|
İSTİSNA KAPSAMINDA OLDUĞU HALDE TAHSİL VE BEYAN EDİLEN KATMA DEĞER
VERGİSİNİN İADE EDİLEMEYECEĞİ HK.
Davacı üst birliğin, üye konut kooperatiflerine yapılan altyapılı arsa
teslimleri nedeniyle hesapladığı ve ihtirazi kayıtla verdiği 1995 Ey-
lül dönemine ilişkin beyannamede indirim konusu yaptığı katma değer
vergisinin geri ödenmesi istemiyle açılan davada; 1163 sayılı Koopera-
tifler Kanununa göre kurulmuş bulunan ve konut yapımı gayesiyle alt
yapısı tamamlanmış arsa temin ederek bunları ilgililere teslim ettiği
anlaşılan kooperatifler birliğinin yapmış olduğu bu teslimin, 3065 sa-
yılı Kanunun 1/1. maddesi kapsamında değerlendirilemeyeceği, öte yan-
dan 2982 sayılı Kanun hükümlerine göre, konut inşaatı için arsa veya
arazinin temin edilmesi sırasında önceden alınan vergi, resim ve harç-
ların tahsilinden vazgeçildiği diğer taraftan, 3065 sayılı Kanunun ge-
çici 8. maddesinde ise faydalı alanı 150 m2'yi geçmeyen konutların
teslimi ile konut yapı kooperatiflerine yapılan taahhüt işlerinin
31.12.1995 tarihine kadar katma değer vergisinden müstesna olduğunun
açıklandığı, bu durumda yukarıda açıklanan kanun hükümleri çerçevesin-
de kendisine bağlı bulunan kooperatiflere 2982 sayılı Kanun gereği ko-
nut yapımı için arsa temin eden davacı birliğin ilgili dönem için ih-
tirazi kayıtla vermiş bulunduğu katma değer vergisi beyannamesi esas
alınarak indirim konusu yapılan katma değer vergisinin davacı kuruma
iadesine karar veren ... Vergi Mahkemesinin ... gün ve 1996/1412 sayı-
lı kararına karşı yapılan temyiz başvurusunun reddine ilişkin Danıştay
Onbirinci Dairesinin ... gün ve 1997/3104 sayılı kararının; vergi dai-
resi müdürlüğü tarafından uyuşmazlık dönemine ait beyannamede devreden
katma değer vergisi beyan edildiği, bu nedenle iadenin sözkonusu ola-
mayacağı ileri sürülerek düzeltilmesi istenilmektedir.
Karar düzeltme dilekçesinde ileri sürülen hususlar, 2577 sayılı
İdari Yargılama Usulü Kanununun 54. maddesinin (c) fıkrasına uygun gö-
rüldüğünden Danıştay Onbirinci Dairesince verilen 25.9.1997 gün ve
E:1996/7115, K:1997/3104 sayılı karar kaldırıldıktan sonra işin esası
yeniden incelendi;
Uyuşmazlık, davacı konut kooperatifleri üst birliğinin, üye ko-
operatiflere teslim ettiği arsalar nedeniyle hesapladığı ve yüklendiği
katma değer vergisinden indirerek ihtirazi kayıtla verdiği beyanname-
lerde gösterdiği katma değer vergisinin geri ödenmesine hükmeden vergi
mahkemesi kararının bozulması istemine ilişkindir.
3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 1/1. maddesinde tica-
ri, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde ya-
pılan teslim ve hizmetlerin vergiye tabi olduğu hükme bağlandıktan
sonra 2. ve 3. bendlerinde katma değer vergisinin konusunu teşkil iş-
lemler sayılmış, aynı maddenin 2. fıkrasında ticari, sınai, zirai faa-
liyet ve serbest meslek faaliyetinin devamlılığı, kapsamı ve niteliği-
nin Gelir Vergisi Kanunu hükümlerine göre, Gelir Vergisi Kanununda a-
çıklık bulunmadığı hallerde Türk Ticaret Kanunu ve diğer ilgili mevzu-
at hükümlerine göre tayin ve tespit edileceği hükmüne yer verilmiştir.
