|
VASITA SATIŞLARINDA KATMA DEĞER VERGİSİNİN KASKO SİGORTA BEDELİ ÜZERİN
DEN DEĞİL, YAPTIRILACAK BİLİRKİŞİ İNCELEMESİ SONUCU BULUNACAK GERÇEK
RAYİÇ BEDEL ÜZERİNDEN TAHAKKUK ETTİRİLECEĞİ HK.
Nakliyecilik faaliyetinde bulunan yükümlünün ticari faaliyette kullan-
dığı kamyonunu 1992 Ekim ayında satışı nedeniyle beyan ettiği satış de
ğerinin emsaline nazaran düşük bulunması nedeniyle takdir komisyonu ka
rarına dayanılarak aracın kasko sigortası bedeli üzerinden re'sen tarh
olunan kaçakçılık cezalı katma değer vergisine karşı açılan davayı;
492 sayılı Harçlar Kanununun 43.maddesinin sonuna 3689 sayılı kanunla
eklenen fıkrada motorlu kara taşıtlarıyla ilgili işlemlerde gösterile-
cek değerin kasko sigorta değerinden aşağı olamayacağının hükme bağlan
dığı, bu madde hükmüne dayanılarak değerinden aşağı olamayacağının hük
me bağlandığı, bu madde hükmüne dayanılarak Maliye Bakanlığınca yayım-
lanan 17 seri nolu Harçlar Kanunu Genel Tebliğinde de motorlu kara ta-
şıtlarının noterliklerde yapılacak alım satım ve taahhütü ile ilgili
işlemlerde gösterilmesi gereken değerin yukarıda sözü edilen kanunun
43.maddesine eklenen fıkra ile belli edilmiş değerden az olmamak üzere
işlemin taraflarca beyan olunacak değeri üzerineden gerçekleştirilece-
ğinin açıklanmış bulunduğu, Harçlar Kanununun 43.maddesinde yapılan dü
zenleme ile gerek satış esnasında noterlerce tahsil edilen vergi ve
harç, gerekse satış dolayısıyla düzenlenen faturalar nedeniyle doğacak
gelir, kurumlar ve katma değer vergisi kayıplarının asgariye indirilme
sinin amaçlandığı, bu açıklamalar karşısında davacı tarafından satışı
yapılan kamyonunun değeri alım satım esnasındaki kasko sigortasına
esas değer olan 98.000.000.-liradan aşağı olamayacağından bu değerin
normal alım satım değeri olarak kabulü ile "Teslim işlemlerinin karşı-
lığını teşkin eden bedel" olarak ilgili dönem katma değer vergisi mat-
rahına esas alınmasının hukuka ve vergiyi doğuran olayın gerçek durumu
na uygun olacağı, söz konusu kamyonun hasarlı olduğu yolunda da bir id
dia ileri sürülmediği, aracın kasko sigorta bedelinin davalı idarece
dönem matrahı olarak belirlendiği anlaşıldığından, ilgili dönem katma
değer vergisi matrahının 98.000.000.-TL olarak saptanmasında yasaya ay
kırılık görülmediği, ancak bu matrah üzerinden tarh edilecek katma de-
ğer vergisine, olayın özelliği ve matrahın bulunuş biçimi gözönüne alı
narak ağır kusur cezası uygulanması gerektiği sonucuna varıldığı gerek
çesiyle kısmen kabul ederek, vergi aslını onayan, kaçakçılık cezasını
ağır kusur cezasına çeviren Kayseri Vergi Mahkemesinin 28.12.1993 gün
ve 1993/1568 sayılı kararının bozulması istenilmektedir.
3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 27.maddesinin 1.fıkrasında,
bedeli bulunmayan veya bilinmeyen işlemler ile bedelin mal, menfaat
hizmet gibi paradan başka değerler olması halinde matrahın, işlemin ma
hiyetine göre emsal bedeli veya emsal ücreti olduğu, 2.fıkrasında, be-
delin emsal bedeline veya emsal ücretine göre açık bir şekilde düşük
olduğu ve bu düşüklüğün mükellefçe haklı bir sebeple açıklanmadığı hal
lerde de, matrah olarak emsal bedeli veya emsal ücretinin esas alınaca
ğı, 3.fıkrasında emsal bedeli ve emsal ücretinin Vergi Usul Kanunu hü-
kümlerine göre tesbit olunacağı hükme bağlanmıştır.
