|
UYGULANAN YÜKSEK İSKONTO ORANINA BAKILARAK ÜRETİCİ FİRMA TARAFINDAN
KAZANCININ BİR KISMININ PAZARLAMA FİRMASINA ÖRTÜLÜ OLARAK DAĞITILDIĞI
YAKLAŞIMIYLA UYGULANAN TARHİYATA KARŞI AÇILAN DAVANIN; BENZER KURULUŞ-
LAR ARASINDA UYGULANAN VE TİCARİ TEAMÜLE UYGUN İSKONTO ORANI ARAŞTI-
RILMADAN REDDİNDE HUKUKA UYGUNLUK BULUNMADIĞI HK.
Filtre imalatı ve satışıyla uğraşan yükümlü şirketin 1992, 1993 ve
1994 yıllarına ilişkin işlemlerinin incelenmesi sonucunda düzenlenen
raporda; yüksek iskontolu satışlarıyla kazancının bir kısmını, Fil
Filtre Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketine örtülü olarak dağıttığı so-
nucuna ulaşılmış ve adına emsal iskonto oranı esas alınmak suretiyle
tespit edilen matrah farkı üzerinden Ocak 1994 dönemi için kaçakçılık
cezalı katma değer vergisi salınmıştır.
Tarhiyata karşı açılan davayı inceleyen ... 1.Vergi Mahkemesi,
14.11.1995 günlü ve 1995/783 sayılı kararıyla; yükümlü şirketin serma-
yesinin % 98'inin, Fil Filtre Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketinin
sermayesinin ise % 99.92'sinin aynı şahıslara ait olduğu, yükümlü şir-
ketin Fil Filtre Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketine yüzde 32 ila 45
oranında iskonto uygulayarak filtre ve aksamı sattığı, diğer kişi ve
kuruluşlara yapmış olduğu yurt içi mamül satışlarının, tamamen stan-
dart dışı mamüllere ilişkin olduğu, bu nedenle inceleme elemanı tara-
fından emsal iskonto oranının tespiti amacıyla yapılan araştırma sonu-
cunda şirketin faaliyette bulunduğu yerde filtre imalatı ve ticareti
ile uğraşan beş şirketin ortalama iskonto oranlarının çok daha düşük
olduğunun saptandığı, 5422 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 17 nci
maddesinin 1 inci fıkrasında, hangi hallerde kazancın kısmen veya ta-
mamen örtülü olarak dağıtılmış sayılacağının belirtildiği, aynı Yasa-
nın 15 inci maddesinin 3 üncü fıkrasında ise kurum kazancının tespi-
tinde sermaye şirketlerine dağıtılan örtülü kazancın indirilemeyeceği-
nin kurala bağlandığı, örtülü kazancın varlığı için ayrıca Hazine za-
rarının bulunması aranmayacağı gibi kendisine örtülü kazanç sağlanan
kurumun bu kazancı beyan etmiş olmasının da örtülü kazanç dağıtan ku-
rumun durumunu değiştirmeyeceği, yükümlü şirket ile iskontolu satış
yaptığı şirketin sermayeleri, idare ve murakabeleri dikkate alındığın-
da satış bedellerinde emsaline nazaran göze çarpacak derecede düşüklük
bulunduğu anlaşıldığından, örtülü kazanç dağıtımının bulunduğu, 3065
sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 27 nci maddesi uyarınca emsal be-
del tespiti esas alınarak bulunan matrah farkı üzerinden yapılan ceza-
lı tarhiyatta yasal isabetsizlik görülmediği gerekçesiyle davanın red-
dine karar vermiştir.
Yükümlünün temyiz istemini inceleyen Danıştay Onbirinci Daire-
si, 8.10.1996 günlü ve 1996/3435 sayılı kararıyla; yükümlü kurum tara-
fından üretilen filtrelerin sadece Fil Filtre Sanayi ve Ticaret Anonim
Şirketine pazarlandığı, ihraç kayıtlı satışları dışında başka kişi ve
kuruluşlara teslimlerinin bulunmadığı gözönüne alındığında, davacı ku-
rum bünyesinde bir emsal araştırması yapılmasının mümkün olmadığı, a-
lıcı firmaya uygulanan iskonto oranlarının ticari teamüllere de uygun
bulunmadığı, 2577 sayılı Yasanın 20 nci maddesi gereğince emsal iskon-
to oranının, aynı tip organizasyonu içeren işletmeler bazında yapıla-
cak araştırmalar üzerine elde edilecek bulgular dikkate alınmak sure-
tiyle saptanması ve ulaşılacak sonuca göre bir karar verilmesi gere-
kirken davanın reddinde isabet görülmediği gerekçesiyle kararı bozmuş-
tur.
