|
YANGIN NEDENİYLE DEFTER VE BELGELERİN İBRAZ EDİLEMEMESİ RESEN TAKDİR
NEDENİ İSE DE; YÜKÜMLÜNÜN YANGINDAN KURTARILABİLEN VE İNCELEME ELEMA-
NINA İBRAZ ETTİĞİ ALIŞ FATURALARI VE İNCELEME ELEMANINA BİLDİRİLDİĞİ
ALIŞ YAPTIĞI KURUM VE KURULUŞLARLA İLGİLİ YETERLİ İNCELEME YAPILMADI-
ĞINDAN BEYAN EDİLEN KATMA DEĞER VERGİLERİNİN TAMAMI KABUL EDİLMEYEREK
YAPILAN TARHİYATIN KALDIRILMASINDA HUKUKA AYKIRILIK GÖRÜLMEDİĞİ HK.
Tiner imalatı, tiner ve boya alım satımı yapan kuruma ait fabrikada
8.1.1992 tarihinde çıkan yangında, 1987 yılına ilişkin kasa defteri
dışında tüm defterlerin yanması nedeniyle inceleme elemanına ibraz
edilememesi üzerine 1987 yılında yaptığı katma değer vergisi indirim-
leri kabul edilmeyerek adına Kasım ve Aralık 1987 dönemleri için re-
sen, katma değer vergisi ve dahili tevkifat salınmıştır.
Tarhiyata karşı açılan davayı inceleyen İzmir 1.Vergi Mahkemesi
tarhiyatı kaldırmıştır.
Vergi dairesi müdürlüğünün bu karara karşı yaptığı temyiz baş-
vurusunu inceleyen Danıştay Dokuzuncu Dairesi, 30.3.1995 günlü ve
1995/694 sayılı kararıyla; katma değer vergisinin indirim konusu yapı-
labilmesi için 3065 sayılı Yasanın 29 ve 34 üncü maddeleri gereğince
indirim konusu yapılacak verginin fatura veya benzeri belgeler ile
gümrük makbuzu üzerinde ayrıca gösterilmesi ve bu belgelerin kanuni
defterlere kaydedilmiş olması gerektiği, defter ve belgelerin yanması
nedeniyle zayi oldukları mahkeme kararıyla saptandığına göre defter ve
belgelerin ibraz edilemeyeceği, bu nedenle vergi matrahının tamamen
veya kısmen maddi delillere dayanılarak saptanması olanağı ortadan
kalktığından, olayda resen takdir nedeni bulunduğu, defter ve belgele-
rin yanmış olmasının ibraz ve ispat yükümlülüğünü ortadan kaldırabile-
cek hukuki bir neden olarak düşünülemeyeceği, basiretli bir tacirin a-
lış ve satış yaptığı kişi ve kuruluşları tanımak ve bilmek durumunda
olduğu, gerekli girişimleri yaparak alışlara ilişkin belge ve bilgile-
ri bularak ispat imkanına sahip olduğunun kabulü gerektiği, anlaşmaz-
lık konusu olayda öncelikle bu konu üzerinde durularak bir karar ve-
rilmesi gerektiğinden katma değer vergisi tarhiyatının mücbir sebep
nedeniyle kaldırılmasında isabet bulunmadığı, peşin bir vergi niteliği
taşıyan dahili tevkifatın sonuçta yıllık gelir veya kurumlar vergisi
beyannamesi üzerinden hesaplanan vergiden mahsubu gerektiği, mahsup
edilemeyen dahili tevkifatın, vergi mükerrerliğine yol açacağı, uyuş-
mazlık dönemine ilişkin olarak yükümlü şirket adına resen veya ikmalen
kurumlar vergisi tarhiyatı yapılmadığı anlaşıldığından, cari vergilen-
dirme döneminden sonra salınan dahili tevkifatın, anılan dönem kurum-
lar vergisinden mahsup imkanı da kalmadığından, kaldırılmasında sonucu
itibarıyla yasaya aykırılık bulunmadığı, gerekçesiyle vergi mahkemesi
kararını bozmuştur.
