ÜRETİM YILINDA SATIN ALINAN ARACIN BİR YIL İÇİNDE SATILMASI NEDENİYLE
BEYAN EDİLEN DEĞERİNİN SAĞLIKLI EMSAL ARAŞTIRMASINA DAYANMAKSIZIN TAK-
DİR EDİLMİŞ OLMASI VE YARGILAMA SIRASINDA DA TAKDİR MATRAHININ DOĞRU-
LU- ĞUNUN KANITLANAMAMIŞ OLMASI NEDENİYLE SATIŞ BEDELİNİN ALIŞ BEDELİ
KADAR OLABİLECEĞİ SONUCUNA VARILMASI VE TARHİYATIN BUNA GÖRE DEĞİŞTİ-
RİLMESİNDE YASAYA AYKIRILIK BULUNMADIĞI HK.

Nakliyecilik yapan yükümlü adına, 3.5.1988 tarihinde sattığı 1987 mo-
del otobüs için beyan ettiği değerin emsallerine nazaran düşük olduğu
görüşüyle takdir komisyonunca belirlenen matrah üzerinden kaçakçılık
cezalı katma değer vergisi ve dahili tevkifat salınmıştır.

Tarhiyata karşı açılan davayı inceleyen Gaziantep Vergi Mahke-
mesi; 3065 sayılı Yasanın 27 nci maddesinin 2 nci fıkrasında bedelin,
emsal bedeline ve emsal ücretine göre açık bir şekilde düşük olduğu ve
bu düşüklüğün mükellefçe haklı bir sebeple açıklanamadığı hallerde,
matrah olarak emsal bedeli veya ücretinin esas alınacağının hükme bağ-
landığı, emsal araştırmasına esas olmak üzere ara kararı uyarınca ver-
gi dairesi ile Şoförler ve Otomobilciler Derneği tarafından bildirilen
değerlerin emsal teşkil edemeyeceğinin anlaşıldığı, ... nolu fatura i-
le satın alınan otobüsün, ... tarihindeki satış bedelinin de bu değer-
de olabileceği kanaatına varıldığı, taşıtın kaza geçirdiği ileri sü-
rülmüşse de kaza raporundan, hasarın taşıtın değerini düşürecek nite-
likte olmadığının anlaşıldığı, gerekçesiyle tarhiyatı ... lira üzerin-
den değişiklikle onamıştır.

Bu karara karşı taraflarca yapılan temyiz başvurusunu inceleyen
Danıştay Dokuzuncu Dairesi 23.2.1993 günlü ve 1993/744 sayılı Kararıy-
la; vergisi uyuşmazlık konusu taşıtın satış bedelinin, taşıtın tüm ö-
zellikleri, yıpranma dereceleri ve satış tarihindeki piyasa durumu na-
zara alınarak emsalleriyle yapılacak karşılaştırma sonucunda saptanma-
sı, takdir komisyonlarınca bahsedilen esaslara uygun şekilde emsal be-
del takdiri yapılmaması halinde ise bu hususun mahkemece bilirkişi in-
celemesi ve emsal mukayesesi suretiyle resen araştırılması gerektiği,
ihtilaf konusu olan ve kaza geçirdiği belgelendirilen taşıtın gerçek
satış bedelinin tespiti teknik bir konu olduğundan, mahkemece emsal
bedelin aracın tüm özellikleri dikkate alınmak suretiyle bilirkişi in-
celemesi yaptırılarak saptandıktan sonra bir karar verilmesi gerekir-
ken, alış bedelini gerçek satış bedeli olarak kabul eden vergi mahke-
mesi kararında yasal isabet bulunmadığı gerekçesiyle kararı bozmuştur.

Bozma kararına uymayan vergi mahkemesi; Danıştay Dokuzuncu Dai-
resinin bozma kararı doğrultusunda bilirkişi incelemesi yapılmasına
... gününde karar verilmiş ise de, söz konusu otobüsün istenilen yerde
hazır bulundurulamadığı, satış tarihi dikkate alındığında bilirkişi
incelemesi yapılmasında yarar bulunmadığı gerekçesiyle davanın kısmen
kabulüne ilişkin kararında direnmiştir.

Direnme kararı vergi dairesi müdürlüğü tarafından temyiz edil-
miş, aracın modeli ve satış tarihi dikkate alındığında yapılan tarhi-
yatın yasaya uygun olduğu ve aynen onanması gerektiği ileri sürülerek
bozulması istenmiştir.

Otobüs işletmeciliği yapan yükümlü adına; ... model otobüsünü
... tarihinde satması nedeniyle beyan edilen satış bedelinin düşük bu-
lunması nedeniyle ve takdir komisyonunca takdir edilen matrah üzerin-
den salınan katma değer vergisi ile kesilen kaçakçılık cezasına karşı
açılan davayı matrahı azaltmak suretiyle kısmen kabul ederek tarhiyatı
değişiklikle onayan vergi mahkemesi ısrar kararı vergi dairesi müdür-
lüğü tarafından temyiz edilmiştir.

Yükümlü, ... gününde satın aldığı ... model otobüsünü ... tari-
hinde satmış ve ... lira satış bedeli beyan etmiştir. Beyan edilen bu
değerin düşük olduğundan bahisle sevk edildiği takdir komisyonu tara-
fından ... lira matrah takdir edilmiş ve belirlenen fark üzerinden uy-
gulanan kaçakçılık cezalı tarhiyata karşı açılan davayı inceleyen
vergi mahkemesi, otobüsün emsal bedelinin saptanabilmesi amacıyla ve-
rilen ara kararı uyarınca vergi dairesi müdürlüğünce bildirilen ...
milyon lira değerin aynı model otobüse ait olmaması Şoförler ve Otomo-
bilciler Derneği tarafından bildirilen 24 milyon lira değerin ise be-
yana göre de çok düşük kalması nedeniyle bu değerlerin bedeli uyuşmaz-
lık doğuran araca emsal teşkil edemeyeceği sonucuna ulaşmıştır.

Satışın yapıldığı tarihten çok uzun zaman geçmiş olması, aracın
en son kimin elinde bulunduğunun belirlenememesi ve satış tarihindeki
durumu hakkında bilirkişi incelemesi yapılmasına da olanak bulunamama-
sı karşısında gününde ... liraya satın alınan otobüsün bir yıl geçme-
den ve ... tarihindeki satış bedelinin de en az bu kadar olabileceği
gerekçesiyle tarhiyatı bu miktara göre değişiklikle onayan mahkeme ka-
rarında yasaya aykırılık görülmemiştir.

Açıklanan nedenlerle temyiz isteminin reddine karar verildi.

(MT/ES)