Diğer taraftan, Vergi Usul Kanununun emsal bedeli ve emsal ücreti baş-
lıklı 267.maddesinde emsal bedel gerçek bedeli olmayan veya bilinmeyen
veyahut doğru olarak tespit edilemeyen bir malın değerleme gününde sa-
tılması halinde emsaline nazaran haiz olacağı değer olarak tanımlanmış
takdir esnasında da takdir komisyonunca maliyet bedeli ve piyasa kıy-
metleri araştırılmak ve kullanılmış eşya için ayrıca yıpranma derecele
rinazara alınmak suretiyle takdir yapılacağı, takdir edilen bedellere
mükelleflerin vergi mahkemesinde dava açma hakkının mahfuz olacağı be-
lirtilmiştir.
Olayda, 1992 Ekim ayında satılan kamyon için yümümlünün katma değer
vergisine esas matrahı teşkil eden satış bedelini 30.000.000.-TL beyan
ettiği, idarece bu değerin düşük görülmesi üzerine olayın takdire sevk
edildiği, takdir komisyonunca, anılan yasa hükmünde belirtilen hususla
ra uyulmadan aracın kasko sigorta değeri olan 98.000.000.-liranın mat-
rah olarak takdir edilmesi sonucunda, takdir edilen matrahtan beyan
edilen miktar düşülmek suretiyle idarece kaçakçılık cezalı katma değer
vergisi tarh edildiği anlaşılmıştır.
Ticari faaliyette kullanılan aracın satışı nedeniyle beyan edilen sa-
tış bedelinin idarece düşük görülmesi üzerine olayın takdire sevkedil-
mesi yerindedir. Ancak takdir komisyonunca aracın gerçek satış değeri-
nin ne olabileceği konusunda herhangi bir araştırma yapıllaksızın doğ-
rudan kasko sigorta değeri esas alınarak takdirde bulunulması hatalı-
dır. Nitekim 28.1.1993 tarih ve 21479 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan
170 seri nolu Gelir Vergisi Genel Tebliğinin (D) bölümünde, "Gelir ve
kurumlar vergisi uygulaması bakımından, mükelleflerin satışını yaptık-
ları motorlu kara taşıtlarına ilişkin esas alacakları tutar, gerçek sa
tış bedelidir. Ancak gerçek satış bedelinin emsallerine göre bariz bir
şekilde düşük beyan edilmesi halinde, taşıtın gerçek satış bedelinin
tespiti yoluna gidilebilecektir. Bu tespit işlemi sırasında, diğer un-
surlarla birlikte satış tarihi itibariyle geçerli olan, kasko sigorta-
sna esas alınan bedelden de yararlanılabileceği tabiidir." denildiği
gibi olay tarihinden sonra çıkarılmış olmakla beraber Maliye Bakanlığı
Gelirler Genel Müdürlüğün 6.5.1994 gün ve 1994/2 sıra nolu iç genelge-
sinde "bazı vergi dairelerinin gerçek satış bedelleri konusunda hiç
bir araştırma yapmadan kasko sigortasına esas bedelleri kullanarak mü-
kellefler adına, tarhiyat yaptıkları anlaşılmıştır. Bu uygulama idare
ve mükellefler arasında gereksiz ihtilaflara neden olmaktadır. Bu tür
ihtilaflara yer verilmemesi açısından sadece kasko bedellerinden hare-
ketle mükellefler adına tarhiyat yapılmaması, gerçek satış bedelleri-
nin tespiti sırasında diğer hususlarında incelenmesi gerekmektedir."
denilerek, yürürlükteki yasa hükümleriyle takip edilen amacın, satılan
araçların tüm özellikleri, yıpranma ve hasar durumları ve piyasa koşul
ları gözönüne alınarak gerçek satış bedelinin bulunması olduğu belir-
tilmiştir.
Bu durumda mahkeme tarafından, satışa konu aracın tüm özellikleri dik-
kate alınarak satış tarihindeki emsal bedelinin tesbiti için bilirkişi
incelemesi yaptırılması ve sonucuna göre bir karar verilmesi gerekir-
ken, aracın kasko sigorta değeri esas alınarak yapılan takdire dayalı
cezalı tarhiyatta katma değer vergisinin onanmasında isabet görülmemiş
tir.
Öte yandan, araç satışları noter kanaliyle yapıldığı için idarenin bil
gisi dışında kalamayacağından fark matrah bulunması durumunda kaçakçı-
lık cezası yerine kusur cezası uygulanmalıdır.
Açıklanan nedenlerle, vergi dairesi temyiz isteminin reddine, yükümlü
temyiz isteminin kabulü ile Vergi Mahkemesi kararının, yukarıda belir-
tilen hususlar gözönüne alınarak yeniden bir karar verilmek üzere bo-
zulmasına karar verildi.
(DAN-DER; SAYI:90) ŞT/NÇ
|