek fiyatının vergilendirmeye esas alınacağı
kabul edilmiş bulunmaktadır.
Nitekim, 3968 sayılı Kanunun gerekçesinde; "1615 sayılı Gümrük
Kanununun ithal eşyasının kıymet unsurlarını belirleyen 65'inci madde-
si, 15.12.1950 tarihli Brüksel Gümrük Kıymeti Tanımı Sözleşmesi kural-
larına uygun olarak düzenlenmiştir. Brüksel Gümrük Kıymeti Sözleşmesi-
nin "ithal eşyasının gümrük vergisine esas olan kıymeti, gümrük vergi-
si ödeme mükellefiyetinin başladığı tarihteki normal fiyattır." şek-
lindeki sübjektif esasa dayanan temel prensibi yanı sıra, alıcı ve sa-
tıcı arasında ilişki bulunması halinde kıymetin reddini öngörmesi, sa-
tıcının alıcıya sağlayabileceği makul ölçüdeki iskontoları göz ardı
etmesi, özellikle bazı ülkelerin gümrük idarelerinin keyfi ve hayali
uygulamalarına neden olmuş ve dünya ticaretinin normal akışında aksa-
malara yol açan kıymet araştırmaları, GATT nezdinde "Tarife dışı En-
gel" olarak görülmeye başlanmıştır. Cenevre'de bu sakıncaları giderme-
ye yönelik olarak hazırlanan "Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel an-
laşmasının (GATT) VII. Maddesinin Uygulanmasına Dair Anlaşma'nın onay-
lanması 12.5.1988 tarihli ve 3447 sayılı Kanunla uygun bulunmuş ve ay-
nı anlaşma 30.7.1988 tarihli ve 1988/13194 Sayılı Kararname ile onay-
lanmış bulunmaktadır. Anlaşmanın 21'inci maddesinde öngörülen beş yıl-
lık hazırlık dönemi 12.2.1994 tarihinde sona erecektir. Bu bakımdan,
"Cenevre Kıymet Kodu" diye adlandırılan söz konusu anlaşmanın
12.2.1994 tarihinden önce milli mevzuata uyarlanması zorunlu görülmek-
tedir." denilmektedir.
Bakanlar Kurulunun 27.7.1993 tarih ve 1993/4690 sayılı Kararı
ile onaylanarak 27.8.1993 tarih ve 21681 sayılı Resmi Gazetede yayım-
lanan Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşmasının VII. Maddesinin
Uygulanmasına Dair Anlaşmanın "Genel Tanıtıcı Açıklama" başlıklı giriş
bölümünün 1'inci maddesinde, bu anlaşma çerçevesinde gümrük kıymetinin
belirlenmesinde, öncelikle 1'inci maddede tanımlanan "satış bedeli"
nin esas alınacağı, 1'inci maddenin 8'inci madde ile birlikte mütalaa
edilmesi gerektiği, 8'inci maddenin, içerdiği diğer düzenlemeler dı-
şında, gümrük kıymetinin bir parçasını oluşturduğu kabul edilen, alıcı
tarafından üstlenilmiş, ancak ithal eşyasının gerçekte ödenen veya ö-
denecek fiyatına dahil edilmemiş olan belli unsurlarla ilgili olarak
bu fiyatta düzeltmeler yapılmasını ve alıcıdan satıcıya para dışında
mal veya hizmet şeklinde intikal edebilecek belirli edimlerin de satış
bedeline dahil edilmesini öngördüğü, 1'inci madde hükümlerine göre be-
lirlenemeyen gümrük kıymetinin belirlenmesinde kullanılacak yöntemle-
rin 2 ila 7'nci maddelerde (2'nci ve 7'nci maddeler dahil) yer aldığı,
2. maddesinde ise, gümrük kıymetinin 1. madde hükümlerine göre belir-
lenememesi durumunda, 2'inci veya 3'üncü madde hükümlerine göre kıyme-
te ilişkin esasa ulaşabilmek amacıyla, normal olarak gümrük idaresi i-
le ithalatçının istişarede bulunması gerektiği belirtilmiştir.
Aynı anlaşmanın "Önsöz" bölümünde, anlaşmanın keyfi veya fiktif
gümrük kıymetlerinin kullanılmasını önleyen adil, yeknesak ve tarafsız
bir gümrük kıymeti sisteminin gerekli olduğunu kabul ederek, eşyanın
gümrük kıymetinin belirlenmesinde, mümkün olduğu ölçüde, bu eşyanın
satış bedelinin esas alınması gerektiğinin bilincinde olarak, gümrük
kıymetinin ticari uygulamalarla uyumlu, basit ve adil kıstasları esas
alması ve kıymetin belirlenmesine ilişkin işlemlerin, eşyayı tedarik
edenler konusunda bir ayrım yapılmaksızın genel bir uygulama niteli-
ğinde olması gerektiği hususlarının kabul edildiği açıklanmıştır.
