3986 sayılı Kanunun 1 inci maddesine göre, aşağıda yazılı olanlar, ekonomik denge vergisinin mükellefidirler.

- Kazanç ve iratlarını yıllık beyanname ile beyan etmek zorunda olan gelir veya kurumlar vergisi mükellefleri.

- Kazanç ve iratlarını münferit veya özel beyanname ile beyan eden dar mükellefiyete tabi gelir veya kurumlar vergisi mükellefleri.

- Ticari ve mesleki kazançları götürü usulde vergilendirilen gelir vergisi mükellefleri.

- Kazanç ve iratları üzerinden Gelir Vergisi Kanununun 3946 sayılı Kanunla değişmeden önceki 94 üncü maddesinin 8 ve 15 numaralı bentleri gereğince vergi tevkifatı yapanlar.

- Bu Kanunun yayımı tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi veya Bakanlar Kurulu üyesi sıfatı ile ücret geliri elde edenler.

- Bu Kanunun yayımlandığı tarihte ücret geliri elde eden ve 1993 yılında elde ettikleri ücretlerinin vergi matrahı toplamı 600 milyon lirayı aşan ücretliler.

II – EKONOMİK DENGE VERGİSİNE TABİ OLMAYANLAR:

Bu Tebliğin (I). bölümünde yeralan ücretliler dışında kalan ücretliler ekonomik denge vergisine tabi tutulmayacaklardır. Diğer taraftan, 1993 yılında elde ettikleri kazanç ve iratlar nedeniyle Gelir Vergisi Kanununun 85, 86 ve 87 nci maddelerine göre yıllık beyanname vermeyenler de bu vergiye tabi olmayacaklardır. Ayrıca, kurumlar vergisinden muaf bulunan kurumlar ile kurumlar vergisi beyannamesi vermek zorunda bulunmayanlar ekonomik denge vergisi ödemeyeceklerdir.

Gelir ve kurumlar vergisine tabi olan mükelleflerden, Gelir Vergisi Kanununun 3946 sayılı Kanunla değişmeden önceki 94 üncü maddesinin (A) fıkrasının 8 ve 15 numaralı bentlerine göre gelir vergisi tevkifatı yapmak zorunda olanlar, bu Kanun hükümlerine göre, tevkifata tabi tutulan kazançları üzerinden ayrıca bu vergiyi de ödeyeceklerdir. Ancak, kurumlar vergisi mükelleflerinin tevkifat kapsamına giren söz konusu kazançlarından, Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinin (A) fıkrasının 8 numaralı bendine göre "0" sıfır oranda vergi tevkifatına tabi olanları, bir verginin hesabında dikkate alınmayacaktır.

Diğer taraftan, 3986 sayılı Kanunun 10 uncu maddesinin (c) bendinde, 5422 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 8 inci maddesinin birinci fıkrasının 4 numaralı bendinde yeralan her nevi yatırım fonları ile yatırım ortaklıklarının kazançları ve varlıkları hakkında bu Kanun ile getirilen vergilerin tarh ve tahakkuk ettirilmeyeceği ve ödenmeyeceği hükme bağlanmıştır.

Buna göre, portföyünde % 25'den daha az hisse senedi bulunduran (B) tipi menkul kıymetler yatırım fonları (döviz yatırım fonları hariç) ile aynı nitelikteki menkul kıymetler yatırım ortaklıklarının portföy işletmeciliğinden doğan kazançları % 10 gelir vergisi tevkifatına tabi olmakla birlikte, bu fon ve ortaklıklar da ekonomik denge vergisi ödemeyeceklerdir.

III – EKONOMİK DENGE VERGİSİNİN HESAPLANMASI VE ÖDENMESİ:

3986 sayılı Kanununun 2, 3 ve 4 üncü maddelerine göre, gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin ödeyecekleri ekonomik denge vergisinin matrahı, oranı, beyanı ve ödeme süreleri aşağıda açıklanmıştır.

1. Yıllık Beyanname Veren Gelir ve Kurumlar Vergisi Mükelleflerinin Ödeyecekleri Ekonomik Denge Vergisinin Hesabı ve Ödenmesi:

a) Verginin Matrahı ve Oranı:

3986 sayılı Kanunun 2 nci maddesinin (a) bendinde, gelir veya kurumlar vergisine ilişkin olarak 1994 yılında verilmesi gereken yıllık beyannamelerdeki matrahlar üzerinden % 10 oranında ekonomik denge vergisi alınacağı hükme bağlanmıştır. Bu hükme göre, yıllık beyanname veren gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri, ekonomik denge vergisini aşağıdaki esaslara göre hesaplayacaklardır.

aa) Yıllık Beyanname Veren Gelir Vergisi Mükelleflerinin Ödeyeceği Ekonomik Denge Vergisinin Matrahı ve Oranı:

Yıllık beyanname veren gelir vergisi mükelleflerinin 1993 yılı ile ilgili olarak 1994 yılı Mart ayında vermiş oldukları yıllık beyannamelerinde yer alan ve üzerinden gelir vergisi hesaplanan tutar, ekonomik denge vergisinin de matrahı olacaktır. Ekonomik denge vergisi, bu matrah üzerinden bir defaya mahsus olmak üzere % 10 oranında hesaplanacaktır.

