Danıştay Dördüncü Daire 

Asıl işlevi gerçek geliri ya da ona en yakın geliri saptamak olan takdir komisyonu, hayat standardı gösterge tutarlarım esas alarak matrah takdir edemez. Çünkü, hayat standardı esası bir kanuni ölçüdür. Re'sen tarhiyatta kanuni ölçü değil, araştırma ve incelemeye dayalı gerçek gelir ya da ona en yakın gelir gerekçesiyle birlikte tespit edilir. İstemin Özeti: 1991 Yılı gelir vergisi beyannamesini vermediği ileri sürülerek davacı adına re'sen takdir yoluyla gelir vergisi salınmış, kaçakçılık cezası kesilmiştir. Ankara 7.Vergi Mahkemesinin 26.11.1993 Günlü ve E: 1993/875, K: 1993/1723 Sayılı kararıyla; beyanname verilmediğinden dönem matrahının tespiti için re'sen takdire gidilmesinin yerinde olduğu, ancak tarhiyatın dayanağı olan takdir komisyonu kararında hiçbir somut kanıt gösterilmediği ve genel ifadelerle matrah takdir edildiği gerekçesiyle vergi ve cezanın kaldırılmasına karar verilmiştir. Vergi Dairesi Müdürlüğü, takdir komisyonunca ilgili yıl hayat standardı temel gösterge tutarı esas alınarak matrah takdirinin yerinde olduğunu ileri sürerek kararın bozulmasını istemektedir. Karar: Uyuşmazlık, davacının 1991 takvim yılı gelir vergisi beyannamesini vermemesi üzerine takdir komisyonunca ilgili yıl hayat standardı esasına ilişkin göstergeler esas alınarak saptanan matrah üzerinden yapılan tarhiyata ilişkin bulunmaktadır. 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu'nun ' hayat standardı esası' başlıklı mükerrer 116. maddesinde yapılmış olan düzenleme ile gerçek usulde gelir vergisine tabi ticari, zirai veya mesleki kazanç sahiplerinin beyan ettikleri gelirlerin, maddede belirtilmiş olan temel gösterge ile hayat standardı göstergelerine göre belirlenecek olan tutardan düşük bulunması halinde, maddeye göre tespit olunan miktarın vergi tarhına esas alınacağı öngörülmüştür. Öte yandan vergi beyannamesi vermeyenler hakkında 213 Sayılı Kanun'un 30. maddesi 1. bendi hükmünden hareketle vergi matrahının tamamen veya kısmen defter, kayıt ve belgelere veya kanuni ölçülere dayanılarak tespitinin mümkün olmadığının kabul edilmesi suretiyle re'sen takdir yoluna başvurulmasında kanun hükümlerine bir aykırılık bulunmamaktadır. Ancak, asıl işlevi gerçek geliri ya da ona en yakın geliri saptamak olan takdir komisyonunun başkaca hiçbir inceleme ve araştırma yapmaksızın hayat standardı esasına ilişkin göstergeleri esas almak suretiyle matrah belirlemiş olması, olayın re'sen takdire sevk edilmesinin yasal gerekçesi ile çelişmektedir. Çünkü; hayat standardı esası bir kanuni ölçüdür ve olay beyanname verilmemiş olmasının ortaya çıkardığı hukuki durum nedeniyle re'sen takdire sevk edilirken matrahın bu kanuni ölçüye göre tespitinin de artık mümkün olmadığı kabul edilmiştir. Buna rağmen matrahın takdir komisyonunca bu kanuni ölçüye göre tayin ve takdir edilmiş olması 213 sayılı Kanun'un 30. maddesine açık olarak aykırılık oluşturmuştur. Takdir Ko^ misyonunca belirlenecek olan matrahın inceleme ve araştırmaya dayalı gerçek geliri ya da ona en yakın geliri, müstenidatın da açıklamak suretiyle yansıtması zorunlu olup takdir komisyonundan bu esasa göre belirlenmesi istenen matrahın artık kanuni ölçülere dayandırılmak suretiyle tayin ve tespiti mümkün bulunmamaktadır. Bu hukuki durum, hayat standardı esasına göre alınmakta olan verginin niteliği itibariyle asgari zorunlu bir vergi oluşundan bahisle de değiştirilemez. Kanuni ölçü eğer vergi dairesince uygulanıyor ise asgari zorunlu vergi alınacağı kuşkusuzdur. Ancak olay kanunun emri gereği olarak vergi dairesinden takdir komisyonuna intikal etmiş ise artık asgari zorunlu vergi değil, gerçek ya da ona en yakın vergi, üstelik de gerektirdiği vergi cezası ile birlikte alınacaktır. Temyiz isteminin açıklanan nedenlerle reddine oyçokluğuyla karar verildi.* * Azlık Oyu: Davacının, dönem beyannamesini' vermediği ve bu nedenle olayda re'sen takdir nedeni bulunduğu hususu temyiz istemine konu edilen mahkeme kararında da tespit ve kabul edilmesine rağmen tarhiyat takdir komisyonunca somut kanıt gösterilmeden genel ifadelerle matrah takdir edilmiş olması nedeniyle kaldırılmıştır. Mahkemenin karara esas aldığı tespitleri doğrudur. Ancak, matrah takdirinde, hayat standardı esasına göre belirlenen temel gösterge miktarının esas alındığı ve bu tutarın dönem matrahı olarak kabul edildiği de görülmektedir. Gelir Vergisi Kanunu'nun Mükerrer 116. maddesinde öngörülen 'hayat standardı esası', yükümlülerin özel yaşantılarım sürdürebilmeleri için yapmaları gereken asgari harcamalarla beyanlarının doğruluğunun araştırılmasında bir 'kanuni ölçü' olarak öngörülmüştür, maddede yer alan hükümlerde yükümlülerin beyan ettikleri gelirin (zarar beyan edilmesi hali dahil) hayat standardı esasına göre belli edilen tutarın altında olamayacağı, bunun altında beyanda bulunulması halinde, bu esasa göre tespit olunan miktarın vergi tarhına esas alınacağı belirtilmiştir. Beyanname vermiş olan yükümlülerin ödemek zorunda oldukları bu asgari verginin, kanuni zorunluluğa rağmen beyanname vermeyenlerden alınamamasının makul bir açıklaması yoktur. Bu hususun kanunda özel olarak düzenlenmemiş olması, beyanname vermeyen mükelleflerin dönem matrahının takdirinde, başka ölçü ve delil bulunamıyorsa, hayat standardı esasına göre hesaplanan tutarın ölçü ve delil olarak kullanılmasına engel değildir. Takdir komisyonu kararında ifade edilmemekle beraber, hayat standardı esasına göre belirlenen asgari tutar dönem matrahı olarak takdir olunduğuna göre, matrahın genel ifadelerle ve somut kanıt gösterilmeden tespitinden söz edilerek kaldırılmasında isabet yoktur. Bu nedenle mahkeme kararının bozulması gerektiği görüşüyle karara karşıyız.