Bozma kararına uymayan ... 1.Vergi Mahkemesi, 1996/645 sayılı
kararı ile ilk kararındaki hukuksal nedenler ve gerekçe uyarınca dava-
nın reddi yolundaki kararında ısrar etmiştir.
Israr kararı, yükümlü şirket tarafından temyiz edilmiş ve Fil
Filtre Anonim Şirketi ile yaptıkları protokol gereğince, ürettikleri
standart filtrelerin pazarlamasının adı geçen firma tarafından yapıl-
dı- ğı, ayrıca üretim için gerekli hammaddenin de bu firma tarafından
karşılandığı, karşılığında yapılan iskonto oranının ticari teamüllere
aykırı olmadığı, inceleme elemanı tarafından emsal mukayesesine Fil
Filtre Anonim Şirketinin uyguladığı iskonto oranının esas alınmasında
isabet bulunmadığı, bu iskonto oranının 3-4 ay vadeli satışlarda adı
geçen firmaca uygulandığı, ileri sürülerek kararın bozulması istenmiş-
tir.
Motorlu taşıt filtresi üretimi ve ticaretiyle uğraşan ve stan-
dart tip üretiminin tümünü pazarlayan bir başka anonim şirkete çok
yüksek iskonto uygulayarak satış yapan davacı adına, kazancının bir
kısmını bu şirkete örtülü olarak dağıttığı sonucuna ulaşılarak salınan
kaçakçılık cezalı katma değer vergisine karşı açılan davanın reddi yo-
lundaki vergi mahkemesi ısrar kararı temyiz edilmiştir.
3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 25 inci maddesinin
(a) bendinde, teslim ve hizmet işlemlerinde fatura ve benzeri vesika-
larda gösterilen ticari teamüllere uygun miktardaki iskontoların mat-
raha dahil edilmeyeceği kurala bağlanmıştır.
1988 yılında filtre üretimi ve satışı yapmak üzere kurulan da-
vacı firma, filtrelerin yurt içinde satışı ve pazarlanması için Fil
Filtre Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi ile 1.1.1990 tarihli bir pro-
tokol imzalamış ve protokolde; ürettiği filtrelerin tamamını Fil Fil-
tre Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketine satması, üretim için gerekli
ham ve yardımcı maddenin, Fil Filtre Anonim Şirketi tarafından temin
edilmesi kabul edilmiştir. ... Filtre Sanayi ve Ticaret Anonim Şirke-
tinin paylarının % 98'ine sahip ortakların, aynı zamanda Fil Filtre
Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi pay senetlerinin % 99.92'sine sahip
oldukları inceleme raporunda belirtilmiştir.
Fil Filtre Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi dışında hiçbir ku-
rum ve kişiye yurt içi standart filtre satışı bulunmayan davacı firma-
nın, kendisinin pazarlama şirketi durumundaki başka bir firmaya yaptı-
ğı satış sırasında uyguladığı iskonto oranının çok yüksek olduğu, bu-
nun yan kuruluşa ana kuruluş tarafından kazancın örtülü olarak dağı-
tılması anlamını taşıdığı kabul edilmiş, pazarlamacı firma konumunda
bulunan şirketin kendi satışlarında uyguladığı iskonto oranı emsal is-
konto oranı kabul edilmek suretiyle bulunan matrah farkı üzerinden ce-
zalı tarhiyat yapılmıştır.
3065 sayılı Yasanın yukarıda açıklanan 25 inci maddesinin (a)
bendinde yer alan kural, ticari teamüle uygun miktarda yapılan iskon-
toların katma değer vergisi matrahına dahil edilmemesini öngörmüştür.
Bu durumda, üretici firma tarafından pazarlanmak üzere teslim edilen
ürünler için uygulanan iskonto düzeyinin ticari teamüle uygun miktarda
olup olmadığının araştırılması ve sonuca ulaşılması gerekirken bu yön-
de herhangi bir araştırma yapılmaksızın verilen davanın reddi yolunda-
ki kararda hukuka uygunluk görülmemiştir.
Bu nedenlerle, otomotiv filtresi üreten firmaların, bu dosyada
iskontoya konu veya benzer ürünlerinin aynı zamanda pazarlanmasını da
üstlenen firmalara satışı sırasında uygulanan ve ticari teamüle uygun
miktardaki iskonto düzeyi araştırılarak sonucuna göre karar verilmek
üzere ... 1.Vergi Mahkemesinin ... günlü, 1996/645 sayılı ısrar kara-
rının bozulmasına, karar verildi.