Ticari ve mesleki kazançları nedeniyle yıllık beyanname veren gelir vergisi mükelleflerinin beyan ettikleri ticari ve mesleki kazanç tutarının, hayat standardı esasına göre tespit edilen kazançtan düşük olması halinde, hayat standardı esasına göre tarhiyat yapılmaktadır. Bu durumda, bu mükelleflerin hayat standardı esası da dikkate alınmak suretiyle bulunan tarhiyata esas matrahları, bu verginin de matrahı olarak kabul edilecek ve ekonomik denge vergisi, bu matrah üzerinden hesaplanacaktır.

Diğer taraftan, anılan Kanunun 3 üncü maddesinin (a) bendinde; yıllık beyanname ile beyan edilen gelir vergisi matrahının ücret gelirine isabet eden kısmı 600 milyon liranın altında kalan ücret gelirleri, ekonomik denge vergisinden istisna edilmiş bulunmaktadır. Buna göre, yıllık beyannameye dahil edilen ve gelir vergisi matrahının ücret gelirine isabet eden kısmı 600 milyon liranın altında kalan ücret gelirleri üzerinden ekonomik denge vergisi hesaplanmayacaktır. Dolayısıyla, belirtilen tutarın altında kalan ücretler, ekonomik denge vergisi matrahının tespitinde, yıllık beyannamede yer alan gelir vergisi matrahından indirilecektir. Gelir vergisi matrahının ücret gelirine isabet eden kısmının, 600 milyon liranın üstünde bulunması halinde, ekonomik denge vergisi, yıllık beyannamede yer alan gelir vergisi matrahının tamamı üzerinden hesaplanacaktır.

Bu Kanunun yayımı tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi veya Bakanlar Kurulu üyesi sıfatıyla ücret geliri elde eden ve elde ettikleri ücret gelirlerini diğer gelirleri ile birlikte beyan eden ücretlilerin, gelir vergisi matrahlarının ücret gelirine isabet eden kısmının, 600 milyon liranın altında kalması halinde, bunların ücretleri üzerinden beyannamede ekonomik denge vergisi hesaplanmayacaktır.

Türkiye Büyük Millet Meclisi veya Bakanlar Kurulu üyesi sıfatıyla ücret geliri elde edenlerin bu ücret gelirlerini diğer gelirleri ile birlikte beyan etmeleri ve gelir vergisi matrahının ücret gelirine isabet eden kısmının 600 milyon lirayı aşması halinde, bunlar yıllık beyanname üzerinden ekonomik denge vergisi hesaplayacaklardır. Dolayısıyla bu kişiler, bu Tebliğin (III/5) bölümünde belirtilen esaslara göre ekonomik denge vergisi hesaplamayacaklar ve ödemeyeceklerdir.

ab) Yıllık Beyanname Veren Kurumlar Vergisi Mükelleflerinin Ödeyeceği Ekonomik Denge Vergisinin Matrahı ve Oranı :

Kurumlar vergisi mükelleflerinin ödeyecekleri ekonomik denge vergisi, bu mükelleflerin 1993 yılı ile ilgili olarak 1994 yılı içinde verdikleri kurumlar vergisi beyannamelerinde yer alan ve üzerinden kurumlar vergisi hesaplanan matrahlar üzerinden % 10 oranında hesaplanacaktır. Ekonomik denge vergisi matrahının hesaplanması sırasında asgari vergi matrahı dikkate alınmayacaktır.

Bilindiği gibi, Kurumlar Vergisi Kanununun "Asgari Kurumlar Vergisi"ne ilişkin mükerrer 25 inci maddesi, 3946 sayılı Kanunla 1.1.1994 tarihinden itibaren yürürlükten kaldırılmış bulunmaktadır. Ancak, aynı Kanunla Kurumlar Vergisi Kanununa eklenen geçici 21 inci maddenin 2 numaralı fıkra hükmü ile söz konusu mükerrer 25 inci madde hükmünün, kurumların 1993 yılına ilişkin olup, 1.1.1994 tarihinden itibaren beyanı gereken kazançları hakkında da uygulanacağı öngörülmüştür.

Asgari kurumlar vergisi, kurumlar vergisinden muaf veya müstesna kazançlar ile Gelir Vergisi Kanununun mükerrer 39 uncu maddesine göre indirim konusu yapılacak gelirler (iştirak kazançları hariç) toplamı ve kurumlar vergisi matrahı üzerinden hesaplanmaktadır.

Kurumların ödeyecekleri ekonomik denge vergisi ise 1994 takvim yılında verilmesi gereken yıllık beyannamede yer alan kurumlar vergisi matrahları ile Gelir Vergisi Kanununun 3946 sayılı Kanunla değişmeden önceki 94 üncü maddesinin (A) fıkrasının 8 ve 15 numaralı bentlerine göre, 1994 takvim yılında verilmesi gereken muhtasar beyannamelerde yer alan bu bentler kapsamına giren kazançlar üzerinden ayrı ayrı hesaplanmaktadır. Diğer bir ifadeyle ekoomik denge vergisi matrahına, kurumlar vergisinden muaf veya müstesna kazançlar da dahil edilmektedir.