Öte yandan, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununda ticari faaliye-
tin tanımı yapılmamakla birlikte 37. maddesinde her türlü ticari ve
sınai faaliyetlerden doğan kazançların, ticari kazanç olduğu belirtil-
miş, 6762 sayılı Türk Ticaret Kanununun 11 ve 12. maddesinde tanımı
yapılan ve nitelikleri belirtilen ticari işletme, ticarethane ve fab-
rikanın fonksiyonları sayılmak suretiyle ticari faaliyetin kapsamı a-
çıklanmıştır.
Buna göre, herhangi bir faaliyetin ticari faaliyet sayılabilme-
si, gelir elde edilmesi amacına yönelik olması yanında, sözkonusu iş-
lemlerin devamlı olarak yapılması koşuluna bağlıdır. Mal teslimi veya
hizmet ifasının ise katma değer vergisinin konusuna girmesi için tica-
ri, sınai, zirai faaliyet veya serbest meslek faaliyeti çerçevesinde
yapılması gerekir.
1163 sayılı Kooperatifler Kanununun 1. maddesinde, kooperatif,
tüzel kişiliği haiz olmak üzere ortaklarının belirli ekonomik menfaat-
lerini ve özellikle meslek ve geçimlerine ait ihtiyaçlarını karşılıklı
yardım, dayanışma ve kefalet suretiyle sağlayıp korumak amacıyla ger-
çek ve kamu tüzel kişileri ile özel idareler, belediyeler, köyler, ce-
miyetler ve dernekler tarafından kurulan değişir ortaklı ve değişir
sermayeli teşekküller olarak tanımlanmış, 70. maddesinde ise, koopera-
tiflerin müşterek menfaatlerini korumak, amaçlarını gerçekleştirmek i-
çin iktisadi faaliyette bulunmak, faaliyetlerini koordine etmek ve de-
netlemek .... gibi hizmetlerin yerine getirilmesi için kooperatif bir-
likleri kurulacağı hükme bağlanmıştır.
Bu tanım ve amaçlardan hareketle; üye konut kooperatiflerine
altyapılı arsa teslim eden birliğin, sözkonusu faaliyetinin 3065 sayı-
lı Yasanın 1. maddesinde belirtilen ticari faaliyet kapsamında değer-
lendirilmesi mümkün değildir.
Diğer yandan, 3065 sayılı Yasanın 29/1. maddesinde, mükellefle-
rin yaptıkları vergiye tabi işlemler üzerinden hesaplanan katma değer
vergisinden, kendilerine yapılan teslim ve hizmetler dolayısıyla dü-
zenlenen fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen katma değer vergisi-
ni indirebilecekleri, 34/1. maddesinde de yurt içinden sağlanan veya
ithal olunan mal ve hizmetlere ait katma değer vergisinin alış fatura-
ları veya benzeri vesikalar üzerinde ayrıca gösterilmek ve bu vesika-
lar kanuni defterlere kaydedilmek şartıyla indirilebileceği hüküm al-
tına alınmıştır.
Olayda ise, birlik tarafından kendisine bağlı üye kooperatifle-
re yapılan arsa teslimlerine ilişkin olarak hesaplanan ve kooperatif-
lerden tahsil edilen katma değer vergisinin, yüklenilen katma değer
vergisinden indirilerek ihtirazi kayıtla verilen beyanname üzerinde
devreden katma değer vergisi çıkması nedeniyle geri ödenmesi istenil-
miştir.
Katma değer vergisi sisteminin temel prensiplerinden olan indi-
rimin mükellefiyete bağlı bir hak olduğu da dikkate alındığında indi-
rim hakkının doğması için öncelikle mükellefiyetin tesis edilmiş olma-
sı, indirim konusu yapılan katma değer vergisine ilişkin teslim ve
hizmetin indirim hakkını kullanacak olan mükellefe yapılması ve mükel-
lefin de teslim ve hizmete ilişkin belgede ayrıca gösterilen katma de-
ğer vergisini yasal defterlere kaydetmiş olması gerekmektedir.
