|
1- KONUT KOOPERATİFLERİ ÜST BİRLİĞİNİN ÜYE KOOPERATİFLERE YAPTIĞI ARSA
TESLİMLERİ 3065 SAYILI YASANIN 1.MADDESİNDE BELİRTİLEN TİCARİ FAALİYET
KAPSAMINDA DEĞERLENDİRİLEMEYECEĞİNDEN NİHAT TÜKETİCİ OLMASI NEDENİYLE
YÜKLENDİĞİ KATMA DEĞER VERGİSİNİ İNDİRİM KONUSU YAPAMAYACAĞI;
2- VERGİYE TABİ OLMAYAN İŞLEMLER SÖZ KONUSU OLMASI HALİNDE DAHİ ÜYE
KOOPERATİFLERCE ÖDENEN KATMA DEĞER VERGİSİNİN KONUT KOOPERATİFLERİ ÜST
BİRLİĞE GERİ ÖDENMESİNİN MÜMKÜN OLMADIĞI HK.
Davacı üst birliğin, üye konut kooperatiflerine yapılan altyapılı arsa
teslimleri nedeniyle hesapladığı ve ihtirazi kayıtla verdiği beyanna-
mede indirim konusu yaptığı katma değer vergisinin geri ödenmesi iste-
miyle açılan davada; 1163 sayılı Kooperatifler Kanununa göre kurulmuş
bulunan ve konut yapımı gayesiyle alt yapısı tamamlanmış arsa temin e-
derek bunları ilgililere teslim ettiği anlaşılan kooperatifler birli-
ğinin yapmış olduğu bu teslimin, 3065 sayılı Kanunun 1/1. maddesi kap-
samında değerlendirilemeyeceği, öte yandan 2982 sayılı Kanun hükümle-
rine göre, konut inşaatı için arsa veya arazinin temin edilmesi sıra-
sında önceden alınan vergi, resim ve harçların tahsilinden vazgeçildi-
ği diğer taraftan, 3065 sayılı Kanunun geçici 8. maddesinde ise fayda-
lı alanı 150 m2'yi geçmeyen konutların teslimi ile konut yapı koopera-
tiflerine yapılan taahhüt işlerinin 31.12.1995 tarihine kadar katma
değer vergisinden müstesna olduğunun açıklandığı, bu durumda yukarıda
açıklanan kanun hükümleri çerçevesinde kendisine bağlı bulunan koope-
ratiflere 2982 sayılı Kanun gereği konut yapımı için arsa temin eden
davacı birliğin ilgili dönem için ihtirazi kayıtla vermiş bulunduğu
katma değer vergisi beyannamesi esas alınarak indirim konusu yapılan
katma değer vergisinin davacı kuruma iadesine karar veren İstanbul 5.
Vergi Mahkemesinin 7.6.1995 gün ve 1995/1091 sayılı kararına karşı ya-
pılan temyiz başvurusunun reddine ilişkin Danıştay Onbirinci Dairesi-
nin 19.2.1997 gün ve 1997/584 sayılı kararının; vergi dairesi müdürlü-
ğü tarafından uyuşmazlık dönemine ait beyannamede devreden katma değer
vergisi beyan edildiği, bu nedenle iadenin sözkonusu olamayacağı ileri
sürülerek düzeltilmesi istenilmektedir.
Uyuşmazlık, davacı konut kooperatifleri üst birliğinin, üye ko-
operatiflere teslim ettiği arsalar nedeniyle hesapladığı ve yüklendiği
katma değer vergisinden indirerek ihtirazi kayıtla verdiği beyanname-
lerde gösterdiği katma değer vergisinin geri ödenmesine hükmeden vergi
mahkemesi kararının bozulması istemine ilişkindir.
3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 1/1. maddesinde tica-
ri, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde ya-
pılan teslim ve hizmetlerin vergiye tabi olduğu hükme bağlandıktan
sonra 2. ve 3. bendlerinde katma değer vergisinin konusunu teşkil iş-
lemler sayılmış, aynı maddenin 2. fıkrasında ticari, sınai, zirai faa-
liyet ve serbest meslek faaliyetinin devamlılığı, kapsamı ve niteliği-
nin Gelir Vergisi Kanunu hükümlerine göre, Gelir Vergisi Kanununda a-
çıklık bulunmadığı hallerde Türk Ticaret Kanunu ve diğer ilgili mevzu-
at hükümlerine göre tayin ve tespit edileceği hükmüne yer verilmiştir.
Öte yandan, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununda ticari faaliye-
tin tanımı yapılmamakla birlikte 37. maddesinde her türlü ticari ve
sınai faaliyetlerden doğan kazançların, ticari kazanç olduğu belirtil-
miş, 6762 sayılı Türk Ticaret Kanununun 11 ve 12. maddesinde tanımı
yapılan ve nitelikleri belirtilen ticari işletme, ticarethane ve fab-
rikanın fonksiyonları sayılmak suretiyle ticari faaliyetin kapsamı a-
çıklanmıştır.