Bu durumda, asgari kurumlar vergisi matrahının ekonomik denge vergisi matrahı olarak kabul edilmesi halinde, kurumlar vergisinden müstesna kazançlar ile indirim konusu gelirler üzerinden ödenmesi gereken ekonomik denge vergisi mükerrer olarak ödenmiş olacaktır.

Bu nedenle, kurumlar vergisi mükelleflerinin ekonomik denge vergisine esas olan matrahları, 1993 yılına ilişkin olarak 1994 yılında verdikleri kurumlar vergisi beyannamelerinde yer alan ve üzerinden kurumlar vergisi hesaplanan matrahları olacaktır. Dolayısıyla Kurumlar Vergisi Kanununun 3946 sayılı Kanunla yürürlükten kaldırılan mükerrer 25 inci maddesine göre asgari kurumlar vergisine esas alınan matrahlar, bu verginin hesaplanmasında matrah olarak dikkate alınmayacaktır.

Özel hisap dönemine tabi kurumlardan, hesap dönemi 1994 yılı içinde sona eren kurumların kazancı, Vergi Usul Kanununun 174 üncü maddesi uyarınca hesap döneminin kapandığı yıl olan 1994 yılının kazancı sayılmakta ve bu kazançlar hakkında Kurumlar Vergisi Kanununun 3946 sayılı Kanunla değişik 25 inci maddesine göre % 25 vergi oranı uygulanmaktadır. Ancak, bu orana göre hesaplanan vergi, indirim ve istisnalar düşülmeden önceki kurum kazancının % 20'sinden az olamamaktadır. Buna göre, özel hesap dönemi 1994 yılının Ocak-Ağustos aylarında sona eren kurumların kazançlarına, Kurumlar Vergisi Kanununun 3946 sayılı Kanunla değiştirilen hükümleri uygulanacağından, % 20 kurumlar vergisi oranına göre vergi ödeyen kurumlar, ekonomik denge vergisini de bu oranın uygulandığı matrah üzerinden hesaplayacaklardır.

Öte yandan, tasfiye halinde bulunan kurumların, 1994 yılında verecekleri kurumlar vergisi beyannamesinde beyan ettikleri veya edecekleri kurumlar vergisi matrahları üzerinden % 10 oranında ekonomik denge vergisi hesaplayıp ödemeleri gerekmektedir.

Ekonomik denge vergisi bir defaya mahsus olarak ödenecek bir vergi olduğundan, tasfiye halinde bulunan kurumlar, 1994 yılında verdikleri tasfiye beyannamesinde beyan ettikleri kurumlar vergisi matrahı üzerinden ekonomik denge vergisini ödeyeceklerdir. Bu kurumların 1994 yılında tasfiyelerini sona erdirmeleri halinde, 15 gün içinde verecekleri tasfiye sonu beyannamelerinde beyan edilen kurumlar vergisi matrahı üzerinden ikinci defa ekonomik denge vergisi ödemeyeceklerdir.

b) Verginin Beyanı ve Ödenmesi :

1993 yılına ait kazanç ve iratların beyanına ilişkin yıllık gelir ve kurumlar vergisi beyannamesinin verilme süresi geçmiş bulunmaktadır. Bu nedenle gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin beyan etmeleri gereken ekonomik denge vergisi, Tebliğe ekli ekonomik denge vergisi beyannamesi ile Kanunun yürürlüğe girdiği tarih olan 7 Mayıs 1994 tarihinden 7 Haziran 1994 tarihine kadar (bu tarih dahil) olan süre içinde beyan edilecek ve ilk taksiti beyanname verme süresi içinde, diğer taksitleri ise Temmuz, Eylül, Kasım ve Aralık aylarında olmak üzere beş eşit taksitte ödenecektir.

Bu Kanunun yayımlandığı tarihte ücret geliri elde eden ve 1993 yılında elde ettikleri ücretlerin gelir vergisi matrahı toplamı 600 milyon lirayı aşan ücretlilerin, bu ücretleri nedeniyle yıllık beyanname vermeleri veya bu ücretleri verdikleri yıllık beyannameye dahil etmeleri halinde, ücretler dahil yıllık beyanname ile beyan ettikleri gelir vergisi matrahlarının toplamı üzerinden hesaplanan ekonomik denge vergisini, yukarıda belirtilen esaslar çerçevesinde ödemeleri gerekmektedir.

Türkiye Büyük Millet Meclisi veya Bakanlar Kurulu üyesi sıfatıyla ücret geliri elde edenlerin, bu ücret gelirlerini diğer gelirleri ile birlikte beyan etmeleri ve gelir vergisi matrahlarının ücret gelirine isabet eden kısmının 600 milyon lirayı aşması halinde, bunlar da ekonomik denge vergisini yukarıda belirtilen esaslar çerçevesinde ödeyeceklerdir.

Bu durumda, ücretleri dahil yıllık beyanname ile beyan ettikleri gelir vergisi matrahları üzerinden ekonomik denge vergisi ödeyen mükellefler, Tebliğin (III-5/b) ve (III-6/b) bölümlerine göre vergi ödemeyeceklerdir. Ancak bu mükelleflerin, ücretleri dahil yıllık beyanname ile beyan ettikleri gelir vergisi matrahlarının toplamı üzerinden ekonomik denge vergisi ödemekte olduklarına dair vergi dairesinden alacakları bir yazıyı, ücret almakta oldukları işverenlere ibraz etmeleri gerekmektedir. Türkiye Büyük Millet Meclisi veya Bakanlar Kurulu üyelerinin bu durumu kendilerine ücret ödeyen saymanlıklara bildirecekleri tabiidir.