Bu itibarla konut kooperatifleri birliğinin, üye kooperatiflere
yaptığı arsa teslimleri 3065 sayılı Yasanın 1. maddesinde belirtilen
ticari faaliyet kapsamında değerlendirilemeyeceğinden yüklendiği katma
değer vergisini indirim konusu yapamayacağı açıktır.
Kaldı ki, davacı birlik tarafından verilen beyannamelerden de
görüleceği üzere, her ne kadar bir kısım katma değer vergisi yüklenil-
miş ise de, yüklenilen bu katma değer vergisi üye kooperatiflere yapı-
lan teslimler dolayısıyla hesaplanıp tahsil edilen katma değer vergi-
sinden indirilmek suretiyle (haksız yere olsa da) yansıtıldığı anla-
şıldığından ortada üst birliğe geri ödenmesi gereken bir vergi bulun-
madığı sonucuna varılmıştır.
Öte yandan vergiye tabi olmayan işlemler sözkonusu olması ha-
linde dahi, üye kooperatiflerce ödenen katma değer vergisinin davacı
üst birliğe geri ödenmesi mümkün olmadığı gibi geri ödenmesi istenilen
katma değer vergisi ihtirazi kayıtla verilen beyannamede de indirim
konusu yapılmıştır.
Bu durumda, ticari faaliyet kapsamı dışında kalması nedeniyle
katma değer vergisine tabi olmadığı halde, arsa teslimlerine ilişkin
olarak üye kooperatiflerden tahsil edilen katma değer vergisinin dava-
cı üst birliğe geri ödenmesi yolundaki vergi mahkemesi kararında huku-
ki isabet görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle, temyiz isteminin kabulü ile ... Vergi
Mahkemesinin ... gün ve 1996/1412 sayılı kararının bozulmasına karar
verildi.
D Ü Ş Ü N C E
Dava, davacı konut kooperatifleri üst birliğinin, üye koopera-
tiflere teslim ettiği arsalar nedeniyle hesapladığı ve yüklediği katma
değer vergisinden indirerek ihtirazi kayıtla verdiği beyannamede gös-
terdiği katma değer vergisinin ret ve iadesi istemiyle açılmıştır.
Üye konut kooperatiflerine altyapılı arsa teslim eden birliğin,
söz konusu faaliyetinin 3065 sayılı Yasanın 1. maddesinde belirtilen
ticari faaliyet kapsamında değerlendirilmesi mümkün olmadığından, kat-
ma değer vergisi yönünden nihai tüketici durumunda bulunması nedeniyle
hesaplayarak tahsil ettiği katma değer vergisini indirim konusu yapma-
sı olanaklı değildir.
Diğer taraftan aynı Kanunun 8/2. maddesinde, vergiye tabi bir
işlem söz konusu olmadığı halde hesaplanarak tahsil edilen katma değer
vergisinin ödenmesinin zorunlu olduğu, bu şekilde ödenen katma değer
vergisinin indirim hakkına sahip olmayanlara iadesi konusunda Maliye
Bakanlığının yetkili kılındığı belirtilmiş, konuyla ilgili olarak çı-
karılan 23 sıra nolu Katma Değer Vergisi Genel Tebliğinde, yersiz ola-
rak tahsil edilip ödenen verginin, bu vergiye muhatap olanların indi-
rim hakkına sahip olmadıklarının tespiti halinde Vergi Usul Kanunu hü-
kümleri uyarınca bunlara verilmek üzere mükelleflere iade edileceği
açıklanmıştır.
Olayda vergiye tabi bir işlem söz konusu olmadığı halde hesap-
lanıp tahsil edilen bir vergi mevcut olmakla birlikte, bu verginin
yersiz olarak indirim konusu yapılarak vergi dairesine ödenmediği an-
laşıldığından, ortada iade edilecek bir vergi de bulunmamaktadır.
Açıklanan nedenlerle karar düzeltme isteminin kabulü ile vergi
mahkemesi kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.
(MT/ES)
|