Buna göre, herhangi bir faaliyetin ticari faaliyet sayılabilme-
si, gelir elde edilmesi amacına yönelik olması yanında, sözkonusu iş-
lemlerin devamlı olarak yapılması koşuluna bağlıdır. Mal teslimi veya
hizmet ifasının ise katma değer vergisinin konusuna girmesi için tica-
ri, sınai, zirai faaliyet veya serbest meslek faaliyeti çerçevesinde
yapılması gerekir.
1163 sayılı Kooperatifler Kanununun 1. maddesinde, kooperatif,
tüzel kişiliği haiz olmak üzere ortaklarının belirli ekonomik menfaat-
lerini ve özellikle meslek ve geçimlerine ait ihtiyaçlarını karşılıklı
yardım, dayanışma ve kefalet suretiyle sağlayıp korumak amacıyla ger-
çek ve kamu tüzel kişileri ile özel idareler, belediyeler, köyler, ce-
miyetler ve dernekler tarafından kurulan değişir ortaklı ve değişir
sermayeli teşekküller olarak tanımlanmış, 70. maddesinde ise, koopera-
tiflerin müşterek menfaatlerini korumak, amaçlarını gerçekleştirmek i-
çin iktisadi faaliyette bulunmak, faaliyetlerini koordine etmek ve de-
netlemek .... gibi hizmetlerin yerine getirilmesi için kooperatif bir-
likleri kurulacağı hükme bağlanmıştır.
Bu tanım ve amaçlardan hareketle; üye konut kooperatiflerine
altyapılı arsa teslim eden birliğin, sözkonusu faaliyetinin 3065 sayı-
lı Yasanın 1. maddesinde belirtilen ticari faaliyet kapsamında değer-
lendirilmesi mümkün değildir.
Diğer yandan, 3065 sayılı Yasanın 29/1. maddesinde, mükellefle-
rin yaptıkları vergiye tabi işlemler üzerinden hesaplanan katma değer
vergisinden, kendilerine yapılan teslim ve hizmetler dolayısıyla dü-
zenlenen fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen katma değer vergisi-
ni indirebilecekleri, 34/1. maddesinde de yurt içinden sağlanan veya
ithal olunan mal ve hizmetlere ait katma değer vergisinin alış fatura-
ları veya benzeri vesikalar üzerinde ayrıca gösterilmek ve bu vesika-
lar kanuni defterlere kaydedilmek şartıyla indirilebileceği hüküm al-
tına alınmıştır.
Olayda ise, birlik tarafından kendisine bağlı üye kooperatifle-
re yapılan arsa teslimlerine ilişkin olarak hesaplanan ve kooperatif-
lerden tahsil edilen katma değer vergisinin, yüklenilen katma değer
vergisinden indirilerek ihtirazi kayıtla verilen beyanname üzerinde
devreden katma değer vergisi çıkması nedeniyle geri ödenmesi istenil-
miştir.
Katma değer vergisi sisteminin temel prensiplerinden olan indi-
rimin mükellefiyete bağlı bir hak olduğu da dikkate alındığında indi-
rim hakkının doğması için öncelikle mükellefiyetin tesis edilmiş olma-
sı, indirim konusu yapılan katma değer vergisine ilişkin teslim ve
hizmetin indirim hakkını kullanacak olan mükellefe yapılması ve mükel-
lefin de teslim ve hizmete ilişkin belgede ayrıca gösterilen katma de-
ğer vergisini yasal defterlere kaydetmiş olması gerekmektedir.
Bu itibarla konut kooperatifleri birliğinin, üye kooperatiflere
yaptığı arsa teslimleri 3065 sayılı Yasanın 1. maddesinde belirtilen
ticari faaliyet kapsamında değerlendirilemeyeceğinden nihai tüketici
olması nedeniyle yüklendiği katma değer vergisini indirim konusu yapa-
mayacağı açıktır.
Kaldı ki, davacı birlik tarafından verilen beyannamelerden de
görüleceği üzere, her ne kadar bir kısım katma değer vergisi yüklenil-
miş ise de, yüklenilen bu katma değer vergisi üye kooperatiflere yapı-
lan teslimler dolayısıyla hesaplanıp tahsil edilen katma değer vergi-
sinden indirilmek suretiyle (haksız yere olsa da) yansıtıldığı anla-
şıldığından ortada üst birliğe geri ödenmesi gereken bir vergi bulun-
madığı sonucuna varılmıştır.
Öte yandan vergiye tabi olmayan işlemler sözkonusu olması ha-
linde dahi, üye kooperatiflerce ödenen katma değer vergisinin davacı
üst birliğe geri ödenmesi mümkün olmadığı gibi geri ödenmesi istenilen
katma değer vergisi ihtirazi kayıtla verilen beyannamede indirim konu-
su yapılmıştır.
Bu durumda, ticari faaliyet kapsamı dışında kalması nedeniyle
katma değer vergisine tabi olmadığı halde, arsa teslimlerine ilişkin
olarak üye kooperatiflerden tahsil edilen katma değer vergisinin nihai
tüketici konumunda bulunan davacı üst birliğe geri ödenmesi yolundaki
vergi mahkemesi kararında hukuki isabet görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle, temyiz isteminin kabulü ile İstanbul 5.
Vergi Mahkemesinin 1995/1091 sayılı kararının bozulmasını karar veril-
di.
(MT/ES)
(DAN-DER; SAYI:96)
|