Bu Kanununun yürürlüğe girdiği 7 Mayıs 1994 tarihi itibariyle henüz beyanname verme süresi başlamamış olan mükelleflerin beyan etmeleri gereken matrahlar üzerinden hesaplanacak ekonomik denge vergisi ise beyanname verme süresi içinde beyan edilecektir. Bu suretle beyan edilen ekonomik denge vergisinin birinci taksiti beyannamenin verildiği ayda, diğer taksitleri ise beyannamenin verildiği ayı takip eden ikinci, dördüncü, altıncı ve yedinci ayda olmak üzere beş eşit taksitte ödenecektir.

ÖRNEK 1:

Mükellef (A)'nın 1993 yılı ile ilgili olarak 1994 yılı Mart ayında beyan ettiği gelir vergisi matrahı 150 milyon liradır. Beyannameye dahil ücret geliri ise bulunmamaktadır.

Bu Kanunun yürürlüğe girdiği 7 Mayıs 1994 tarihi itibariyle, yıllık gelir vergisi beyannamesinin verme süresi geçmiş bulunduğundan, adı geçen mükellef, 7 Haziran 1994 tarihi mesai saati sonuna kadar ekonomik denge vergisini beyan edecektir. Hesaplanan (150.000.000 x % 10=) 15 milyon lira verginin birinci taksiti olan (15.000.000:5=) 3 milyon lirasını 7 Haziran 1994 tarihi mesai saati bitimine kadar diğer taksitlerini de sırasıyla Temmuz, Eylül, Kasım ve Aralık ayları içinde ödeyecektir.

ÖRNEK 2:

1 Haziran - 31 Mayıs özel hesap dönemi tayin olunan (B) limited şirketi 1 Haziran 1993 - 31 Mayıs 1994 dönemine ait kurumlar vergisi beyannamesini 1994 Eylül ayında vermiş ve beyannamede 450 milyon lira kurumlar vergisi matrahı beyan etmiştir.

Adı geçen kurum, ekonomik denge vergisine ilişkin beyannamesini de kurumlar vergisi beyanname verme süresi olan 1994 yılının Eylül ayı içinde verecektir. Bu kurum, hesaplanan (450.000.000 x 10 =) 45 milyon lira ekonomik denge vergisinin birinci taksiti olan (45.000.000 : 5=) 9 milyon lirayı Eylül ayı içinde, diğer taksitlerini de 1994 yılının Kasım ayı ile 1995 yılının Ocak, Mart ve Nisan ayları içinde ödeyecektir.

2. Münferit ve Özel Beyanname Veren Gelir Veya kurumlar Vergisi Mükelleflerinin Ödeyecekleri Ekonomik Denge Vergisinin Hesabı ve Ödenmesi :

Gelir Vergisi Kanununun 101 inci maddesine göre kazanç ve iratlarını münferit beyannameyle beyan eden gerçek kişiler ile Kurumlar Vergisi Kanununun 22 nci maddesi gereğince, Gelir Vergisi Kanununun 80 inci ve 82 nci maddelerinde yazılı değer artışı kazançları ve arızi kazançlarını özel beyanname ile beyan eden dar mükellef kurumlar, 3986 sayılı Kanunun yayımı tarihinden itibaren vermeleri gereken münferit veya özel beyannamelerdeki matrahlar üzerinden % 10 oranında hesaplanacak ekonomik denge vergisini hesaplayıp ödeyeceklerdir.

Dar mükellefiyete tabi gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin, yukarıda belirtilen kazançlarını iktisap tarihinden itibaren 15 gün içinde beyan etmeleri gerekmektedir. Bu mükellefler, münferit ve özel beyannamelerinde beyan ettikleri gelir veya kurumlar vergisi matrahları üzerinden hesapladıkları ekonomik denge vergisini de belirtilen süre içinde beyan edecekler ve aynı süre içerisinde ödeyeceklerdir.

Bu mükellefler, ekonomik denge vergisini yıllık beyanname veren gelir vergisi mükelleflerine ait ekonomik denge vergisi beyannamesi ile beyan edeceklerdir.

Bu Kanunun yayımı tarihi olan 7 Mayıs 1994 tarihinden önce verilen özel veya münferit beyannamelerdeki matrahlar üzerinden ekonomik denge vergisi hesaplanmayacak ve ödenmeyecektir.

3. Götürü Usulde Vergilendirilen Ticari ve Mesleki Kazanç Sahibi Mükelleflerin Ödeyecekleri Ekonomik Denge Vergisinin Hesabı ve Ödenmesi:

a) Verginin Matrahı ve Oranı :

3986 sayılı Kanunun 2 nci maddesinin (b) bendinde, ticari ve mesleki kazançları götürü usulde tespit edilen gelir vergisi mükelleflerinin, 1994 takvim yılına ilişkin götürü matrahları üzerinden % 10 oranında ekonomik denge vergisi ödeyecekleri hükme bağlanmıştır.

Gelir Vergisi Kanununun 46 ncı maddesi ve 93/5142 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 1994 yılı için uygulanacak götürü safi kazanç tutarları yeniden belirlenmiş ve bu tutarlar 172 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde açıklanmış bulunmaktadır.