Bozma kararına uymayan İzmir 1.Vergi Mahkemesi 1995/923 sayılı
kararıyla; defter ve belgelerin yangın sonucu zayi olduğu ihtilafsız
bulunduğuna göre 3065 sayılı Yasanın 34 üncü maddesinde belirtilen ib-
raz ve ispat külfetinin mücbir sebeple ortadan kalktığının kabulü ge-
rektiği, defter ve belgelerinin yandığını tevsik eden yükümlü şirketin
ibraz ve ispat külfeti ortadan kalktığına göre kayıt ve beyanın aksini
ispatın vergi dairesinin görevi olduğu, inceleme elemanın davacı şir-
ketten alış yaptığı firmaların isimleri yada alış belgelerinin temini-
ni istemediği, karşıt inceleme yoluna gitmediği, 3065 sayılı Yasanın
34 üncü maddesi ile getirilen yükümlülüğün belge ibrazı ile birlikte
defter ibrazı olduğu, defterin ibraz edilemeyecek olması karşısında
yalnız belge ibrazının katma değer vergisi indirimi için yeterli kabul
edilemeyeceği gerekçesiyle ilk kararında direnmiştir.
Direnme kararı vergi dairesi müdürlüğü tarafından temyiz edil-
miş ve ticari icaplara göre yükümlünün emtia satın aldığı kişi veya
kuruluşları tanıyıp bilmesi gerektiğinden, emtia alımına ilişkin bel-
gelerin mevcudiyetini ispatlama olanağı bulunduğu, ispat külfetinin
vergi dairesine değil, beyanda bulunan mükellefe ait olduğu, karşıt
incelemeye elverişli belge veya bilgilerin sunulmadığı, yapılan işin
nevi dikkate alındığında yükümlü şirketçe işyerinde yangına yönelik
gerekli tedbirlerin alınmadığı sonucuna varıldığı, mücbir sebep halin-
den söz edilemeyeceği ileri sürülerek bozulması istenmiştir.
Tiner imal eden yükümlü şirketin fabrikasında 8.1.1992 tarihin-
de elektrik donanımından çıkan yangında 1987, 1988, 1989, 1990 ve 1991
yıllarına ait yasal defterleri ile 1989 ve 1990 yıllarına ait alış ve
satış faturalarının yanması nedeniyle inceleme elemanına ibraz edile-
memesi üzerine katma değer vergisi indirimleri kabul edilmeyerek adına
resen salınan katma değer vergisi ve dahili tevkifata karşı açılan da-
vayı kabul ederek tarhiyatın kaldırılması yolunda verilen vergi mahke-
mesi ısrar kararı temyiz edilmiştir.
213 sayılı Vergi Usul Kanununun 134 üncü maddesinde vergi ince-
lemesinden maksadın, ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunun araştı-
rılması, tesbiti ve sağlanması olduğu, aynı Kanunun 3 üncü maddesinin
B bendinde de vergilendirmede vergiyi doğuran olay ve bu olaya ilişkin
muamelelerin gerçek mahiyetinin esas olduğu kurala bağlanmıştır.
Olayda, yangının kasıtlı çıkarılmadığı, itfaiye yangın raporu
ve yangından sakınma uzmanının ... tarihli yangın keşif raporu ile ...
Cumhuriyet Başsavcılığının takipsizlik kararından anlaşılmaktadır. Yü-
kümlünün inceleme elemanına yanmış olmaları nedeniyle defterlerini ib-
raz edemediği ancak, 1987, 1988 ve 1991 yıllarına ilişkin alış belge-
lerini ibraz ettiği ve üretilen tinerin hammaddesi olan hurda ...,
..., ... Demir-Çelik, Petrol Ofisi, ... Anonim Şirketi, ... Anonim
Şirketi, ... Holding, ... İlaç Sanayii, ... Anonim Şirketinden satın
alındığını beyan ettiği, inceleme raporuna ekli tutanaktan saptanmak-
tadır. İnceleme elemanının da raporunda; yangın raporu ve ... Asliye
Hukuk Mahkemesi kararını gözönüne alarak davacı adına 213 sayılı Vergi
Usul Kanununun 373 üncü maddesi uyarınca ve mücbir sebep nedeniyle
vergi cezası uygulanmamasını önerdiği ve indirim konusu yapılan katma
değer vergisi tutarlarını matraha aldığı görülmektedir.
