1.   GENEL  AÇIKLAMA:

 

     2  Temmuz 1991 tarihli MİLLİYET  Gazetesinde yayınlanan makalemizde, hem sevk               irsaliyesi, hem de fatura yerine geçecek bir belge ihdas edilmek  suretiyle, mal satışlarında         mükerrer belge  külfetinin kaldırılması  önerisinde bulunmuştuk.

 

     Bu önerimizi dikkate alan Maliye Bakanlığı, 12 Eylül 1991 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan 211        No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile İRSALİYELİ FATURA isimli belgeyi ihdas etmiş bulunmaktadır.

 

     Fakat makalemizdeki , mükelleflerin isterlerse ( irsaliye+fatura  ) isterlerse sadece ( irsaliyeli

     fatura )   düzenlemek suretiyle satışlarını belgeleyebilmeleri  gerektiği  yolundaki görüşe rağmen          Bakanlık, mükelleflerin bu iki sistemden birini seçmeleri, yani  ( irsaliye +fatura ) şeklinde           belgeleme  yapanların irsaliyeli fatura kullanmayacağı , keza irsaliyeli fatura kullananların ( irsaliye          + fatura )şeklinde belgeleme yapamayacakları şeklinde düzenlemede bulunmuş, bu nedenle  çok            yararlı olduğuna inandığımız irsaliyeli fatura son derece kısıtlı bir uygulama alanı bulabilmiştir.

 

     Aşağıdaki bölümlerde, irsaliyeli fatura uygulamasına ilişkin 211 nolu Tebliğ hükmü ve bu Tebliğe           yönelik  eleştirilerimiz yeralmaktadır.

 

     İrsaliyeli fatura tatbikatına ilişkin uygulama esasları 211 numaralı V.U.K. Genel Tebliğinde şu   şekilde düzenlenmiştir:

    

     " Sattıkları mallar dolayısıyle Vergi  Usul Kanunu 'nun 231. maddesinin 5 numaralı bendinin      mükelleflere tanıdığı,  malın tesliminden  itibaren faturanın  on gün içinde düzenlenmesi          imkanından vazgeçerek,  bu yükümlülüğü derhal yerine  getirmek isteyen mükellefler, fatura ve    sevk irsaliyesini ayrı ayrı düzenlemeksizin diledikleri takdirde, aşağıda sıralanan esaslara  uygun   olarak  " irsaliyeli  fatura "  düzenleyebileceklerdir.

 

     Bu usulü seçen mükellefler ,  o  takvim yılı sona ermeden fatura veya sevk  irsaliyesinin ayrı ayrı          düzenleyemezler .

 

     "İrsaliyeli  fatura "  uygulamasını seçen mükelleflerden  mal satın  alan mükelleflerin, bu malları            taşımaları veya taşıttırmaları esnasında " irsaliyeli fatura  " bulunması halinde  bunların "sevk        irsaliyesi " düzenleme  yükümlülükleri  yoktur.

 

     Örneği  ekte yer alan " irsaliyeli fatura "   mükellefler tarafından anlaşmalı matbaalarda fatura    ölçülerinde bastırılacaktır. "İrsaliyeli  fatura" ların anlaşmalı matbaalarda bastırılması ve        kullanılmasında  " Vergi  Usul Kanunu Uyarınca Vergi  Mükellefleri Tarafından Kullanılan            Belgelerin Basım ve Dağıtım Hakkında Yönetmelik "  ve " 164 Sıra Numaralı Vergi Usul      Kanunu Genel tebliği"  hükümlerine uyulacaktır. Bununla birlikte, " irsaliyeli fatura "  nın           altında,  "Bu belgenin sevk edilen malla birlikte bulunması halinde ayrıca sevk irsaliyesi  aranmaz"    ifadesine yer verilecektir.

 

     Malı satan mükellefler " irsaliyeli  fatura" yı en az üç örnek olarak  düzenleyeceklerdir. En az   3          nüsha düzenlenmeyen " irsaliyeli  fatura " lar hiç düzenlenmemiş  sayılacaktır.

 

     "İrsaliyeli fatura " nın iki nüshası mutlaka  malı taşıyan araçta  bulundurulacak, yoklama ve      denetimlerde "irsaliyeli fatura" nın iki nüshası da ibraz edilecektir.  Denetim elemanları, kendilerine ibraz edilen "irsaliyeli fatura" nın bir nüshasına adını, soyadını ve ünvanını yazdıktan     sonra tarih belirterek mühürleyip imzalayacak ve ilgiliye iade edecekler; diğer nüshasını da Maliye      ve Gümrük Bakanlığı Gelirler Genel Müdürlüğü  Vergi İstihbarat Şubesine gönderilmek üzere    Defterdarlıklara tevdi edeceklerdir.

 

     "İrsaliyeli  futura" da;  faturayı düzenleyenin adı, ticari unvanı, iş adresi,  bağlı olduğu vergi  ve   hesap numarası, malın nev' î , miktarı, fiyatı ve tutarı ile nereye ve kime gönderildiği ; müşterinin             adı, ticari ünvanı , adresi, varsa vergi dairesi ve hesap numarası, faturanın seri ve müteselsil sıra           numarası, düzenleme tarihi ve SAATİ ile anlaşmalı matbaa ile ilgili bilgilere yer verilecektir. Bu bilgilerin eksik olması halinde " irsaliyeli fatura"  hiç düzenlenmemiş sayılacaktır.