Ticari ve mesleki kazançları götürü usulde tespit edilen gelir vergisi mükelleflerinin bir defaya mahsus olmak üzere ödeyecekleri ekonomik denge vergisi, bu mükelleflerin 1994 yılına ait götürü matrahları üzerinden % 10 oranında hesaplanacaktır.

Buna göre, götürü usule tabi olan ticaret ve serbest meslek erbabının ödeyeceği ekonomik denge vergisinin matrahı ve vergisi aşağıdaki gibi olacaktır.

	Kalkınmada 1. Derecede Öncelikli Yörelerde		Kalkınmada 2. Derecede Öncelikli Yörelerde		Diğer Yörelerde		Büyükşehir Belediyesi Sınırları İçinde
Götürülük Dereceleri	Ek.D.V. Matrahı	Ek. Denge Vergisi	Ek.D.V. Matrahı	Ek. Denge Vergisi	Ek.D.V. Matrahı	Ek. Denge Vergisi	Ek.D.V. Matrahı	Ek. Denge Vergisi
5	2.300.000	230.000	2.900.000	290.000	4.400.000	440.000	6.500.000	650.000
4	4.400.000	440.000	5.900.000	590.000	8.900.000	890.000	13400.000	1.340.000
3	7.400.000	740.000	8.900.000	890.000	14.900.000	1.490.000	22.400.000	2.240.000
2	13.400.000	1.340.000	17.900.000	1.790.000	26.900.000	2.690.000	40.400.000	4.040.000
1	20.900.000	2.090.000	29.900.000	2.990.000	41.900.000	4.190.000	62.900.000	6.290.0000

 

1994 yılı içinde yeni işe başlayan mükelleflerin götürü matrahları, 1994 yılı için uygulanacak götürü safi kazanç tutarlarının kıst döneme isabet eden tutarı olacağından, bu mükelleflerin ödeyecekleri ekonomik denge vergisi, kıst dönem için hesaplanan gelir vergisi matrahı üzerinden hesaplanacaktır.

Öte yandan, daha önce götürü usulde vergilendirilmekte iken bu Kanunun yayımlandığı tarih itibariyle gerçek, usulde vergilendirilen ve 1994 yılında ticari veya mesleki kazancı nedeniyle yıllık beyanname vermeyen mükelleflerin vergi matrahı, götürü usulde vergilendirildikleri dönemde girdikleri sınıf ve derecenin 1994 yılındaki götürü safi kazanç tutarı olacaktır.

ÖRNEK :

1993 yılında Kırşehir ilinde götürü usulde vergilendirilen mükellef (A), birinci dereceye intibak ettirilmiştir. Bu mükellef, 1.1.1994 tarihinden itibaren gerçek usulde vergilendirilmektedir. Ticari faaliyetinden dolayı 1994 yılında yıllık beyanname vermeyecek olan mükellefin ödeyeceği ekonomik denge vergisi, 1993 yılında intibak ettirildiği birinci derecenin 1994 yılındaki karşılığı safi kazanç tutarı olan 41.900.000 lira üzerinden hesaplanan (41.900.000 x % 10 =) 41.190.000 lira olacaktır.

b) Verginin Tarh, Tahakkuk ve Ödenmesi :

Ticari ve mesleki kazançları götürü usulde tespit edilen gelir vergisi mükelleflerin götürü matrahları üzerinden yukarıda belirtilen esaslara göre hesaplanan ve ödemeleri gereken ekonomik denge vergisi, bu Kanunun yayım tarihi olan 7 Mayıs 1994 tarihinden 7 Haziran 1994 tarihine kadar (bu tarih dahil) olan süre içerisinde idarece tarh ve tahakkuk ettirilecektir. Tahakkuk ettirilen ekonomik denge vergisinin birinci taksiti mükelleflerce tarh süresi içinde, diğer taksitler ise Ağustos, Eylül, Ekim ve Kasım aylarında olmak üzere beş eşit taksitte ödenecektir.

Bir defaya mahsus olmak üzere ödenecek ekonomik denge vergisi, vergi dairelerince idarece tarh ve tahakkuk ettirilecektir. Ekonomik denge vergisinin mükelleflere tebliğine gerek bulunmamaktadır.

Diğer taraftan, daha önce götürü usulde vergilendirilmekte iken 1994 yılında gerçek usulde mükellefiyeti tesis edilenlerin ödeyecekleri ekonomik denge vergisi de aynı esaslara göre ödenecektir.

4. Kurumlar Vergisinden Müstesna Tutulan Kazançlar ile Ticari Kazançtan İndirilecek Menkul Kıymet Gelirleri Üzerinden Ödenecek Ekonomik Denge Vergisinin Hesabı ve Ödenmesi :

Bilindiği üzere, kurumlar vergisinden muaf veya müstesna tutulan kazançlar ile ticari kazançtan indirilen gelirler üzerinden, Gelir Vergisi Kanununun 3946 sayılı Kanunla değişmeden önceki 94 üncü maddesinin 8 ve 15 numaralı bentlerine göre vergi tevkifatı yapılmaktaydı.