X - K A R Ş I O Y
İnceleme elemanı, davacı şirketin imal ettiği filtreleri Fil
Filtre Sanayi ve Ticaret A.Ş. ne tesliminde yüksek oranlı iskonto yap-
mak suretiyle örtülü kazanç sağladığı görüşüyle, Katma Değer Vergisi
Kanununun 30 uncu maddesinin d bendi uyarınca davacı şirket adına kat-
ma değer vergisi salınmasını ve kaçakçılık cezası kesilmesini önermiş-
tir. Gerek Onbirinci Dairenin bozma kararında gerekse Vergi Dava Dai-
releri Kurulu kararında, olayda Kurumlar Vergisi Kanununun 17 nci mad-
desinin 1 numaralı bendi uyarınca, kazancın örtülü olarak dağıtılmış
sayılması için yapılması gerekli emsal mukayesesine esas olmak üzere
bulunan müesseselerin ve işlemlerinin davacıya ve onun işlemlerine em-
sal teşkil edemeyeceği kabul edildiğine göre, mahkeme kararının yeter-
li incelemeye dayanmayan tarhiyatın kaldırılması gerektiğinden söz e-
dilerek bozulması gerekirdi. Oysa mahkeme kararı, sanki Katma Değer
Vergisi Kanununun 25 inci maddesinin a bendinde öngörüldüğü gibi, "ti-
cari teamüllere" uygun olmayan miktarda iskonto yapıldığını tesbit e-
den bir inceleme ve tarhiyat varmış gibi, "ticari teamüle uygun mik-
tardaki iskonto düzeyi araştırılarak sonucuna göre karar verilmek üze-
re" bozulmaktadır.
Vergi incelemesi ile ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunu a-
raştırmak, tespit etmek ve sağlamak amaçlandığına göre, inceleme ele-
manlarınca matrahın gerçeğe en yakın biçimde tespiti için, gerekli a-
raştırma ve incelemelerin yapılması ve bu işlemlerle ulaşılan sonuçla-
rın inceleme raporlarında belirtilmesi gerekmektedir. İkmalen veya re-
sen tarhiyat bu raporlardaki tespitlere göre yapılacak, verginin muha-
tabı bu tespitlere karşı yargı yerlerinde iddia ve savunmada buluna-
cak, yargı yerleri de raporda yer alan tespit ve incelemelere göre va-
rılan sonuçların hukuka uygun olup olmadığını araştırıp sonuca vara-
caklardır. İnceleme elemanlarının yapmadığı araştırma ve incelemenin
yargı yerlerince yapılması, inceleme elemanının görevini üstlenmesi
anlamına geleceğinden yerinde görülemez.
Nitekim, İdari Yargılama Usulü Kanununun 2 nci maddesinin (2)
işaretli fıkrasında, idari yargı yetkisinin, idari eylem ve işlemlerin
hukuka uygunluğunun denetimi ile sınırlı olduğu, idari mahkemelerin,
yerindelik denetimi yapamayacakları, yürütme görevinin gösterilen şe-
kil ve esaslara uygun olarak yerine getirilmesini kısıtlayacak, idari
eylem ve işlem niteliğinde veya idarenin takdir yetkisini kaldıracak
biçimde yargı kararı veremeyecekleri belirtilmektedir. İdari davaların
görülmesi sırasında idari mahkemelerin her türlü bilgi ve evrakı iste-
yerek değerlendirebileceklerini kurala bağlayan aynı Yasanın 20 nci
maddesinin (1) işaretli fıkrası hükmü, sadece dava konusu yapılan ida-
ri işlemin hukuka uygunluğunun denetlenmesi amacını taşımaktadır. Bu
işlem yerine nitelik yönünden farklı bir işlemin uygulanması gerektiği
belirlendiği takdirde mahkemelerin, olması gerekeni hüküm altına alma-
ları, 2577 sayılı Yasanın 2 nci maddesinin (2) işaretli fıkrasında ya-
zılı kurala aykırıdır. Başka bir ifadeyle idari işlemin yargısal dene-
timini sağlamak üzere, idari mahkemelere tanınan "re'sen araştırma"
yetkisinin, mahkemeye idarece kavranmamış bir vergiyi araştırma ve in-
celemeyle saptama olanağını verdiğinin kabulünde isabet yoktur. Vergi
idaresi tarafından yapılması gereken işlemlerin vergi mahkemesi tara-
fından yapılıp, sonucuna göre vergi matrahının belirlenmesi, İdari
Yargılama Usulü Kanununun, idari yargı yetkisinin kullanımına çizdiği
çerçeveye aykırıdır.
Bu nedenlerle, mahkeme kararının, yeterli incelemeye dayanmayan
tarhiyatın terkinine karar verilmesi gerektiğinden söz edilerek bozul-
ması gerektiği görüşüyle karara karşıyız.
(MT/ES)
(DAN-DER; SAYI:96)
|