|
KÖRFEZ SAVAŞI (1990) NEDENİYLE IRAK'TAN PETROL ALIMININ
DURDURULMASININ, DAVACI ŞİRKETİN İHRACATI TAAHHÜDÜNÜ YERİNE
GETİREMEMESİNDE MÜCBİR SEBEP OLUŞTURUP OLUŞTURMADIĞININ MAHKEMECE
DEĞERLENDİRİLMESİ GEREKTİĞİ HK.
Davacı şirketin, ihracatı teşvik belgesinde yer alan ihracat taahhü-
dünü %11.80 oranında gerçekleştiremediğinin tespiti üzerine, yine aynı
belge kapsamında kullandığı kredi nedeniyle alınmayan banka ve sigorta
muameleleri vergisinin, yerine getirilmeyen taahhüt oranına isabet e-
den kısmı üzerinden yapılan kaçakçılık cezalı tarhiyatın kaldırılması
istemiyle açılan davada; 3505 sayılı Kanunun geçici 2. maddesi ile bu
kanuna göre çıkarılan 1 seri nolu Tebliğ hükümleri açıklandıktan son-
ra, davacı tarafından, olayda mücbir sebep bulunduğu ileri sürülmekte
ise de, 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 13. maddesinde sayılan mücbir
sebeplerin, vergi ödevlerinin yerine getirilmesi ile ilgili olduğu, u-
yuşmazlığın ise, kullanılan prefinansmana ait ihracat taahhüdünün ye-
rine getirilmemesinden doğduğu dikkate alındığında, bu iddianın yerin-
de görülmediği, davacı şirkete kullandırılan prefinansman kredisinin
464.990.-dolarlık kısmının yurda getirilmediği sabit olduğuna göre de,
3505 sayılı Kanunun geçici 2. maddesinin (e) fıkrası hükmü uyarınca,
davacı adına yapılan banka ve sigorta muameleleri vergisi tarhiyatında
isabetsizlik bulunmadığı, ancak, davacının kastının bulunmaması nede-
niyle olayda ağır kusur cezası uygulanması gerektiği, zira, yukarıda
anılan 1 seri nolu Tebliğin IV-b bendinde de, vergi zıyaı cezalarının
tatbikinde, mükellefin fiilinin (yani kastının bulunup bulunmadığının)
dikkate alınacağının belirtildiği gerekçesiyle vergi aslını aynen ona-
mak, kaçakçılık cezasını ise ağır kusura çevirmek suretiyle tarhiyatı
tadilen tasdik eden Gaziantep Vergi Mahkemesinin 22.12.1993 günlü,
1993/1786 sayılı kararının; Tüpraş'ın, 20.1.1990 tarihinden itibaren
Irak'tan petrol alımını durdurduğu, iki ülke heyetleri arasındaki gö-
rüşmeler devam ederken bu kez de, 7.8.1990 tarihinde meydana gelen
Körfez Savaşı ve ardından yürürlüğe konulan (Irak'a) ekonomik yaptırım
kararları nedeniyle taahhüdün yerine getirilmediği, 31.12.1988 tarihi-
ne kadar tahakkuk eden 1.526.000.-Amerikan doları navlun alacağının da
tahsil edilemediği ileri sürülerek bozulması ve duruşma yapılması is-
tenilmektedir.
Dosyanın incelenmesinden, davacı şirketin, Irak'ta bulunan bir
petrol rafinerisinden, Batman Petrol Rafinerisine ham petrol taşımak
için, Irak'ta yerleşik bir şirketle, 16.8.1989 - 15.8.1990 tarihleri
arasında geçerli bir sözleşme düzenlendiği, söz konusu taşıma işinin
prefinasmanı için, Vakıflar Bankasından, 3.472.279.-Amerikan doları
ana para ve 464.990.-Amerikan doları faiz ve masraflar olmak üzere
toplam 3.937.269.-Amerikan doları kredi kullandığı, 89/2 sayılı İhra-
catı ve Döviz Kazandırıcı Faaliyetleri Teşvik Tebliği'nin 36. maddesi-
nin (i) fıkrası uyarınca davacı şirkete verilen 21.6.1989 tarihli İh-
racatı Teşvik Belgesinde ihracat taahhüdünde bulunulduğundan, kullanı-
lan krediye ait banka ve sigorta muameleleri vergisinin tahsil edilme-
diği, daha sonra, ihracat taahhüdünün %11.80 oranında yerine getiril-
mediğinin tespiti üzerine de, daha önce alınmayan banka ve sigorta
muameleleri vergisinin bu orana karşılık gelen kısmına 89/2 sayılı
Tebliğin 47. maddesi uyarınca müeyyide uygulanmak suretiyle, söz ko-
nusu verginin kaçakçılık cezalı olarak mükellefinden istenildiği anla-
şılmaktadır.
Vergi Usul Kanununun 13. maddesinde, mücbir sebepler 4 fıkra
halinde sayılmış, anılan maddenin 3. fıkrasında, kişinin iradesi dı-
şında vukua gelen mecburi gaybubetler, mücbir sebep olarak belirtil-
miştir.
Uyuşmazlık konusu olayda, davacı şirket tarafından, gerek dava
gerekse temyiz dilekçelerinde, 20.1.1990 tarihinden itibaren, Irak'tan
yapılan petrol alımının Tüpraş tarafından durdurulduğu, ihracatı teş-
vik belgesinde taahhüt edilen döviz gelirinin elde edildiği taşımacı-
lık faaliyetinin de bu tarihten itibaren durduğu, petrol alımı konu-
sunda Irak ve Türkiye heyetleri arasındaki görüşmeler devam ederken,
bu kez de, 7.8.1990 tarihinde meydana gelen Körfez Savaşı nedeniyle,
31.12.1989 tarihi itibarıyla tahakkuk eden 1.526.000.-dolarlık alaca-
ğın dahi tahsil edilemediği, dolayısıyla, ihracat taahhüdünün tamamı-
nın, elde olmayan nedenlerle yerine getirilemediği ileri sürülmekte-
dir.
Mahkemece, Vergi Usul Kanununun 13. maddesinde sayılan mücbir
sebeplerin, vergi ödevlerinin yerine getirilmesi ile ilgili olduğu ka-
bul edilerek, olaya uygulanma imkanının bulunmadığı gerekçesiyle bu
yöne ilişkin davacı iddiası reddedilmiş ise de; anılan kanun maddesin-
de mücbir sebepler sayılmış, hangi hallerde sayılan bu sebeplerin uy-
gulanacağı ise madde hükmünde belirtilmemiştir.
Bu itibarla, davacı tarafından ileri sürülen mücbir sebeplerin
olay tarihinde mevcut olup olmadığı hususunda yapılacak araştırma so-
nucu elde edilecek bilgiler, Vergi Usul Kanununun 13. maddesinin yuka-
rıda açıklanan 3. fıkrası göz önünde bulundurulmak suretiyle değerlen-
dirilerek, bu değerlendirme sonucuna göre bir karar verilmesi gerekir-
ken, davanın yazılı gerekçeyle reddi yolundaki mahkeme kararında isa-
bet görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle, temyiz isteminin kabulüne, mahkeme kara-
rının bozulmasına karar verildi.
(MT/ES)
|