Kurumlar vergisi mükelleflerinin 1993 yılı kurum kazançları hakkında, Kurumlar Vergisi Kanununun 3946 sayılı Kanunla değişmeden önceki hükümleri uygulanmaktadır. Buna göre, kurumların 1993 yılı vergilendirme dönemine ilişkin olarak verdikleri kurumlar vergisi beyannamesinde yer alan istisna kazançlar ile indirim konusu yapılan gelirler üzerinden, Gelir Vergisi Kanununun 3946 sayılı Kanunla değişmeden önceki 94 üncü maddesinin 8 ve 15 numaralı bentlerine göre gerekli vergi tevkifatı yapılacak ve muhtasar beyanname ile beyan edilecektir.

3986 sayılı Kanunun 2 nci maddesinin (c) bendinde, Gelir Vergisi Kanununun 3946 sayılı Kanunla değişmeden önceki 94 üncü maddesinin (A) fıkrasının 8 ve 15 numaralı bentlerine göre, 1994 takvim yılında verilmesi gereken muhtasar beyannamelerde yer alan ve bu bentler kapsamına giren matrahlar üzerinden % 5 oranında ekonomik denge vergisi hesaplanacağı hükme bağlanmıştır.

Bu durumda, kurumlar vergisi mükelleflerinin, Gelir Vergisi Kanununun 3946 sayılı Kanunla değişmeden önceki 94 üncü maddesinin (A) fıkrasının 8 ve 15 numaralı bentlerine göre, 1993 yılı ile ilgili olarak 1994 yılında vermeleri gereken muhtasar beyannamelerinde yer alan ve kurumlar vergisinden müstesna tutulan kazançları ile kurum kazancından indirilen gelirleri üzerinden % 5 oranında ekonomik denge vergisi ödemeleri gerekmektedir.

Kurum kazancından indirilen ve Gelir Vergisi Kanununun 3946 sayılı Kanunla değişmeden önceki 94 üncü maddesinin (A) fıkrasının 15 numaralı bendine göre tevkifata tabi tutulan gelirler üzerinden hesaplanacak ekonomik denge vergisine ilişkin olarak yukarıda yapılan açıklamalar, gelir vergisi mükellefleri için de aynen geçerli bulunmaktadır.

Ekonomik denge vergisi, Gelir Vergisi Kanununun 3946 sayılı Kanunla değişmeden önceki 94 üncü maddesinin (A) fıkrasının 8 numaralı bendinde yer alan ve 92/3802 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile gelir vergisi tevkifat oranı "0" sıfır olarak belirlenenler üzerinden hesaplanmayacaktır.

Buna göre, kurumlar vergisinden müstesna tutulan ve gelir vergisi tevkifat oranı "0" sıfır olarak belirlenen aşağıda yazılı kazançlar ekonomik denge vergisine tabi tutulmayacaktır :

– Yurt dışında yapılan inşaat, onarma, montaj işleri ve teknik hizmetlerden sağlanan kazançlardan, kazancın elde edildiği ülkede % 40'ın üzerinde kurumlar vergisi veya benzeri vergiye tabi tutulmuş olanlar.

– Portföyünün en az % 25'i hisse senetlerinden oluşan menkul kıymetler yatırım fonları (döviz yatırım fonları hariç) ile aynı nitelikteki menkul kıymet yatırım ortaklıklarının portföy işletmeciliğinden doğan kazançları ile gayrimenkul ve risk sermayesi yatırım fonları ve ortaklıklarının kazançları.

– Rüçhan hakkı kupon satış kazançları ile emisyon primleri.

– Hayat sigorta şirketleri ve emekli sandıklarının hisse senedi ile portföyünün en az % 25'i hisse senetlerinden oluşan menkul kıymetler yatırım fonlarına ait katılma belgelerinin alım satımından elde ettikleri gelirler.

Ayrıca, portföyünde % 25'den daha az hisse senedi bulunduran (B) tipi menkul kıymetler yatırım fonları (döviz yatırım fonları hariç) ile aynı nitelikteki menkul kıymetler yatırım ortaklıklarının portföy işletmeciliğinden doğan kazançları gelir vergisi tevkifatına tabi olmakla birlikte, bu kazançlar üzerinden, 3986 sayılı Kanunun 10 uncu maddesinin (c) bendine göre, ekonomik denge vergisi hesaplanmayacak ve ödenmeyecektir.

Diğer taraftan, kurumlar vergisinden istisna olmakla birlikte Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunlarındaki hükümler gereğince tevkifata tabi olmayan kazançlar üzerinden ekonomik denge vergisi hesaplanmayacaktır. Örneğin Bakanlığımızdan istisna belgesi almış olan bir özel okulun işletilmesinden elde edilen kazanç, kurumlar vergisinden müstesna tutulduğu gibi, Kanundaki hüküm gereğince bu kazanç üzerinden gelir vergisi tevkifatı da yapılmamaktadır. Bu bakımdan bu istisna kazanç üzerinden ekonomik denge vergisi alınmayacaktır.

Gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri, 1994 yılında vermeleri gereken muhtasar beyannamelerinde yer alan söz konusu kazançları üzerinden % 5 oranında hesaplayacakları ekonomik denge vergisini, bu Kanunun yayım tarihi olan 7 Mayıs 1994 tarihinden 7 Haziran 1994 tarihine kadar (bu tarih dahil) olan süre içinde beyan edecekler ve aynı süre içinde ödeyeceklerdir.