3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 34 üncü maddesinin
birinci fıkrasında, yurt içinden sağlanan veya ithal olunan mal ve
hizmetlere ait katma değer vergisinin alış faturası veya benzeri ve-
sikalar ve gümrük makbuzu üzerinde ayrıca gösterilmek ve bu vesikalar
kanuni defterlere kaydedilmek şartıyla indirilebileceği öngörülmüştür.
Yangın nedeniyle de olsa defter ve belgelerin zayi olmaları yü-
zünden ibraz edilememesi, vergi matrahının kısmen veya tamamen maddi
delillere dayanılarak saptanması olanağını ortadan kaldıracağından o-
layda resen takdir nedeni bulunmaktadır. Ancak, yükümlü şirketin, yan-
gından kurtarılabilen alış faturalarını inceleme elemanına ibraz etti-
ği ve alış yaptığı kurum ve kuruluşları bildirdiği halde, bu belge ve
bilgilerin gerektirdiği yeterli bir inceleme de yapılmaksızın, yangın-
dan geriye doğru gidilerek süresinde verilmiş beyannamelerde indirim
konusu yapılmış katma değer vergilerinin tamamının kabul edilmemesi
suretiyle yapılan tarhiyatın kaldırılması yolundaki ısrar kararında
sonucu itibarıyla hukuka aykırılık görülmemiştir.
Bu nedenlerle temyiz isteminin reddine karar verildi.
KARŞI OY
Temyiz isteminin kabulü ile ısrar kararının, Danıştay Dokuzuncu
Dairesinin 30.3.1995 günlü ve K:1995/694 sayılı bozma kararında yer a-
lan hukuksal nedenler ve gerekçe uyarınca bozulması gerektiği görüşün-
de olduğumuzdan karara katılmıyoruz.
XX - K A R Ş I O Y
Dosyada; defter ve belgelerini, işyerinde çıkan yangında yok
olduklarından bahisle, incelemeye ibraz etmeyen davacı adına re'sen
yapılan katma değer vergisi ve dahili tevkifat tarhiyatını iptal eden
Vergi Mahkemesi kararının Danıştay Dokuzuncu Dairesince bozulmasından
sonra aynı Mahkemece verilen direnme kararı temyize konu edilmiştir.
Temyiz dilekçesinde ileri sürülen hususlar, Genel Kurul kara-
rında yazılı maddi ve hukuki gerekçelerle direnme kararının bozulması-
nı gerektirecek nitelikte değilse de; direnme kararında, mücbir sebe-
bin mükelleflerin ibraz ve ispat külfetlerini kaldırılacağı yolunda
yer alan gerekçenin Genel Kurul kararında karşılanmamış olması isabet-
li değildir. Zira; 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 13 üncü maddesinde
tanımı yapılan mücbir sebep halinin mükelleflerin ödev ve külfetlerine
etkisi; başka anlatımla, hukuki sonuçları, yine aynı Kanun tarafından
gösterilmiştir. Bu hukuki sonuçların biri, 15 inci; diğeri de 373 üncü
maddede düzenlenmiştir. Bu iki madde dışında Kanunda ve,özellikle de,
ispat külfeti ile ilgili 3 üncü; ibraz ödevi ile ilgili 253 üncü mad-
delerde bir düzenleme mevcut değildir. Dolayısıyla, mücbir sebep hali-
nin anılan ödev ve külfeti kaldıracağı yolundaki gerekçe, hukuksal
mesnedden yoksundur. Öte yandan; böyle bir anlayışa, kimi işlemlerini
gizleme ve vergi denetiminden kaçırma eğiliminde olan mükellefleri,
ibraz ödevinden ve ispat külfetinden kurtulmak amacıyla, defter ve
belgelerini yakma konusunda cesaretlendireceğinden, cevaz da verile-
mez.
Bu yüzden; Mahkeme kararının anılan gerekçesinin, hukuka uygun
görüldüğü anlamına gelmemesi için, Genel Kurul kararında karşılanması
gerektiği görüşü ile aksi yoldaki çoğunluk gerekçesine karşıyım.
MT/ES
(DAN-DER; SAYI:95)
|