Anlaşmanın Bölüm I'de yer alan "Gümrük Kıymetine İlişkin Kural-
lar" başlıklı 1. maddesinde, "İthal eşyasının gümrük kıymeti, eşyanın
satış bedelidir. Yani ithal ülkesine ihraç amacıyla yapılan satış sı-
rasında ortaya çıkan ve 8'inci maddeye göre gerekli düzeltmelerin ya-
pıldığı, gerçekte ödenen veya ödenecek fiyattır." denilmiş ve eşyanın
satış bedelinin, gümrük kıymetine esas alınabilmesi için gerekli ko-
şullara yer verilmiştir. Anlaşmanın 2. maddesinin 1'inci fıkrasının
(a) bendinde, 1'inci madde hükümlerine göre belirlenemeyen ithal eşya-
sının gümrük kıymetinin, aynı ithal ülkesine ihraç amacıyla satılan ve
kıymeti belirlenecek eşya ile aynı veya yakın bir tarihte ihraç edi-
len, aynı eşyanın satış bedeli, 3'üncü maddesinin 1'inci fıkrasının
(a) bendinde de, 1 ve 2'nci madde hükümlerine göre belirlenemeyen it-
hal eşyasının gümrük kıymetinin, aynı ithal ülkesine ihraç amacıyla
satılan ve kıymeti belirlenecek eşya ile aynı veya yakın bir tarihte
ihraç edilen, benzer eşyanın satış bedeli olduğu belirtilerek, 5. 6 ve
7. maddelerde de, gümrük vergisine esas kıymetin tespitinde uygulana-
cak yöntemlere sırasıyla yer verilmiştir.
Anlaşmanın Ek I'ini oluşturan Yorum Notlarının 1 nolu genel no-
tunda ise, 1 ila 7'nci maddelerin (7'nci madde dahil), ithal eşyasının
gümrük kıymetinin bu anlaşma hükümlerine göre nasıl belirleneceğini
gösterdiği, kıymetin belirlenmesine ilişkin yöntemlerin uygulama sıra-
sına göre sıralandığı, gümrük kıymetinin belirlenmesinde öncelikle uy-
gulanacak yöntemin 1'inci maddede tanımlandığı, 2 nolu genel notta da,
gümrük kıymetinin 1'inci madde hükümlerine göre belirlenmesi mümkün
değilse, daha sonraki maddelerin gümrük kıymetinin belirlenmesinde
kullanılabilecek madde bulununcaya kadar sırasıyla izlenmesi gerekti-
ği, 4'üncü maddedeki istisnai hal dışında, bir maddeye göre belirlene-
meyen gümrük kıymeti için kendisinden sonra gelen maddeye geçileceği
açıklanmıştır.
Gümrük Kanununun 65'inci Maddesinin Değiştirilmesine Dair 3968
sayılı Kanunla birlikte, aynı tarih ve sayılı Resmi Gazete yayımlana-
rak yürürlüğe giren Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması (GAT-
T)'nın VII. Maddesinin Uygulanmasına Dair anlaşma'ya İlişkin Yönetme-
liğin 1'inci maddesinde, bu yönetmeliğin, Anlaşma hükümleri çerçeve-
sinde ithal eşyası kıymetinin tespiti için uygulanması gereken yöntem
ve kuralların belirlenmesi bakımından hazırlandığı, 2'nci maddesinde,
yönetmeliğin, (gümrük vergisinden muaf olan veya ağırlık esası üzerin-
den vergiye tabi bulunan eşya da dahil olmak üzere) gümrük hattından
geçirilen ithal konusu eşyanın kıymetinin belirlenme usullerini kapsa-
dığı, 5'inci maddesinde ise, ithal eşyasının gümrük vergisine esas a-
lınacak kıymetinin, bu yönetmeliğin 6 ila 12'nci maddelerinde yer alan
yöntemlerin sırasıyla uygulanması yoluyla tayin ve tespit olunacağı,
bir yönteme göre belirlenemeyen kıymet için izleyen yönteme geçileceği
belirtilerek, 6'ncı maddede "Satış Bedeli Yöntemi", 7'nci maddede "Ay-
nı Eşyanın Satış Bedeli Yöntemi", 8'inci maddede "Benzer Eşyanın Satış
Bedeli Yöntemi", 10'uncu maddede "İndirgeme Yöntemi", 11'inci maddede
"Hesaplanmış Kıymet Yöntemi" ve 12'nci maddede de "Son Yöntem" e iliş-
kin yöntem ve kurallara yer verilmiştir.
Gerek, Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması (GATT)'nın
VII. Maddesinin Uygulanmasına Dair Anlaşma hükümleri, gerekse bu an-
laşmaya ilişkin Yönetmelikte yer alan düzenlemeler karşısında; ithal
edilen eşyanın gümrük kıymetinin belirlenmesinde, öncelikle satış be-
delinin esas alınması, satış bedelinin esas alınması için gerekli ko-
şulların mevcut olmadığının tespit edilmesi halinde de sırasıyla diğer
yöntemlere başvurulması gerekmektedir.
Olayda, yeni düzenlemlerin yürürlüğe girdiği 12.2.1994 tarihin-
den itibaren ithali gerçekleştirilen eşyaların gümrük vergisine esas
kıymetinin, yukarıda açıklanan mevzuat hükümleri doğrultusunda tespiti
gerekirken, bu yöntemlere göre kıymet tespiti yoluna gidilmeden pro-
forma faturadaki fiyat esas alınarak yapılan ek tahakkukta isabet bu-
lunmadığından, ek tahakkuku kaldıran mahkeme kararı sonucu itibarıyla
yerinde görülmüştür.
Açıklanan nedenlerle, temyiz isteminin reddine, mahkeme kararı-
nın onanmasına, karar verildi.
(MT/ES)
(DAN-DER; SAYI:94)
|