   . İşlerinin gereği "irsaliyeli fatura" uygulamasından yararlanmak isteyen mükellefler, " irsaliyeli    fatura"uygulamasına geçecekleri hesap  döneminden önce anlaşmalı matbaalara " irsaliyeli fatura"       yı bastırmaları gerekmektedir. "İrsaliyeli fatura" uygulamasından  hesap dönemi itibariyle            yararlanılacak; bu uygulamadan ancak  hesap  dönemi  sonunda vazgeçilebilecektir. Bu   uygulamayı seçen mükellefler, alıcıya teslim etmek üzere yaptıkları mal satışlarını, sadece      "irsaliyeli fatura" ile belgelendirebileceklerdir. Bu mükelleflerin ayrı ayrı  fatura veya irsaliye       düzenleme yetkileri yoktur. Ayrı fatura veya sevk irsaliyesi düzenlenmesi halinde bu belgeler hiç   düzenlenmemiş sayılacaktır.

 

     "İrsaliyeli fatura" uygulamasına hesap dönemi içinde geçilmez, kesinlikle hesap dönemi başında          geçilmesi gerekir.  Yeni işe başlayanlar ise başlama tarihinden itibaren bu usulü seçebilirler; daha            sonra hesap dönemi içinde usulün değiştirilmesi mümkün değildir. Dolayısıyla bu durumdaki         mükellefler hem "irsaliyeli fatura" ,hemde ayrı ayrı fatura ve irsaliye düzenlemezler .

    "İrsaliyeli fatura" düzenleme  usulünü  seçen mükelleflerin daha önce notere tasdik ettirdikleri   veya anlaşmalı matbaalara bastırdıkları kullanılmamış sevk irsaliyeleri ve faturalar mükelleflerce         bağlı oldukları vergi  dairelerine götürülecek ve vergi dairelerince bu belgeler iptal edilecektir.

     Bu tebliğle yapılan düzenlemeler dışında, fatura ve sevk irsaliyesine ilişkin olarak daha önce     yapılan düzenlemeler yürürlükte olup, uygulanmasına devam olunacaktır. "

 

 

*    Yukarıda izah ettiğimiz gibi irsaliyeli  fatura , belge mükerrerliğini önleme bakımından olumlu bir           ana       fikir sonucu ortaya çıkmıştır. Eğer mükellefler irsaliyeli fatura yanısıra diledikleri  veya  ihtiyaç duydukları takdirde önce sevk irsaliyesi, sonra ( 10 gün içinde ) fatura düzenleyebilseydiler,         irsaliyeli fatura yaygın bir belge türü olabilirdi. Fakat bu üç belge türünün  isteğe bağlı olarak bir   arada kullanılmasını yasaklar şekilde düzenleme yapıldığı için, bize göre " irsaliyeli fatura" adlı      belge ölü  doğmuştur.

 

     Öte yandan aynı mükellefin bir kısım satışlar için ( irsaliye +fatura ) bazı  satışlar için irsaliyeli              fatura düzenlemesinde kayda değer bir  mahsur  göremiyoruz.

 

*    İrsaliyeli  fatura kullanma yönünde tercihde bulunan mükellefler de diğer mükellefler gibi , kendi            işyerleri arasında mal taşıma, fasoncuya mal götürüp getirme gibi hallerde sevk irsaliyesi          düzenlemek mecburiyetindedir .  Halbuki irsaliyeli fatura kullananların sevk irsaliyesi kullanması               yasaklanmıştır.

 

     Bu durumda mantıken satış dışı nedenlerle yapılan taşımalarda fiyatsız ve meblağsız  irsaliyeli fatura kullanılmaktadır.Böyle bir tatbikat ise yol denetimlerinde sorun çıkmasına sebep            olmaktadır .       

 

*    Sevk irsaliyesi ile malı sevk edip 10  günlük süre içinde fatura kesmek şeklinde  uygulamada  10         gün veya daha  kısa bir periyot  içindeki muhtelif teslimatları tek fatura ile belgelemek      mümkündür. Halbuki irsaliyeli fatura düzenleme tercihinde bulunan mükellefler  bu imkandan           tamamıyle yoksundurlar. Yani herbir sevkiyatları için  ayrı irsaliyeli fatura düzenlemek      zorundadırlar.

 

*    Firmaların mal teslimi  yanında, vade farkı , fiyat  farkı  veya muhtelif  hizmetler  nedeniyle hizmet         faturası kesmeleri mümkündür. İrsaliyeli fatura  kullanma yönünde tercihte bulunulduğu takdirde,      hizmetlerin dahî  irsaliyeli fatura ile belgelenmesi gerekmektedir. Münhasıran mal  teslimi dikkate      alınarak ihdas edilen irsaliyeli fatura  hizmet  tesliminde  kullanıldığında , şeklen yakışıksız bir      görüntü arz  etmektedir.

 

*    İrsaliyeli faturalara düzenleme saatinin yazılması mecburî  olup saat yazma işlemi hem ek       külfet    getirmekte,       hem de saat yüzünden sorun çıkmaktadır. Faturada ve irsaliyede düzenleme saati           belirtilmesine yasal olarak gerek görülmemiş olmasına  karşın irsaliyeli faturada saat belirtilmesi mecburiyetine  anlam veremiyoruz.

 

     BÜTUN  BU NEDENLERLE, İRSALİYELİ  FATURA  KULLANAN  MÜKELLEFLERE, AYNI       ZAMANDA ( İRSALİYE +10 GÜN İÇİNDE FATURA )  ŞEKLİNDE  DE BELGELEME  SERBESTİSİ  TANINMASI  (VE SAAT BELİRTME  MECBURİYETİNİN  KALDIRILMASI )           GEREKTİĞİ KANATİNDEYİZ.