5. Türkiye Büyük Millet Meclisi veya Bakanlar Kurulu Üyesi Olanların Ücretleri Üzerinden Ödenecek Ekonomik Denge Vergisinin Hesabı ve Ödenmesi :

a) Verginin Matrahı ve Oranı :

3986 sayılı Kanunun 2 nci maddesinin (d) bendine göre, Kanunun yayımı tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi veya Bakanlar Kurulu üyesi olanların, 1993 yılında bu sıfatları dolayısıyla aldıkları ücretlerin gelir vergisi matrahı üzerinden % 10 oranında hesaplanacak ekonomik denge vergisini ödemeleri gerekmektedir.

Bu Kanunun yayımı tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi veya Bakanlar Kurulu üyesi olanların ekonomik denge vergisi, bunların 1993 yılında elde ettikleri ücretin gelir vergisine esas olan vergi matrahı üzerinden hesaplanacaktır. Dolayısıyla, istisna kapsamına giren ve gelir vergisi matrahının tespitinde dikkate alınmayan tutarlar üzerinden ekonomik denge vergisi hesaplanmayacaktır.

Türkiye Büyük Millet Meclisi veya Bakanlar Kurulu üyesi sıfatıyla ücret geliri elde edenlerden, elde ettikleri ücretleri diğer gelirleri ile birlikte yıllık beyanname ile beyan edenlerin gelir vergisi matrahlarının ücret gelirine isabet eden kısmının 600 milyon lirayı aşması halinde, bunların ücretleri üzerinden ödemeleri gereken ekonomik denge vergisi, Tebliğin (III-1/b) bölümünde yapılan açıklamalara göre hesaplanacak ve ödenecektir. Ancak bu mükelleflerin, yıllık beyanname ile beyan edilen gelir vergisi matrahlarının ücret gelirine isabet eden kısmının 600 milyon lirayı aştığını, ücretlerini ödeyen saymanlıklara bildirmeleri gerekmektedir. Bu bildirim üzerine, ilgili saymanlıklarca yapılan ücret ödemelerinden, ekonomik denge vergisi tevkifatının yapılmayacağı tabiidir.

Daha önce Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Bakanlar Kurulu üyesi olmakla birlikte, bu Kanunun yayımı tarihinde üye olmayanlar, ekonomik denge vergisini ödemeyeceklerdir.

b) Verginin Ödenmesi :

Bu Kanunun yayımı tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi veya Bakanlar Kurulu üyesi olanların 1993 takvim yılında bu sıfatları dolayısıyla aldıkları ücretler nedeniyle ödemeleri gereken ekonomik denge vergisi, ücretlerinden kesilmek suretiyle tahsil edilecektir. Bu vergi tevkifatı Türkiye Büyük Millet Meclisi veya Bakanlar Kurulu üyelerinin ücretlerini ödeyen saymanlıklarca iki eşit taksitte yapılacaktır. Verginin yarısı, bu Kanunun yayımı tarihi olan 7 Mayıs 1994 tarihinden sonra yapılacak ilk ücret ödemelerinden, yarısı da bu tarihten sonra ödenecek ikinci ücret ödemelerinden tevkif edilecektir.

6. Ücret Geliri Elde Edenlerin Ödeyecekleri Ekonomik Denge Vergisinin Hesabı ve Ödenmesi :

a) Verginin Matrahı ve Oranı :

3986 sayılı Kanunun 2 nci maddesine göre, Kanunun yayımlandığı tarihte ücret geliri elde eden ve 1993 yılında elde ettiği ücret gelirlerinin matrahı 600 milyon lirayı aşan ücretlilerin ekonomik denge vergisi matrahı 1993 yılında elde ettikleri ücretlerin gelir vergisi matrahıdır. Vergi bu matraha % 10 oranı uygulanarak hesaplanacaktır. 1993 yılında elde ettiği ücretlerin gelir vergisi matrahı 600 milyon lirayı aşanların ekonomik denge vergisi matrahının hesabında, 600 milyon liralık tutarın indirilmesi söz konusu olmayıp, tamamı üzerinden hesaplanacaktır.

Bu mükelleflerin ekonomik denge vergisi, işverenler tarafından 1993 yılında elde ettikleri ücretlerin gelir vergisi matrahı üzerinden hesaplanacak ve tevkifat yoluyla ücretlerden kesilecektir. 1993 yılında elde ettiği ücret gelirlerinin gelir vergisi matrahı 600 milyon liranın altında kalanların bu ücret gelirleri üzerinden ekonomik denge vergisi hesaplanmayacaktır.

1993 yılında elde ettiği ücretlerin gelir vergisi matrahı 600 milyon lirayı aşan ücretlilerden, bu ücretlerini diğer gelirleri ile birlikte yıllık beyanname ile beyan edenlerin, ücretleri üzerinden ödemeleri gereken ekonomik denge vergisi, Tebliğin (III-1/b) bölümünde yapılan açıklamalara göre ödenecektir.

Daha önce ücretli olarak çalışmakla birlikte, bu Kanunun yayımı tarihi itibariyle ücretli olarak çalışmayanlar da ekonomik denge vergisini ödemeyeceklerdir.

b) Verginin Beyanı ve Ödenmesi :

3986 sayılı Kanunun yayımlandığı 7 Mayıs 1994 tarihi itibariyle ücret geliri elde eden ve 1993 yılında elde ettiği ücret gelirlerinin gelir vergisi matrahı 600 milyon lirayı aşan ücretlilerin, bu Kanunun yayımı tarihinde kendilerine ücret ödemesinde bulunan işverene, 1993 yılında elde ettiği ücretlerinin gelir vergisi matrahını bildirmeleri gerekmektedir. İşverenler, kendilerine bildirilen ücretlerin matrahı üzerinden % 10 oranında hesaplanan ekonomik denge vergisini, bu Kanunun yayımı tarihinden sonra yapılan ücret ödemelerinden tevkif edeceklerdir. Ödenecek ekonomik denge vergisinin birinci taksiti 7 Mayıs 1994 tarihinden itibaren ödenecek ilk aya ait ücretten, ikinci taksiti üçüncü aya ait ücretten, üçüncü taksit de beşinci aya ait ücretten tevkif edilmek suretiyle ödenecektir. Muhtasar beyanname vermek zorunda olan işverenler bu vergiyi, muhtasar beyanname verme süreleri içinde beyan ederek, aynı süre içinde ödemek zorundadırlar.

İşverenler, mükellefin ödeyeceği ekonomik denge vergisinin tamamını değil, her taksite ait ekonomik denge vergisi tutarını muhtasar beyannamenin "Diğer Ödemeler ve Kesintiler" tablosunda boş bulunan satırlardan birisinde bu verginin ismini belirtmek suretiyle gösterecekler ve bağlı bulundukları vergi dairesine beyanname verme süresi içerisinde beyan ederek ödeyeceklerdir.

IV – DİĞER HUSUSLAR

1. Aile reisi beyanı esasında yıllık beyanname veren mükelleflerin ekonomik denge vergisi, aile reisi esasında beyan edilen matrahları üzerinden hesaplanacaktır.

2. 1994 yılında yıllık beyanname veren mükelleflerden faaliyetlerini terk etmiş olan mükellefler de ekonomik denge vergisi ödeyeceklerdir.

3. Gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerinin 1994 yılında verilmesi gereken yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannamelerinde matrahlarının çıkmaması halinde, bu mükellefler de ekonomik denge vergisi beyanında bulunacaklardır. Ancak, verdikleri beyannamede ekonomik denge vergisi matrahı olmayan bu mükelleflerin ekonomik denge vergisi ödemeyeceklerdir.

4. Yıllık beyanname ile beyan ettikleri toplam gelir vergisi matrahı üzerinden ekonomik denge vergisi ödeyecek mükelleflerin, kendilerine yapılan ücret ödemelerinden fuzulen ekonomik denge vergisi tevkifatı yapılması halinde, tevkif edilen bu vergileri, beyanname ile beyan ettikleri ekonomik denge vergisinden mahsup etmeleri mümkündür. Ancak, bu mahsubun yapılabilmesi için, kendilerine ödenen ücretlerden ekonomik denge vergisi kesintisi yapıldığına dair işverenlerden alacakları belgeyi vergi dairesine ibraz etmeleri gerekmektedir. Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri veya Bakanlar Kurulu üyelerinin ise kendilerine ücret ödeyen saymanlıklardan alacakları belgeyi vergi dairesine ibraz edecekleri tabiidir.

5. Kazanç ve iratlarını yıllık, münferit ve özel beyanname ile beyan eden gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri, ekonomik denge vergisi beyanlarını, örneği bu Tebliği ekli beyanname ile yapacaklardır.

6. Ekonomik denge vergisinin beyanı, tarh, tahakkuk ve ödenmesi hakkında, bu Kanunda hüküm bulunmayan hallerde, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu, 5422 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun tarh, tahakkuk ve ödenmesine ilişkin hükümleri uygulanacaktır.

7. Dar mükellefiyette, mükellefin Türkiye'deki daimi temsilcisi, birden fazla daimi temsilcisinin mevcut olması halinde mükellefin tayin edeceği daimi temsilcisi, tarhiyat tarihine kadar herhangi bir tayin yapılmamışsa daimi temsilcilerden herhangi birisi, daimi temsilcisinin bulunmaması halinde işlemleri mükellef adına yapanlar, ekonomik denge vergisi ile ilgili ödevlerin yerine getirilmesinden sorumlu tutulacaktır.

8. Bu Kanuna göre ödenen ekonomik denge vergisi, gelir ve kurumlar vergisi uygulamasında gider yazılmayacak ve hiçbir vergiye mahsup ve iade edilmeyecektir.

9. Tarh dönemi geçtikten sonra, gelir ve kurumlar vergisi ile ilgili olarak bulunan matrah farkları üzerinden de ikmalen veya re'sen ekonomik denge vergisi tarhiyatı yapılacaktır. İkmalen veya re'sen tarh olunan ekonomik denge vergisi için ayrıca, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümleri uyarınca gerekli faiz ve ceza uygulanacaktır.

10. 3824 sayılı Kanuna göre % 7 oranında ödenmekte olan fon payı, ekonomik denge vergisi üzerinden hesaplanmayacak ve ödenmeyecektir.

11. Bu vergi tahsilatı üzerinden mahalli idarelere pay verilmeyecektir.

Tebliğ olunur.